بررسي عوامل اجتماعي و
فرهنگي مؤثر بر كاهش ضايعات گندم آرد و نان
چكيده
يكي از چالشهاي نظام
جمهوري اسلامي ايران امنيت غذايي است. نگاهي گذرا به روند واردات مواد غذايي از
جمله گندم، تصوير نگران كننده اي از امنيت غذايي نزديك به 70 ميليون نفر جمعيت
حاضر را ارائه مي كند. بنابراين مسلم مي گردد كه كاهش ضايعات به طور كاملاً مستقيم
با امنيت غذايي به عنوان يكي از سياستهاي كلان نظام در برنامه هاي توسعه مرتبط
است. سالانه مبلغ كلاني ارز صرف واردات گندم مي شود. از سويي شواهد حاكي از آن است
كه ضايعات گندم و نان در كشور ما بسيار زياد است و گاهي در كليه مراحل، از كاشت
گندم تا مصرف نان، تا 30 درصد مي رسد. در اين بين عوامل متعددي در افزايش و يا
كاهش اين ميزان دخيل هستند. به طور قطع از دسته عوامل تأثيرگذار در كاهش ضايعات
گندم و نان عوامل اجتماعي و فرهنگي مي باشند. در اين مقاله عوامل مزبور در
سه مرحله توليد گندم، تبديل آن به آرد و مصرف نان مورد بررسي قرار مي گيرد. روش
تحقيق، علي- ارتباطي و منبع اصلي جمع آوري اطلاعات لازم، سه پرسشنامه مخصوص
گندمكاران، نانوايان و مصرف كنندگان و جامعه آماري تحقيق نيز سه قشر مذكور در
استانهاي تهران، خوزستان، كرمانشاه و گلستان هستند. پس از تدوين پرسشنامه ها و
تعيين Validityو Reliability آنها حجم نمونه برآورد و
فرايند نمونه گيري انجام شد و در نهايت پرسشنامه ها به روش مصاحبه حضوري تكميل
گرديد.
نيمي از مصرف كنندگان
نان، مصرف گندم را به انحاء مختلف از جمله تهيه سبزه سفره
هفت سين، روز طبيعت و... در افزايش ضايعات مؤثر نمي دانند. عليرغم اينكه مصرف
كنندگان به تأثير گذاشتن نان در سفره هاي بزرگ مثل سفره هاي اطعام و جشنها در
افزايش ضايعات واقفند ولي به طور عادت و سنت به اين كار مبادرت مي ورزند. به زعم
48 درصد از مصرف كنندگان، عادت به تازه خوري نان در افزايش ضايعات
نان موثر است. هرچه سطح تحصيلات مردم بيشتر باشد ضايعات نان نيز بيشتر است.
نانوايان معتقدند كه اگر
كارگر نانوايي و نانوا بر اين باور باشند كه بايد به نان به عنوان يك نعمت الهي
نگريست اين باور باعث كاهش ضايعات مي شود. ماهر بودن كارگر نانوايي و تناسب تخصص
كارگران با نوع كار آنها در حد زياد در كاهش ضايعات مؤثر است. در کل نگرش نانوايان
به نان در افزايش يا كاهش ضايعات مؤثر است. هر چه رضايت شغلي نانوا بيشتر باشد
ضايعات توسط او نيز كمتر است. كمترين ميزان رضايت شغلي در بين نانوايان نان تافتون
و بيشترين ميزان آن در بين نانوايان نان فانتزي وجود دارد.
به اعتقاد گندمكاران،
ميزان مقيد بودن سلف فروشان گندم نسبت به جلوگيري از ضايعات در حد خيلي كم است.
حدود 30 درصد از گندمكاران دفع موجودات مضر مثل پرندگان و مورچه را باعث كاهش بركت
گندم خود مي دانند. بين سن، سابقه كار و تحصيلات گندمكاران و ميزان ضايعات
رابطه اي وجود نداشت ولي نتايج حاكي از آن است كه رهبران محلي ضايعات كمتري دارند.
ميزان ضايعات كشاورزان داراي ديدگاهها و اعتقادات مختلف نسبت به شغل كشاورزي نيز
متفاوت نبود.
مقدمه
گندم در الگوي غذايي سه
چهارم جمعيت جهان، به دليل مغذي و ارزان بودن نسبت به ساير مواد غذايي مشابه،
جايگاه خاصي دارد و پيش‌بيني مي‌شود در آينده نيز اين نقش همچنان حفظ گردد. جمعيت
ايران نيز عليرغم اينكه حدود يك درصد جمعيت جهان را تشكيل مي‌دهد ولي حدود 5/2
درصد گندم جهان را مصرف مي‌كند كه بيش از سطوح استاندارد بين‌المللي است. اين
واقعيت موجب شده تا بيشترين سطح زير كشت اراضي زراعي كشور به گندم اختصاص يابد. با
اين حال توليدات داخلي تكافوي مصرف را ننموده و دولت در هر سال حجم زيادي از گندم
مصرفي را از خارج وارد مي‌كند. از اساسي‌ترين و مهم‌ترين دلايل عدم تكافوي گندم
توليدي داخل كشور، مسألة ضايعات گندم از توليد تا مصرف است.
به طور كلي ميزان ضايعات
گندم در كشور را مي‌توان به چند دستة ذيل تقسيم نمود (ملكان، 1382):
مصرف‌كنندگان
- از آنجائيكه به نقل از
مصرف‌كنندگان مورد مطالعه، فروش دانه‌اي نان نسبت به شيوه‌هاي فروش كيلويي و بسته‌اي
در حد زياد در كاهش ضايعات مؤثر است، لذا بايد ترتيبي داده شود كه شيوه‌هاي فروش
كيلويي و بسته‌اي نان به شيوة بهينه‌اي متحول گردد و يا اينكه به شيوة فروش دانه‌اي
تغيير يابد.
- بر اساس اطلاعات تجزيه و
تحليل شده، 5/70 درصد از مصرف‌كنندگان، دور ريز نان را به فروش مي‌رسانند و به
عبارت بهتر آنرا تبديل به پول مي‌كنند (هر چند مبلغ پرداختي توسط خريداران نان
خشك، قابل توجه نيست). البته حدود 20 درصد نيز دورريز نان را همراه با زباله و يا
به صورت جداگانه به دور مي‌ريزند. بنابراين چون دورريزنان به نوعي توسط اكثر مصرف‌كنندگان
به پول تبديل مي‌شود لذا آنها اهتمام جدي در مورد مصرف بهينة نان نخواهند كرد. پس
پيشنهاد مي‌گردد در مورد نحوة برخورد مناسب با نان ضايعاتي مطالعه‌اي صورت گيرد.
معمولاً نان ضايعاتي خريداري شده توسط دوره‌گردها به مصرف دام و طيور مي‌رسد و از
آنجائيكه بر اساس مشاهدات، مقدار قابل توجهي از اين نانها كپك زده و آغشته به قارچ
هستند بنابراين سلامت دام و طيور و انسانها را (به دليل استفاده از محصولات دامي)
به خطر مي‌اندازند.
گندمكاران
- برخي از گندمكاران به
دليل عمدتاً مشكلات مالي و بدهكاري، گندم خود را به صورت سلف مي‌فروشند. بر اساس
اطلاعات تحليل شده، ميزان مقيد بودن اين دسته نسبت به جلوگيري از ضايعات گندم در
حد كم است. دليل احتمالي نيز آن است كه كشاورزاني كه چند ماه قبل از برداشت، محصول
خود را بفروشند آنچنان در قيد رعايت اصول كاهش ضايعات كه به تبع، افزايش درآمد سلف
خر را به دنبال دارد نخواهند بود. لذا پيشنهاد مي‌گردد بانك كشاورزي و يا دفتر
بيمه محصولات كشاورزي براي رفع اين مشكل چاره‌اي بهينه بيانديشند.
برچسب ها:
عوامل اجتماعي و فرهنگي مؤثر بر كاهش ضايعات گندم آرد و نان عوامل اجتماعي و فرهنگي كاهش ضايعات گندم آرد و نان ضايعات گندم آرد و نان افت تحصيلي پژوهش تحقيق پايان نامه پروژه دانلود پژوهش دانلود تحقيق دانلود جزوه دانلود مقاله دانلود پا