تحقیق کودك عقب مانده ذهني 

وجود يک کودک عقب مانده ذهنی مسائل فراوانی را در خانواده و اعضای آن بوجود می آورد و تأثير آن بر رفتار و واکنشهای والدين موضوعی نيست که قابل اغماض و انکار باشد. اين تأثير تنها بر روی نحوه ارتباط والدين با يکديگر و يا ارتباط بين کودک معلول با سايرين نيست، بلکه ارتباط متقابل و تعاملات افراد خانواده را نيز تحت تأثير قرار می دهد (تيم چاک ، به نقل از نظامی 1366). 

وجود کودک عقب مانده ذهنی معمولاً منجر به تغيير رفتار اعضای خانواده می شود. والدينی که با هزاران اميد و آرزو منتظر تولد طفل طبيعی و سالم و زيبا می باشند، با تولد کودک عقب مانده با مرگ آرزوها و اميدها و افول انتظارات خود مواجه می شوند و آينده ای مبهم و تاريک را برای خود ترسيم می نمايند. 

وقتی کودک از لحاظ بدنی طبيعی بدنيا می آيد، انتظارات والدين تا اندازه ای برآورده می شود. اما بعدها اگر در جريان رشد کودک مشکلی رخ دهد ممکن است که اين توقعات تغيير کند و درست در همين زمان است که برچسب هايی از قبيل کندآموز، کندذهن و عقب مانده ذهنی از طرفين والدين مورد استفاده قرار می گيرند (الکساندر و تيم چاک ، به نقل از نظامی 1366). 

تعريف عقب ماندگی ذهنی : 

تاکنون تعاريف متعددی از عقب ماندگی ذهنی توسط دست اندرکاران و متخصصان مختلف ارائه گرديده است. اما بايد اذعان نمود که تعريف دقيق و روشن عقب ماندگی ذهنی چندان آسان نيست، زيرا که عقب ماندگی ذهنی با شرايط يکسان و به يک ميزان و با علل مشابه و آثار همانند در همه افراد عقب مانده ذهنی مشاهده نمی شود. عقب ماندگی ذهنی يک پديده تک بعدی نمی باشد، بلکه يک شرايط مرکب و پيچيده ذهنی است. به همين جهت بسياری از متخصصين امور تربيتی، روان شناسی و روان پزشکی و پزشکی علاقمند به بررسی ابعاد مختلف عقب ماندگی ذهنی می باشند. بديهی است که در اين ميان، پزشکان در تعريف عقب ماندگی ذهنی عمدتاً توجه خاصی به ضايعات مغزی معطوف داشته و روان شناسان بيشتر به چگونگی رفتار در افراد عقب مانده ذهنی توجه می نمايند. در هر حال آنچه که مورد نظر غالب متخصصان آموزش و پرورش کودکان عقب ماندگی ذهنی می باشد، ارائه يک تعريف جامع از عقب ماندگی ذهنی و نمايان نمودن تمامی ويژگی های مربوط به تأخير در رشد ذهنی و روانی و عاطفی و اجتماعی افراد عقب مانده است (افروز، 1370). 

طبقه بندی کودکان عقب مانده ذهنی 

افراد عقب مانده ذهنی را بنابر ملاکها و ضوابط مختلفی تقسيم کرده اند و علت تقسيم بنديهای متعدد اين است که عقب ماندگی ذهنی يک بيماری يا سندرم واحدی نيست بلکه حالاتی است که بر اثر عوامل متعدد و متفاوتی بوجود می آيد. از تقسيم بنديهايی که توسط متخصصين مختلف ارائه شده است می توان به طبقه بنديهای زير اشاره نمود(ميلانی فر 1370): 

1-         روان شناسان 

2-         روان پزشکان 

3-         متخصصين تعليم و تربيت. 

1- گروه دانش آموزان عقب مانده ذهنی آموزش پذير  

اين گروه دارای بهره هوشی بين 70-50 می باشند. بدليل آنکه شناسايی و تشخيص کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذير در سنين پايين بويژه قبل از دبستان و دوره های اول دبستان بسيار مشکل می باشد. تعداد قابل توجهی از آنان در مدارس معمولی ثبت نام می کنند. البته بتدريج همزمان با پيچيدگی نسبی محتوای دروس و بويژه در اواخر کلاس و از کلاس دوم به بعد عقب مانده ذهنی اين قبيل دانش آموزان بيشتر آشکار گشته و شناسايی و تشخيص آنان آسانتر می شود. دانش آموزان عقب مانده ذهنی آموزش پذير نمی توانند بهره لازم و کافی را از برنامه های آموزشی کلاسهای معمولی ببرند. اين کودکان در هر حال آموزش پذير بوده و قادر به فراگيری اطلاعات عمومی و درسها رسمی کلاس از قبيل خواندن و حساب کردن و مهارت های مناسب شغلی بوده و می توانند در اداره زندگی خود از تحصيل خويش بهره مند شوند. اين دانش آموزان می توانند با حداقل مشاوره در زندگی خود کفايی اقتصادی و اجتماعی داشته باشند (افروز، 1369). 

2- گروه کودکان عقب مانده ذهنی تربيت پذير  

اين گروه از کودکان دارای بهره هوشی بين 25 تا 50 می باشند. معمولاً تعدادی از کودکان عقب مانده ذهنی تربيت ÷ذير در سنين دبستان در سازمان ها و مؤسسات مختلف و عده ای نيز در منزل نگهداری می شوند (افروز 1365). اين کودکان و نوجوانان می توانند انجام امور ساده و آسان را فراگيرند و قادرند خود را از خطرات عادی حفظ نموده و از عهده کارهای شخصی خود برآيند. قوه تعميم و تميز آنها محدود است. امور و کارهای ساده را به آهستگی و با تأخير می آموزند ولی برای يادگيری مسائل پيچيده استعداد کافی و تمرکز فکری لازم را ندارند. از لحاظ عاطفی وضع متغيری دارند. خيلی زود تحت تأثير قرار می گيرند و در برابر مخالفت ديگران عصبانيت و حملات تهاجمی از خود نشان می دهند (ميلانی فر، 1370). در حد بالای اين گروه افرادی هستند که بهره هوشی آنها به سطح کودکان آموزش پذير می رسد بنابراين از توانايی بيشتری برای يادگيری برخوردار هستند. و می توان با اصولی که در آموزش آنها لازم و ضروری به نظر می رسد به آنها درجهت يادگيری کمک کرد (مک کويين و پاترسون  1983). 

3- گروه کودکان عقب مانده ذهنی حمايت پذير  

اين کودکان که دارای بهره هوشی کمتر از 25 دارند به علت عقب ماندگی شديد ذهنی و بدنی قادر به يادگيری و تربيت پذيری در حد مطلوب نبوده و توانايی انطباق با محيط و سازگاری اجتماعی را ندارند. از نظر اقتصادی کارايی لازم را نداشته و نياز به کمک مستمر در انجام کارهای شخصی دارند. تکلم و رشد گويايی در درجات پايينی است. قضاوت و استدلال در آنها کم و يا وجود ندارد. دقت و حافظه در آنها بسيار ضعف است. درجات پايين اين گروه را افرادی تشکيل می دهند که به هيچ وجه فعاليت ذهنی نداشته و يا فعاليت ذهنی بسيار محدودی دارند. ولی درجات بالاتر را کسانی می دهند که قادر به تکلم کلماتی محدود هستند (ميلانی فر، 1370) . 

واکنشهای والدين نسبت به کودک عقب مانده ذهنی 

تولد يک کودک عقب مانده ذهنی می تواند برای خانواده واقعه ای ناگوار باشد هاگامن به 

نقل از منشی طوسی (1369) برخی مسائل مربوط به واکشنها و سازگاری در برابر کودک عقب مانده ذهنی را مورد بحث قرار داده است. بی ترديد در باتدا واکنشها به انتظاراتی معطوف می شود که از کودک بدنيا آمده انتظار می رفته است. اکثر والدين انتظار دارند که کودکانی جذاب، تيز هوش، تندرست، شاد و دوست داشتنی داشته باشند