تحقیق بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه در کتب دینی مقطع راهنمایی

چکیده

دراین تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی پرداخته ایم و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی و جمع آوری نظرات،توصیه ها و سیره عمل آن حضرت درباره تربیت اجتماعی می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام کرده ایم.در رابطه با تربیت اجتماعی اصول و روش هایی را با توجه به دیدگاه امام علی(ع) استخراج نموده ایم که از این قرار است:ارزش اخلاقی اجتماعی زیستن، اصل عدالت اجتماعی،اصل عدم استرحام و ذلت ناپذیری،اصل عدم انظلام و ستم ناپذیری،اصل کرامت و تکریم در روابط اجتماعی،اصل شورا، اصل امربه معروف و نهی از منکر،اصل زهد، اصل قناعت، اصل کفاف.

یکی از دستاورد های اصلی ناشی از تحقق ارمان های اسلام اجرای صحیح تربیت اجتماعی این مکتب است . این مهم محققان رشته تعلیم و تربیت را بر ان می دارد که بعد اجتماعی تربیت اسلامی را مورد مطالعه قرار دهند .و موجبات اشنایی و تربیت افراد جامعه به خصوص نسل جوان را با جامعیت اسلام که جنبه اجتماعی ان یکی از محور های اساسی این نظام تربیتی است فراهم سازند . در نظام تربیت اسلام ، تربیت اجتماعی در کنار دیگر جنبه های تربیت اهمیت خاصی دارد . انسان از دیدگاه قران سنت دارای دو بعد تفکیک ناپذیر حیات فردی و حیات اجتماعی است . در دیدگاه اسلام فرد به صورت فرد بودن صرف مد نظر این است بلکه فرد علاوه بر مسئولیت تربیت خویشتنف بار عظیم مسئولیت اجتماعی را نیز در حد توان بر عهده دارد.تربیت جامع اسلامی در پی آن است که فرد همچنانکه به سازندگی و رشد شخصیت خویش مشغول است در میان جمع مسلمین و امت اسلامی نیز جای خود را مشخص سازد و بتواند با آنهابه خوبی مراوده داشته باشد.

تربیت توحیدی اسلام درصدد آن است که فرد در وجه اجتماعی خویش ابتدا دارای بینشی جمع گرا شود و خود را به عنوان عضوی از پیکر واحد بشناسد و دین خود را در اعتلای جامعه ، تحقق آرمان های اسلام، حل مشکلات مردم، بهبود زندگی و پاسداری از کیان آیین و امت ادا نماید.

روش تربیت اجتماعی از دیدگاه اسلام مبتنی بر درک موقعیت و مسئولیت فرد در برابر توطئه های فرهنگی، سیاسی، نظامی، اقتصادی و … دشمنان اسلام است.

یکی از مسائل تربیتی که امروز در ایران مطرح است و به رغم اصلاحاتی که در برنامه های درسی اموزش و پرورش و آموزش عالی صورت گرفته متأسفانه نتوانسته انگیزه کافی در کل نسل جوان در گرایش جدی آنان به دین ایجاد کند و جذابیت مطلوب را موجب گردد. از دلایل عمده این امر این است که نسل جوان عمدتا ناآگاه نسبت به همه ابعاد متعالی اسلام در مدار قابل ملاحظه ای و بی خبر از جامعیت و تعالیم دین مبین اسلام است و یکی از نارسایی های بزرگ عدم طرح کافی و جاذب دیدگاه های اجتماعی اسلام باشد.

در کلیه شاخه ها و شعب تعلیم و تربیت قبل از هرچیز آنچه حائز اعهمیت است ، داشتن بینش و نگرش اصولی و دقیقی نسبت به مبانی و اهداف و اصول و روش های تعلیم و تربیت است که بایستی به هر یک از این موضوعات مهم در در بعد بینش تربیت  اسلامی ، مسئله دیدگاه اجتماعی اسلام در تعلیم و تربیت است و . برنامه ریزان تعلیم و تربیت در  کشور از برنامه ریزی اموزشی و درسی، تربیت نیروی انسانی، مدیریت ها و بالاخره کلیه معلمان و مربیان تربیتی بایستی قبل از هر چیز به بینش جامع اسلامی و از جمله به بینش صحیح نسبت به بعد اجتماعی تعلیم و تربیت آگاهی حاصل نمایند.

باید توجه داشت که امر تربیت در همه ایام و در طول تاریخ برای همه جوامع و ملت ها مهم بوده است و به ویژه در عصر حاضر برای دوام کشور ما و تعالی انقلاب لازم است به تحول در نظام آموزشی کشور بیندیشیم.

مسئله تربیت اجتماعی در این عصر برای بشریت به اهمیت مسئله تداوم و پایداری حیات است. نظم و جریان آن ، تداوم و تکامل آن، ایجاد ذرغبت و رضایت نسبت به آن از طریق تربیت امکان پذیر است.

اگر اعتقاد داریم که اسلام مکتب علم و تربیت استف بهتر است به منابع اسلامی مراجعه  کنیم و از شعار فراتر رویم و محتوای عقاید اسلامی را در خصوص تربیت به طرق مناسب شناسایی کنیم و بایستی با سنجش دقیق و خردمندانه از تجربیات و اندیشه های دیگران به خصوص روش های تربیتی ائمه اطهار سود جست.

بررسی اندیشه هایی که به نحوی در تحولات آموزش و پرورش ما موثر است، امری ضروری و عقلانی است. این تحقیق سعی بر آن دارد که با عنایت به تاکید بر ضرورت بازسازی فرهنگی در جامعه با طرح دیدگاه های تربیتی علی(ع) و به تبع ایشان اندیشمندان اسلامی تا اندازه ای دستندرکاران تعلیم و تربیت را در طراحی الگوی مناسب برای تقویت کودکان و نوجانان یاری نماید.

تربیت اجتماعی از نظر امام علی (ع) بسیار اهمیت داشته و ارزشمند است. ایشان در ابعاد مختلف و در موارد گوناگون به اهمیت تربیت اجتماعی اشاره کرده اند. و علاوه بر تاکید زیادی که روی مسئله اجتماع و وحدت مسلمین و ارزش ها و مسئولیت های اجتماعی گذاشته اند و در مورد مختلف آنها را ستوده اند و آثار آنها را بیان نموده اند و همچنین در جنبه های فردی نیز به صفات و جنبه هایی تاکید ورزیده اند که اگرچه ظاهرا بسیار فردی به نظر می رسد. ولی واقع در بطن روابط اجتماعی قرار دارند با توجه به اهمیت تربیت اجتماعی از نظر علی(ع) این نکته که تربیت و شکل گیری هویت فرد در جامعه شکل می گیرد و در واقع تکامل انسان در گرو زندگی اجتماعی است تربیت اجتماعی اهمیت خویش را آشکار می سازد و به عنوان بعد اساسی تربیت خود را نمایان کرده دامنه وسیعی را در برمی گیرد.

واژه های کلیدی: هدف و تعیین هدف، تربیت، اجتماعی بودن، نهج البلاغه

فهرست مطالب

پیشگفتار    ۱

چکیده تحقیق    ۳

فصل اول    ۱۰

کلیات تحقیق:    ۱۰

۱- بیان مسئله    ۱۱

۲ – اهداف تحقیق    ۱۴

۳- ضرورت تحقیق    ۱۵

۴- فرضیات تحقیق    ۱۵

۵- روش تحقیق    ۱۶

۶)تعریف اصطلاحات و واژه ها    ۱۷

تعریف هدف و نقش هدف    ۱۷

فواید و اهمیت تعیین هدف:    ۱۸

اهداف تربیت    ۲۰

اجتماعی بودن    ۲۲

اصولی در اهداف تربیت اجتماعی    ۲۳

نهج البلاغه:    ۲۵

تربیت اجتماعی را از کجا باید آغاز نمود؟    ۲۶

فصل دوم    ۲۹

پیشینه تحقیق    ۲۹

پیشینه تحقیق    ۳۰

الف) پایان نامه ها    ۳۱

ب) کتاب ها    ۴۱

ج) مقالات    ۵۵

فصل سوم    ۵۹

مبانی نظری تحقیق:    ۶۰

نهج البلاغه و مستدرکات آن    ۶۴

بررسی مسئله اسناد نهج البلاغه به علی(ع)    ۶۹

بررسی اشکال مورد اول    ۷۰

بررسی اشکال مورد دوم    ۷۲

نهج البلاغه و جامعه امروز اسلامی    ۷۴

در آیینه این عصر    ۷۶

علی در میدان های گوناگون    ۷۸

نگاهی کلی به مباحث و مطالب نهج البلاغه    ۸۳

عناصر معجزه ای نهج البلاغه    ۸۴

محتوای نهج ا لبلاغه     ۸۴

امتیازات نهج ا لبلاغه    ۸۵

گردآورنده نهج البلاغه    ۸۸

شرح ها و ترجمه های نهج البلاغه    ۸۹

ماخذ و منابع نهج البلاغه    ۹۲

تصویر شخصیت علی(ع) در نهج البلاغه    ۹۸

ضرورت بحث تربیت    ۹۹

مفهوم و تعریف تربیت    ۱۰۳

ماهیت یا چیستی تربیت    ۱۰۵

فرق تزکیه و تربیت    ۱۰۷

چه کسی می تواند مربی باشد؟    ۱۰۸

وظیفه مهم حاکم اسلامی در تعلیم و تربیت    ۱۱۱

مربی اسلامی    ۱۱۲

وظایف امام علی(ع)    ۱۱۲

انبیا و اولیا طبیبان الهی اند.    ۱۱۳

ویژگی طبیبان الهی    ۱۱۴

راه رهایی از سرگردانی    ۱۱۵

تلاش پیگیر حضرت علی(ع) در امر تربیت    ۱۱۷

راه به سوی حقیقت تربیت    ۱۲۲

موانع و مقتضیات تربیتی    ۱۲۴

موانع و مقتضیات فردی    ۱۲۵

موانع و مقتضیات اجتماعی    ۱۲۶

اسلام و هدف تربیت    ۱۲۷

اخلاق و ارتباط آن با تربیت    ۱۲۸

رابطه اخلاق و تربیت     ۱۲۸

روش های تربیتی    ۱۳۱

تربیت و اخلاق    ۱۳۳

دین و تربیت     ۱۳۷

رابطه دین و تربیت    ۱۴۱

بررسی رابطه دین با نظام تربیتی و با هر یک از اجزا و عناصر موجود در عمل تربیت    ۱۴۳

امام علی(ع) و تربیت    ۱۴۷

ابعاد تربیت از دیدگاه امام علی(ع)    ۱۴۸

تربیت دینی    ۱۵۰

تربیت اجتماعی    ۱۵۳

تربیت اجتماعی خارج از خانه    ۱۵۵

میزان و معیار رابطه درست با دیگران     ۱۵۶

تربیت جسمانی    ۱۵۶

حقیقت تربیت    ۱۶۳

انسان و تربیت پذیری    ۱۷۱

تربیت اجتماعی    ۱۷۱

تعریف تربیت اجتماعی    ۱۷۳

اسلام و تربیت اجتماعی    ۱۷۴

هدف های تربیت اجتماعی    ۱۷۶

رابطه تربیت فردی و تربیت اجتماعی    ۱۸۰

سرآغاز تربیت اجتماعی    ۱۸۲

نظریات صاحب نظران در ارتباط با تربیت    ۱۸۳

افلاطون    ۱۸۳

ارسطو    ۱۸۵

خواجه نصیرالدین طوسی    ۱۸۶

کومینوس    ۱۸۸

جان لاک    ۱۸۹

ژان ژاک روسو    ۱۹۱

کانت    ۱۹۳

ابن مسکویه    ۱۹۵

ابن خلدون    ۱۹۵

ابن سینا    ۱۹۶

امام خمینی    ۱۹۷

ثمره اجتماعی تربیت از دیدگاه امام علی(ع)    ۱۹۷

فصل چهارم    ۲۰۱

اصول اجتماعی و نحوه عملکرد آن در جامعه در سایه تربیت :    ۲۰۱

عوامل رویکرد به حیات اجتماعی    ۲۰۴

ارزش های اخلاقی در حیات اجتماع    ۲۰۵

نقش عامل عقلانی در ارزش یابی    ۲۰۷

اصل انظلام و ستم ناپذیری    ۲۱۶

توجیه انظلام    ۲۲۰

اصل کرامت و تکریم در روابط اجتماعی    ۲۲۹

در برخورد با انسان دو دیدگاه وجود دارد    ۲۳۱

نتایج کرامت یا حقارت شخصیت    ۲۳۵

نفاق و دورویی    ۲۳۶

فضایل و رذایل اخلاقی    ۲۳۷

مشورت    ۲۳۸

اصل شورا    ۲۴۲

مهمترین صفات مشاور    ۲۵۵

خداترسی    ۲۵۵

تقوای الهی    ۲۵۵

تعقل    ۲۵۶

تجربه    ۲۵۷

عقل    ۲۵۸

وظیفه مشورت کننده و مشاور    ۲۶۰

آثار امر به معروف و نهی از منکر    ۲۶۶

پیشنهاد و نظریه اجرایی در مورد امر به معروف و نهی از منکر    ۲۶۹

اصل زهد : زیستی شایسته    ۲۷۱

مفهوم زهد    ۲۷۳

زهد و توانایی های اقتصادی    ۲۷۵

زهد و ایثار و همدردی    ۲۸۱

اصل قناعت    ۲۹۳

اصل کفاف    ۲۹۷

اصل عدالت اجتماعی    ۳۰۰

عدالت و ارزش های اجتماعی    ۳۱۰

صبر و شکیبایی    ۳۱۶

الگو های صبر و اسطوره های استقامت    ۳۲۲

صبر در احادیث اسلامی    ۳۴۵

آثار و پیامد های صبر    ۳۵۰

شاخه های صبر    ۳۵۳

جزع و بی تابی    ۳۶۱

درمان جزع و ناشکیبایی    ۳۶۷

فرق جزع و احساسات معقول    ۳۷۱

خدمت به مردم    ۳۷۴

مفهوم خدمتگزاری    ۳۷۵

اسلام و خدمتگزاری    ۳۷۷

محدوده خدمت    ۳۸۰

جلوه های خدمتگزاری    ۳۸۱

یاری دیگران    ۳۸۵

بر و احسان    ۳۸۶

انگیزه ها در خدمتگزاری    ۳۹۰

آفات خدمتگزاری    ۳۹۲

حکومت و خدمت    ۳۹۵

روحانیان و خدمتگزاری    ۴۰۳

فصل پنجم    ۴۰۷

نتیجه گیری وپیشنهادات:    ۴۰۷

بحث و نتیجه گیری    ۴۰۸

پیشنهادات    ۴۱۱

مشکلات تحقیق    ۴۱۴

منابع    ۴۱۶

مقدمه

اسلام و حکومت اسلامی پدیده ای الهی است که با به کار بستن دستورات آن و نیز تلاش برای تداوم و حفظ آنها سعادت فرزندان خود را در دنیا وآخرت به بالاترین درجه تأمین می کند و قدرت آن را دارد که قلم سرخ بر ستمگری ها و چپاول گری ها و فسادها و تجاوزها بکشد و انسان ها را به کمال مطلوب خود برساند و مکتبی است که برخلاف مکتب های غیر توحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ای ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی او نقش دارد فروگذار ننموده است و موانع و مشکلات سر راه تکامل را در اجتماع و فرد گوشزد نموده برای رفع آنها کوشیده است.

بقای اجتماعی مسلمین و ادامه این حیات به صورت مؤثر و گسترش فرهنگ اسلامی در جهان کنونی ایجاب می کند که تربیت اجتماعی اسلام به گونه ای عمیق تر و جامع مورد مطالعه قرار گیرد و در شکل برنامه های آموزشی، تربیتی، تبلیغی در مراکز آموزشی در کلیه مقاطع ابتدایی تا دوره های مطرح عالی و در برنامه های هنری در رسانه های جمعی به دانش پژوهان و مردم عرضه گردد.