جزوه صرف و نحو رشته  عربی

توضیحات محصول :کتاب های آمادگی آزمون کارشناسی ارشد رشته  عربی ویژه کنکور سال 95 - به همراه تست ها و پاسخ تشریحی

بخش اول صرف و نحو 
فصل اول:علم صرف 
گفتار اول :کلیات 
بند اول: تعریف علم صرف 
صرف علمی است که از تغییر کلمه به صورتهاي مختلف بر حسب معنی مورد نظر گفتگو . میکند
هدف از صورتهاي مختلف که به آنها صیغههاي کلمات میگویند آن است که کلمات مشتق از اصل واحدي شناخته شوند. مثل: 
صیغه «شرح» که به صورت صیغه هاي «شرح، اشرح، مشروح و . . . » تغییر میکند. کلمه بر سه نوع است: اسم ، فعل ، حرف 
تغییر کلمات بر اسم و فعل جاري و قابل اجراست و حرف بواسطه آن که همیشه به صورت واحدي است، در آن صرف را دخالتی
نیست. 
· تصریف اسم عبارت است از نقل آنها از مفرد به مثنی، جمع، مصغر کردن و منصوب نمودن آن. 
· تصریف افعال عبارت است از نقل آنها از ماضی به مضارع و امر.
از میان اسمها تنها اسمهاي معرب صرف می شوند و از میان افعال نیز تنها افعال مشتق. اما اسمهاي مبنی و افعال جامد از مبحث
تصریف خارجند. 
بند دوم:تنوین 
نون ساکن الحاق شده به آخر اسم از لحاظ لفظی نه خطی که اعتبار دهنده تکرار رسم حرکت می باشد مانند قاضٍ 
تنوین داراي اقسام متعددي می باشد: 
الف : تنوین تمکین: تنوینی است که به اسماء معرب منصرف اضافه می گردد ، که نه شبیه به حرف است ، نه مبنی و فعل ممنـوع
از صرف مانند :رجالٌ 
ب: تنوین تنکیر : به برخی از اسماء مبنی الحاق می گردد و بین معرفه و نکره بودن فرق می گذارد ، گاهی مخصـوص اسـم فعـل و
گاهی مخصوص اسامی علم مختوم به "ویه" مثل سیبویه 
تنوین عوض: تنوین عوض ازمفرد (مضاف الیه) که به اسماء دائم الاضافه ، ملحق می گردد مثل" کلاً و بعضاً "گاهی عوض از مضـاف
الیه محذوف است مانند "کلٌ یموت" و گاهی عوض از جمله است که بعد از اذ می آید که إذ عـوض از جملـه محـذوف مـی باشـد
مانند "لولا إذا بلغت الحلقوم " و گاهی عوض از حرف است آنچـه کـه ملحـق مـی گـردد بـه اسـماء منقـوص ممنـوع مـن الصـرف
مانند"قاضٍ و هاد 
ضوابط : شامل تشدید ، مد ، همزه وصل و قطع می باشد. 
تشدید: ادغام دو حرف متجانس و متقارب مانند قدم 
مد: الفی محذوف که بعد از الف ساکن ماقبل متحرك بصورت الف مدي ادا می گـردد ماننـد " اَ اْ مـن" کـه ادغـام صـورت گرفتـه 
(آمن) تلفظ می گردد. صرف و نحو 
WWW.SANJESH.IR «10»
همزه وصل : همزه ایست که اگر درابتداي کلمات قرار گیرد اداي لفظش ثابت می باشد در حالی که اگر همزه در وسـط کلمـه قـرار
گیرد اداي لفظ ساقط می گردد مانند : اذهب یا خالد – یا خالد اذْهب 
همزه قطع : بر خلاف همزه وصل در هر جا واقع شود لفظش ثابت می باشد. مانند "یا ولد اَکرم معلمک" 
نکات مهم: 
اگر کلمه اي در ذهن تصویري بوجود آورد ولی معناي مستقلی نداشته باشد حرف نامیده می شود. 
اگر کلمه اي در ذهن تصویري بوجود آورد ولی معناي مستقلی داشته که خود به دوقسم تقسیم می گردد . اگـر کلمـه اي در زمـان
بکار رفته باشد فعل و در غیر اینصورت اسم گفته می شود. 
زمان عربی : 
 - زمان حال یا زمان در حین تکلم 
 - زمان مستقبل یا زمان بعد از تکلم تا آینده 
 - زمان گذشته ، زمان قبل از تکلم تا قبل از آن 
تبصره : مجموع زمان حال و آینده را مضارع گفته می شود و امر از نظر زمانی جزء قسم مستقبل قرار می گیرد. 
بطور خلاصه می توان در خصوص صرف و نحو گفت: 
تجزیه: صرف ، با کلمه کار دارد – با ساختار و مشخصات فردي کلمه کار دارد 
ترکیب : نحو، با جمله کار دارد – با نقش کلمه در مجموع یک جمله کار دارد. 
گفتار دوم : باب فعل
بند اول:مقدمه 
افعال جامد بر دو قسمند: 
· یک قسم آنها که فقط صیغه ماضی دارند مانند: عسی و لیس
· قسم دیگر آنها که فقط فعل امر دارند مانند: هب و تعالَ. 
بعضی از افعال به صورت تام صرف نمیشوند و این نوع نیز بسیار اندکند مانند: ما برح، ما انفک و ما فَتَی که از اخوات کان هستند و
از آنها جز فعل مضارع مشتق نمیشود. همچنین اوشک و کاد از افعال مقاربه فقط فعل مضارع دارند. 
بند دوم:ماضی (گذشته) 
فعلی است که دلالت بر وقوع اتفاقی یا حالتی در زمان قبل از زمان تکلم می نماید مانند کَرُم یا کتب ربک علـی نفسـه الرحمـه . از
جمله علامات فعل ماضی این است که ضمیر "تاء" به آن می چسبد که به آن تآء فاعل و تاء تانیث ساکن مـی گوینـد ماننـد : مـن
حیث خرجت قول وجهک 
فعل ماضی به چهار قسم تقسیم میگردد ( کامل ، سابق ، أکمل وناقص) 
کامل (ماضی ساده): فعلی است که در گذشته اتفاق افتاده و بطور کامل تمام شده است.مانند: برأ المریض(مریض خوب شد) 
سابق: فعلی که بر اتفاقی دلالت می کند که موقع آن سپري شده ولی نسبت به فعل ماضی دیگر حال محسوب مـی گـردد ماننـد: 
وقتی مریض مرد صداي شیون بلند شد. 
أکمل(ماضی بعید): فعلی که در یک زمان نامعین گذشته واقع شدهو همراه آن فعل دیگري که وقوع یافته هم آمده باشد.( طریقـه
ساخت: کان+ فعل ماضی ، کان + قد+ فعل ماضی ) مثال: کنت قد کتبت الرساله قبل قدومه بزمان 
ناقص(ماضی استمراري): 
دو فعلی که در گذشته همزمان با هم اتفاق می افتد و ایندو بهم می پیوندند( طریقه ساخت: کان + فعل مضارع) مثال: کنت أکتـب
لما دخل 
نکته: فعل ماضی در مقام طلب یا دعا به معنی استقبال است مانند" غفر االله لک " خداوند شما را بیامرزد ، ویا هرگاه بعـد از إذا یـا
ان شرطیه بیاید مانند (إذا زرتنی أزورك) یا حرف نفی بعد ازقسمبر آن وارد شود نیز معناي مستقبل می دهـد ماننـد ( وحیاتـک لا
نکثت عهدك مادمت حیاً) 
بند سوم: مضارع 
فعلی که در زمان تکلم واقع می شود و همچنین دلالت بر حالت یا حدوثی در زمان حال و اسـتقبال دارد ماننـد : یحسـنُ – یـرحم
من یشاء 
حروف مضارعه شامل "همزه، نون،و یاء " می باشد پس فعل مضارع از فعل ماضی ساخته می شود با اضافه نمـودن یکـی از حـروف
مضارع در اول کلمه مانند: فعل – یفعل یا "مایعلم جنود ربک" 
نکته :فعل مضارع در سه حالت به حال تبدیل می گردد : 
سؤالات تستی 
 
 -1 عین عبارت التی جاء فیها " لام الجحود" ؟ 
1)انّ الأبرارلفی نعیم 2)فاطمه لتدرس هنا 
3)لم یکن االله لیغفر لهم 4)لمل آمن الکفار
 -2 عین الصحیح فی النسبه؟ 
 1)أب : أبی 2) القاضی : القاضی 3) الأخ : الأخی 4) دنیا : دنیائی 
 -3 عین الجائز فی تقدیم الخبر " إنّ..." ؟ 
1)عند االله الثواب2 )فی قولک لعجباً 
3)فی الحانوت صاحبه 4) لنا للآخره و الاُولی 
 -4 عین نوع " الّا " فی الآیه الکریمه " لو کان فیهما آلهه إلا االله لفسدتا "؟ 
1) استثنائیه 2)زائده 
3)صفه بمنزله غیر 4) فصل خبر و قصر و توکید 
 -5 عین الخطاء عن فعل التعجب ؟ 
!1)أکرم بزینب2 ) ما الذّ العافیه! 
3)ما أعلم تلمیذاً 4) ما أسعداً إنساناً یخاف االله! 
 -6 عین الصحیح عن إعراب المنادي فی العباره التالیه " یا حسین ابن عمی!"؟ 
1) مبنی علی الضم وجوباً 2) منصوب وجوباً 
3)مرفوع أو منصوب جوازاً 4)مبنی علی الضم جوازاً 
 -7 عین الصحیح عن " راسب " و "إخوان" علی التّوالی " ما راسب إخوانک فی الامتحان"؟ 
 
 1)خبر مقدم – مبتداي مؤخر 2 -)مبتدا فاعل و قد سد مسد الخبر 
 3)مبتدا – رخب 4 -) مبدا خبر و ساد مسد الفاعل 
-8 عین العباره التی الجواب فیها فعل مرفوع ؟ 
1)ألا تأتینا فتري مشاکلنا 2) رب ان صرنی فلا اُخذل 
3) صه فأسمع کلامک 4) صه أحسن إلیک