مجموعه دروس مشترك زمین شناسی (زمین شناسی ساختمانی-چینه شناسی-مهندسی نفت)

کتاب آمادگی آزمون کارشناسی ارشد سراسری رشته مهندسی زمین شناسی ویژه کنکور سال 95 

زمین شناسی ساختمانی 

فصل اول-مقدمه اي بر زمین شناسی ساختمانی 

تعریف: گرچه اصطلاحات زمین شناسی ساختمانی و تکتونیک در بعضی موارد بصورت مترادف استعمال می شوند اما می

توان براي هر کدام تعریف جداگانه اي داشت. 

زمین شناسی ساختمانی، علم مطالعه شکل هندسی و ویژگی ساختمان هاي زمین از قبیل لایـه هـا، چـین هـا و گسـل

هاست و تکتونیک علمی است که عوامل به وجود آورنده این ساختمان ها را مورد بحث قرار می دهد. 

بررسی ساختمانهاي زمین شناسی 

1) بررسی بر اساس وضعیت هندسی- در این تقسیم بندي، ساختمانهاي مختلف زمین از نظر شـکل هندسـی مـورد

توجه قرار گرفته و به انواع چین، گسله، درزه و... تقسیم می شوند. 

2) بررسی از نقطه نظر سینماتیکی- در این بررسی، اشکال مختلف زمین شناسی، از نقطه نظر نحوه حرکـات پوسـته

زمین، که منجر به ایجاد ساختمان مزبور سده است، مورد بررسی قرار می گیرند. 

3) بررسی تاریخی- مقصود از این بررسی ها، مطالعه چگونگی تشکیل ساختمانهاي مختلف، در دوره هاي خاص زمـین

شناسی است. 

4) بررسی از نظر دینامیکی- در این بررسی، رابطه نیروهاي موثر بر سنگهاي زمین و ساختمانهاي حاصله ناشی از آنها

مورد بررسی قرار می گیرند. 

اهمیت زمین شناسی ساختمانی 

کاربرد اصلی زمین شناسی به چهار دسته تقسیم می شود: 

الف) اکتشاف و استخراج منابع طبیعی 

ب) پیشگیري از خطرات و بلایاي طبیعی 

ج) طراحی زیر بنایی و تحقیق از محل سایت مربوطه 

د) جزئیات نقشه هاي منطقه 

الف) اکتشاف و استخراج: 

زمین شناسی نفت 

پترولیوم: 

واژه اي لاتین بوده و به معناي هیدروکربن است که در خلل و فرج سنگ ها مجتمع شده است. 

اصولاً پنج عامل اساسی براي تجمع اقتصادي نفت و گاز ضروري است که عبارتند از: 

1) سنگ منشا بالغ : به این معنا که آن سنگ منشا نفت تولید کرده باشد. 

2) سنگ مخزن : سنگی که بتواند نفت و یا گاز را در خلل و فرج خود جاي دهد.

3) نفت یا گاز باید بتواند از مسیري خود را از سنگ منشا که عموماً دانه ریز است به سنگ مخزن برسانند.

4) پوش سنگ : که باید بر روي سنگ مخزن قرار بگیرد و از خروج نفت و یا گاز از مخزن جلوگیري بکند.

5) تله نفتی که در آن نفت بتواند به صورت اقتصادي جمع شود.

اولین چاه اکتشافی نفت در سال 1745 و اولین چاه استخراج نفت در سال 1859 حفاري شد. 

اگر بخواهیم سیالات زیرسطحی را بر اساس نحوه ایجاد شدن آن ها طبقه بندي کنیم، می توان آن ها را به چهار دسته

تقسیم بندي کرد: 

1) آبهاي جوي 

2) آبهاي میان روزنه اي یا فسیل

3) آبهاي مخلوط

4) آبهاي جوان

که در این میان آبهاي جوان به آبهایی گویند که از ماگما منشا گرفته باشند. 

همینطور می توان آبهاي زیرسطحی را به دو دسته ثابت و آزاد تقسیم کرد که تفاوت آنها در توانایی حرکت در منافذ

سنگ مخزن می باشد.

تست: 

1) فراوان ترین ماسه سنگ هاي مخزنی دنیا از چه نوعند؟ 

1) بادي، یخچالی و دلتایی 

2) توربیدایتی، ساحلی و بادي 

3) دلتایی، رودخانه اي و ساحلی 

4) رودخانه اي، یخچالی و بادي 

2) فراوان ترین عنصر نفت بعد از هیدروژن و کربن کدام است؟ 

1) اکسیژن 

2) گوگرد 

3) نیتروژن 

4) وانادیم 

3) سنگ مخزن اصلی گاز سرخس کدام سازند است؟ 

1) چمن بید 

2) شوریجه 

3) کشف رود 

4) مزدوران 

پاسخنامه 

 3(1

 2(2

 4(

چینه شناسی : 

مطالعه طبقات ( چینه ها ) در زمان ( گسترش قائم ) و مکان ( گسترش افقی ) را چینه شناسی می گویند . 

ابرازهاي مورد استفاده در چینه شناسی عبارتند از : فسیل ها – سنگ ها – ساختمان هاي رسوبی – خصوصیات فیزیکی

و شیمیایی سنگ ها . 

چینه : به طبقاتی که در یک حوضۀ رسوبی روي هم نهشته شده باشند چینه می گویند. این طبقات در ابتدا به صـورت

افقی قرار می گیرند. 

مخصوصاً در قسمت هاي مرکزي حوضه رسوبی از توازي بیشتري برخوردارند ولی در کناره ها شکل حوضه را به خود می

گیرند . 

واحدهاي چینه شناسی : 

واحدهاي چینه شناسی شامل : 

1- واحدهاي لیتواستراتیگرافی ( سنگی ) 

2- واحدهاي بیواستراتیگرافی ( فسیلی ) 

3- واحدهاي کرونواستراتیگرافی ( زمانی ) می گردند . 

1- واحدهاي لیتو استراتیگرافی : 

این واحدها بر اساس خصوصیات سنگ شناختی ویژة خود طبقه بندي می گردند . 

بطور کلی شامل واحدهاي رسمی ( formal ) و غیر رسمی ( informal ) می باشند . 

واحدهاي رسمی به واحدهایی اطلاق می شود که در مورد آنها مطالعات تکمیل شده و تمامی خصوصـیات آنهـا شـناخته

شده باشد و بعد توسط کمیته چینه شناسی و سپس توسط کمیته بین المللی چینه شناسی تائید گردیـده و بـه صـورت

واحد رسمی در آیند .