تحقیق بررسی تاریخ وادبیات اندلس

یکی ازراههایی که برای شناخت یک کشور ویژگی های آن وجودداردبررسی تاریخ آن سرزمین ومطالعه ادبیات آن است.وقتی سخن ازاندلس پیش می آید،لزوم بررسی تاریخ وادبیات آن درذهن خطورمی کند.اندلس تاریخی گسترده وپرآشوب دارد.دسته های مختلفی چون بربرها،گوتها،مسیحیان ومسلمانان درآنجاحکومت وقدرت نمایی کرده اند. ازاین روی برآن شدیم که تحلیلی ازدوره حکومت مسلمانان دردوره امویان داشته باشیم.مسلمانان تقریباًهشت قرن دراندلس زندگی کردندوتوانستندباتکیه برقوای نظامی وارداین کشورشوند

 فهرست مطالب

مقدمه   ۱

۱-۱آندلس   ۴

۱-۲  فتح اندلس   ۵

۱-۳ از فتح تابرپایی دولت اموی   ۹

۱-۴ «حکومت اموی از برپایی تا سرنگونی»   ۱۷

۱-۴-۱ عصر امارت:   ۱۷

۱-۴-۲ عصر خلافت:   ۲۵

۲-۱شعر اندلسی   ۳۹

۲-۲ ویژگی های شعر اندلسی:   ۳۹

الف: طبیعت   ۴۰

ب: زبان سهل وروان   ۴۱

ج: وسعت خیال، زیبایی وتزیین الفاظ   ۴۱

د: عدم تعمق فکری:   ۴۲

ه: تقلید از ادب شرق:   ۴۲

۲-۲-۱ شعر موشح:   ۴۴

۲-۲-۲ شعر زجل:   ۴۶

۳-۱ عبدالرحمن الداخل (صقر قریش)   ۴۷

۳-۱ اشعار غنایی(احساسی)   ۴۷

۳-۱-۲ اشعار سیاسی:   ۴۹

۳-۲ هشام بن عبدالرحمن الداخل   ۵۴

۳-۲-۱ ویژگی شعری:   ۵۵

۳-۳ الحکم بن هشام (الربضی)   ۵۵

۳-۳-۱ اشعار حماسی:   ۵۵

۳-۳-۲ غزلیات:   ۵۸

۳-۳-۳ ویژگی شعری :   ۶۰

۳-۴عبدالرحمن الثانی بن الحکم المعروف بالأوسط   ۶۱

۳-۴-۱ غزلیات   ۶۲

۳-۴-۲ج: شعر حکمی:   ۶۷

۳-۴-۳ ویژگی شعری:   ۶۸

۳-۵ محمدبن عبدالرحمن الثانی   ۶۹

۳-۵-۱ الف: غزل   ۶۹

۳-۵-۲ ویژگی شعری:   ۷۰

۳-۶ عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن الثانی   ۷۱

۳-۶-۱غزلیات:   ۷۱

۳-۶-۲زهدیات   ۷۳

۳-۶-۳ شعر هجاء   ۷۴

۳-۶-۴ ویژگی شعری:   ۷۴

۳-۷ عبدالرحمن الثالث بن محمد الملقب بالناصر:   ۷۶

۳-۷-۱ ویژگی شعری:   ۷۹

۳-۸-۱ غزلیات   ۷۹

۳-۸-۲ ویژگی شعری   ۸۰

۳-۱۰ سلیمان بن الحکم الثانی بن الناصر «المستعین بالله»   ۸۱

۳-۱۰-۱ شعر سیاسی   ۸۱

۳-۱۰-۲ غزلیات   ۸۲

۳-۱۰-۳ ویژگی شعری :   ۸۶

۳-۱۱عبد الرحمن بن هشام عبدالجبار بن عبد الرحمن الناصر ( المستظهربالله).   ۸۷

۳-۱۱-۱ غزلیات :   ۸۷

۳-۱۱-۲ویژگی شعری :   ۹۲

نتیجه گیری   ۹۴

فهرست منابع   ۹۸

مقدمه

یکی ازراههایی که برای شناخت یک کشور ویژگی های آن وجودداردبررسی تاریخ آن سرزمین ومطالعه ادبیات آن است.وقتی سخن ازاندلس پیش می آید،لزوم بررسی تاریخ وادبیات آن درذهن خطورمی کند.اندلس تاریخی گسترده وپرآشوب دارد.دسته های مختلفی چون بربرها،گوتها،مسیحیان ومسلمانان درآنجاحکومت وقدرت نمایی کرده اند. ازاین روی برآن شدیم که تحلیلی ازدوره حکومت مسلمانان دردوره امویان داشته باشیم.مسلمانان تقریباًهشت قرن دراندلس زندگی کردندوتوانستندباتکیه برقوای نظامی وارداین کشورشوند.آنان دراین مدت پایه های تمدنی درخشان راپایه ریزی کردندودرزمینه های علمی وفرهنگی به پیشرفتهای چشمگیری دست یافتند.درنتیجه این سرزمین یکی ازمراکز مهم انتقال تمدن اسلامی به اروپاوهمچنین پل ارتباطی میان شرق وغرب درزمینه های مختلف فرهنگی شد.دراین مدت حکومت های مختلفی دراندلس حکمرانی کردند که یکی ازآنهاحکومت اموی است.حکومت اموی دراندلس،حکومتی مقتدربوده وویژگیهایی داشته است.دراین دوره دامنه ادب گسترش یافت وبرتعدادشاعران وادیبان افزوده شد.وبسیاری ازعلمای شرق رابه خودجذب کرند.ودانشمندان بزرگی راپرورش دادندکه هرکدام ازآنهاآثاربسیار ارزنده علمی وفلسفی راداشتند.خودامراء هم اهل شعروادب بودندوشعردرنزدآنهاجایگاه خاصی پیداکرد.

اکثرتحقیقات پیشین تنها اشاره ای گذرا به این موضوع داشتند.لذاانگیزه من ازانتخاب این موضوع ، جمع آوری و بررسی شعرامرای اموی بوده وبرای اینکه بحث تازه ای درزمینه تاریخ امویان دراندلس انجام شودسبب شدتابه این موضوع بپردازم وبرای انجام این پژوهش ازکتابها ومنابع موجوددرکتابخانه های ایران استفاده کردم.

توجه به شعرامرای اموی چیزجدیدی نبوده،درباره پیشینه چنین موضوعی بایدگفت که درزمان مستنصرهم یک چنین کاری انجام شده.همانطورکه حمیدی درکتاب جذوۃ المقتبس به این نکته اشاره کردکه:اوازهرفرصتی برای تشویق به تالیف استفاده می کرد.گویندکه وقتی برای یکی ازنبردهایش از قرطبه بیرون می رفت(۳۲۵ق/۹۶۳م)،ابن صفارخواست که به دلیل ضعف جسمی ازهمراهی بااوخودداری کند،حکم به این شرط پذیرفت که تعهدکنداشعارامراء وخلفای اموی رادرکتابی گردآورد؛درست مانندکاری که صولی درزمینه اشعارعباسیان انجام داده است.ابن صفارهم پذیرفت وچنین کتابی راتالیف نمود.جالب اینکه احمدبن نصر،پیش ازبازگشت مستنصر،کتاب رادرطلیطله از داوبر دو مستنصرازدیدنش بسیارشادمان شد.(۹۵۱،۱/۳۹۴).امامتاسفانه این کتاب بدست مانرسیده است.وبعدازآن هم کارمستقلی دراین زمینه انجام نشده بود.تااینکه من درمیانه کاربه کتابی برخوردکردم به نام الامراء الامویون الشعراء فی اندلس نوشته ابراهیم بیضون.نویسنده دراین کتاب برخی ازاشعارامراءراگردآوری کرده وبه نقدوتحلیل آنهاپرداخته.اماتفاوت کارمن بااین کتاب دراین است که علاوه برگردآوری همه اشعاربه دسته بندی وبررسی ویژگی های شعری آنها پرداختم ودرانتهای اشعارهریک ازامراءبه نکات بلاغی آن اشاره ای داشته ام.

۱-۱آندلس

آندلس ، نامی است که عرب ها به شبه جزیره ایبریا، واقع در جنوب اروپا اطلاق کردند. این سرزمین در نزد یونانیان به نام ایبریا ودر نزد رومیان به اسم اسپانیا خوانده می شد. (بدر، ۱۹۸۰، ۹۵)

 گمان می رود که این کلمه،تحریف شده کلمه واندالیسیا باشدکه این نام از مهاجمین واندال گرفته شده است.آنان مردمی از نژاد ژرمن ویا اصل اسلاوی بودند که پس از استقرار در شبه جزیره ایبریا،دولت خود را به شمال آفریقا توسعه داده وبر آن منطقه نیز حکومت کردند. (بستانی، بی تا، ۴۷۲-۴۷۱)

از این رو نخستین قومی که در دوران کهن در این سرزمین ساکن شدند،اندلوش (اندلس،فندلس) نامیده شد. (حجی،۱۹۹۷، ۳۷)

شبه جزیره ایبریه در جنوب غربی قاره اروپا واقع است،که به وسیله کوه های برانس از قاره اروپا، وتنگه جبل الطارق از شمال قاره آفریقا جدا شده است. از شمال غربی تا جنوب غربی آن در امتداد آبهای اقیانوس اطلس واز شرق تا جنوب شرقی آن در امتداد دریای مدیترانه است. (مقری، ۱۹۶۸،۱/۱۵۲،حجی،۱۹۷۷، ۳۵). بدین ترتیب اندلس ناحیه ای است آباد وخرم که دارای کوه ها وآب های روان ومعادنی از زر وسیم وبناهایی سنگی داشته است؛ مورخان اسلام وغرب از آن به نام “بهشت سرزمین های اسلامی” یاد کرده اند. (حمیری، ۱۹۳۷، ۱۶۲).

۱-۲  فتح اندلس

هنگامی که نیروهای مسلمان در کناره های نزدیک و جزیره های همسایه اسپانیا گسترش می یافت[۱] این سرزمین تحت حکومت گوت ها بود. (ابن قتیبه، ۱۹۶۷ ،۲/۸۶-۸۵). مسلمانان، مغرب دور راگشوده وبر شهر طنجه دست یافته بودند وبرای سیطره کامل بر مغرب، کافی بود شهر سبته اگر در مقابل طنجه ودر سوی دیگر زبانه مغربی قرار داشت، به تصرف خود در آورند. تصرف این شهراز آن جهت برای مسلمانان دشوار بود که فرمان روای شهر-کنت جولیان- با تمام توان به دفاع از آن پرداخت وهر گونه حمله ای را که به منظور فتح آنها آن جا رخ می داد، دفع می کرد. با این وصف، موسی پسرنصیر[۲]، مشتاق دستیابی بر این شهر مستحکم شد وسرانجام به آن چه می خواست، رسید.(مونس، ۱۹۵۹، ۵۲)

مسلمان زمانی که مغرب را به طور کامل فتح کردند، طبیعی بود که موج کشور گشایی شان آرام نگیرد ولذا طارق[۳]با سپاهیان عرب همراه خود، در کنار طنجه اردو زد. (بلاذری، ۱۹۵۹، ۲۳۲)

موسی نیز نوزده هزار سپاهی از بربرهای به اسلام گرویده رابا سلاح وذخیره کامل در اختیار طارق قرار داد. با گذشت زمان وپس از انتشار اسلام درمغرب، مردم آن سرزمین برای پیش بردن پرچم آیین نو، جرأت وآمادگی پیدا کردند. بدین ترتیب اندیشه فتح اندلس یا اسپانیای اسلامی به اذهان آنان خطور کرد. (مقری، ۱۹۶۸، ۱/۱۰۷، ۱۱۱، ۱۱۷)