تحقیق بررسی و تحليل محتواي مقالات سياسي دو روزنامه کيهان و سلام

  پيشگفتار

همراه گسترش وسايل ارتباط جمعي و گسترش سوادآموزي، نيروي تازه‌اي پاي به صحنه گذاشته است كه بدان افکار عمومي مي گويند. اين نيروي تازه که تجلي اراده و خواست مردم است، در تمام جهان به ويژه در کشورهاي داراي نظامهاي پارلماني و مردمي نقش مهمي در شکل دادن به حوادث و رخدادهاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي، دارد و کمترل دولتي است که بتواند از راي سرپيچي کند و يا آن را به حساب نياورد، اين واقعيتي است که همراه با تحولات عظيمي که در جوامع بشري از جهت ارتباطي و تکنولوژيک، اقتصادي، اجتماعي و سياسي در قرن بيستم رخ داده است.

افکار عمومي مي تواند بر رفتار فردي، گروهي وسياست دولت تاثير بگذارد. بنابراين نقش افکار عمومي در عرصه هاي مختلف (علمي) پذيرفته شده است. دانشمندان علوم سياسي و تاريخ نويسان بيشتر به آن بخش از افکار عمومي علاقمند بوده اند که در زندگي سياسي نقشي را ايفا کرده و يا مي کند، براين مبنا آنها اساسا به افکار عمومي به عنوان تجلي افکار از جانب عموم مردم نگريسته اند که به دولت مي رسد و دولت شرط عقل را در توجه به آنها مي بيند. ژان ژاک روسو، براين باور بود که همه قوانين در نهايت به افکار عمومي مبني بوده است. و بيان آزادانه آن را سد اصلي در برابر حکومت استبدادي مي دانست: «جرمي بنتام» تاکيد مي کرد که قانونگذاران نمي توانند وجود افکار عمومي را ناديده بگيرند. از اين جهت شناخت افکار عمومي و ارزيابي آن و راههاي نفوذ و تاثير گذاري بر آن يکي از نيازهاي اساسي تمام دولتها و سازمانهايي است که با مردم و افکار عمومي سروکار دارند، دولتها به شناخت افکار عمومي نيازمندند تا بتوانند ميزان حمايت مردم را از برنامه و سياستهاي خود ارزيابي کنند و تا حد ممکن مشارکت آنها را در کارها جلب کنند.  سازمانها و ارگانهائي که با افکار عمومي سروکار دارند (مانند، راديو، تلويزيون، و مطبوعات) به اين شناخت نيازمندند، زيرا بدون اين شناخت نمي توانند با مردم ارتباط برقرار کنند و تاثير لازم را بر افکار عمومي بگذارند و برد آن نفوذ کنند، مي گويند ارزش يک جامعه به کيفيت افکار عمومي آن جامعه بستگي دارد، يا به عبارت ديگر هر جامعه شايسته همان افکار عمومي است که داراست. ارزش افکار عمومي در يک جامعه ارزش تمامي آن جامعه است. لذا هر تاثيري نفوذي بر اين افکار بايستي مدنظر داشتن ارزشهاي حاکم انجام شود، گسترش افکار عمومي در جامعه هاي قديمي بسيار کند بوده است.

و به همين نسبت از حدت و شدت و بالنتيجه تاثيرگذاري بي بهره مانده است. در جامعه هاي جديد با ورود وسايل ارتباط جمعي به عرصه زندگي و اشاعه سريع اخبار و انعکاس بلامانع و منازع رخدادهاي اجتماعي، افکار عمومي نيز به ويژه از طريق مطبوعات و ادبيات و راديو و تلويزيون گسترش مي يابد.

 از آنجا که مطبوعات افقها را وسيع مي سازند، ديدگاهها و جهان نگريها را وسعت مي‌بخشند، استعدادها را شکوفا مي نمايند مردم را سرگرم مي کنند، و فزون خواهي را در ميان مردم رواج مي دهند، بنابراين همکاري و مشارکت را در پيش مردم ايجاد مي کنند، لذا از طريق اين مشارکت مي توان به اهميت و نقش مطبوعات در شکل دهي و نفوذ بر افکار و عقايد مردم پي برد. مطبوعات را در مقايسه با ساير وسايل ارتباط جمعي بايد بهترين و نافذترين وسيله تاثير بر افکار عمومي و اقناع خواسته هاي گروههاي مختلف اجتماعي دانست. مطبوعات مي توانند افکار عمومي را در قالبهاي دلخواه خود درآورد.و به آن شکل دهد. دولت را واژگون سازد.

(ماجراي واترکيت که توسط روزنامه واشنگتن پست، افشا شد و به برکناري ريچارد نيکسون رئيس جمهور آمريکا منجر شد). و برروي کارآورد و بالاخره سازنده هر جامعه نو باشد.  اين وسيله به قدرتمندترين وسيله ايجاد تفکر عمومي در قرون اخير نيز هست. و چنانچه بتواند به رسالت حقيقي خود در تنوير افکار عمومي و آگاه ساختن آنها و قرار دادن اطلاعات صحيح به آنها عمل کند. مي تواند بهترين نقش را در ساختن افکار عمومي سالم در جامعه ايفا کند، وقتي که وضع نامطلوب و يا يک کار غيرقانوني و خلاف از طريق مطبوات بر ملاء و افشا مي‌شود، افکار عمومي عليه آن تهييج مي گردد.

و خواهان رسيدگي و پيگيري آن مورد و وضع خاصي مي شود. و چونکه مطبوعات بازار انعکاس افکار سياسي هستند، از طريق آنها عملکردها و خط مشي ها و هدفهاي دولتها در معرض قضاوت و ارزيابي مردم قرار مي گيرد و مفسران، موافقان، مخالفان و همچنين توده مردم، هر يک به رغم و سهم خود به اظهار نظر مي پردازند، و از جمع بندي و يا تضارب افکار يک نظر کلي و واحد حاصل مي شود. و حتي گاهي مي بينم که مطالعه را روزنامه نگاران از واقعي نقل مي کنند. و يا به ريشه يابي مساله اي مي پردازند، در اماکن عمومي و يا تريبونهاي مختلف و باشگاهها و کلاسهاي درس نيز مردم به بحث درباره آن موضوع مي پردازند و همه اينها تاثير و نقشي است که مطبوعات در جهت دهي به افکار عمومي دارند.   

  مقدمه

امروزه پژوهشها و بررسي هاي ارتباطات جمعي بيشتر بر مبناي پيام هاي ارتباطي صورت مي گيرند و مطالعات و تحقيقات در مورد وسايل ارتباطي صرفنظر از محتواي پيامها به سبب فرضي نمودار شدن نظريات مربوط به آنها هنوز مراحل مقدماتي را مي‌گذرانند، و به همين دليل مطالعات در تحقيقاتي که در زمينه مندرجات مطبوعات و محتواي برنامه هاي راديويي و تلويزيوني و فيلمهاي سينمايي صورت مي گيرد از اهميت و اعتبار خاصي برخوردار مي باشند و در اين ميان پژوهشها و بررسي هائي که درباره محتواي مطبوعات انجام مي شوند از اهميت خاصي برخوردار مي‌باشد.  ريشه تجزيه و تحليل محتوا نياز طبيعي انسان براي ادراک اطلاعات مربوط به محيط زندگي اجتماعي او بوده است و به همين دليل قرنها پيش از آنکه تحت تاثير نيازهاي جديد علمي روشهاي دقيق براي آن مشخص گردد به روش گوناگون مورد استفاده قرار مي گرفته است. بدون ترديد از سالها قبل بر اثر فعاليتهاي ادراکي و شعور انساني تجزيه و تحليل محتوا قلمرو خود را درزمينه مکالمات و مکاتبات پيدا کرده بود اما آنچه در تجزيه و تحليل محتوا به عنوان يک اصل مدنظر قرار مي گيرد اين است که تجزيه و تحليل منطقي – لغوي هر محصول لفظي بايد افشاگر عقايد و يا رفتارها و گرفتارهاي ذهني گوينده آن باشد، بنابراين تجزيه و تحليل محتوا از آغاز در قالب «منطق» ارتباط بين انسانها قرار مي‌گيرد. تحقيقي که پيش روي شماست، با استفاده از تکنيک تحليل محتواي مقالات سياسي دو روزنامه کيهان و سلام در سال 1377 مي باشد.  روزنامه ها گاه چنان داراي قدرت اثرگذاري و ارتباطي مي شوند که حکومتها بدان به مثابه ناظري هوشيار بر عملکردهاي خود و نيز مردم آنها را به پلي پيوند دهنده بين آنها و حکومت قلمداد مي کنند.