تحقیق دستیابی به وجود یا عدم وجود رابطه بین باورها و رفتارهای دینی بینندگان تلویزیون با کمیت تماشای برنامه ها و نوع برنامه های انتخابی و هدف آنان از تماشا

 چکیده

طی سالهای اخیر ساختار اجتماعی و اقتصادی کشورهای اسلامی و از جمله ایران دگرگون و تا حدی مدرن شده است. با وجود این، مسلمانان هنوز برای محترم داشتن دستورهای خداوند و آموزه های قرآن اهمیت زیادی قائل هستند. مسلمانان نشان داده اند که تا حد زیادی توانسته اند انگیزه های دینی خود را در دنیای مدرن حفظ کنند . دنیایی که مشاهده گسترش روز افزون مطالعات رسانه ای و تأثیریافته های آن در عرصه های متفاوت زندگی بشر از جمله اعتقادات و باورها است و اگر نگوئیم که سرنوشت جوامع انسانی و افکار عمومی یکسره در اختیار نگاههای عظیم خبررسانی و اطلاع رسانی است ، دست کم باید بپذیریم که متولیان رسانه های گوناگون توانسته اند تا حد زیادی واقعیات را آنگونه که همسو با منافع و اهداف آنان است نمایش دهند. امروزه امکان استفاده جهانی از رسانه ها باعث شده است که مخاطب بنا به دلایل شخصی و اجتماعی به سوی استفاده از رسانه ای خاص گرایش یابد و انگیزه اصلی وی که دستیابی به رضایت شخصی ناشی از انتخاب رسانه و بهره گیری از آن است ، جایگزین ارتباط یکسویه سابق شود. بر این اساس ، سلیقه و انتخاب مصرف کننده رسانه در تنظیم محتوای پیام ها اثر می گذارد.

آگاهی از انگیزه ها و انتظارات بینندگان و مخاطبان برنامه ها ، عامل مهمی در موفقیت سیاستگذاران و برنامه ریزان تلویزیون در زمینه کسب رضایت مخاطبان است.

بنابراین با توجه به تأثیر روزافزون رسانه های رقیب در القای ارزش ها و افکار جدید و تغییر نگرش و رفتارها و باورهای مذهبی و نیز تحول نیازها و انتظارات مخاطبان و همچنین تعدد و تنوع شبکه های تلویزیونی ، برنامه سازی و برنامه ریزی جهت تقویت نگرش ها و باورها و بررسی رابطه تماشای تلویزیون با باورهای مذهبی مخاطبان امری است ضروری که خود مستلزم آگاهی از ارتباط میان میزان تماشای برنامه های تلویزیون و نوع برنامه های منتخب از سوی مخاطبان با باورهای مذهبی مخاطبان است.

براین اساس، در پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان باورهای مذهبی مخاطبان با میزان ساعات تماشا و نوع برنامه های منتخب آنان پرداخته ایم.

بیشتر دانشجویان دانشگاه آزاد (الهیات) واقع در منطقه ۳ و ساکنین این منطقه به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش تحقیق به صورت میدانی و تهیه پرسشنامه و استفاده از جدول مادر بوده است .

با نگرش کمی به یافته های بدست آمده در می یابیم که اکثر نتایج حاکی از وجود تفاوت میان گروههای متفاوت مخاطبان در عامل دینداری و مولفه های آن با توجه به میزان ساعات تماشای تلویزیون ، شبکه ، قالب برنامه های انتخابی ، جنس ، سن ،‌ تحصیلات و … است .

همچنین جدولهای همبستگی نیز حاکی از وجود همبستگی میان متغیرهای فوق است .

همانگونه که در فصل دوم ذکر شد ، برخی از جامعه شناسان معتقدند که فرهنگ و اعتقادات مخاطبان تحت تاثیر مستقیم برنامه های تلویزیونی قرار دارد . مک لوهان معتقد است که وسایل ارتباط جمعی دارای چنان قدرتی هستند که می توانند سعی تازه در تاریخ انسان پدید آورند . او می گوید رسانه ها از طریق دگرگون ساختن محیط ، نسبت منحثر به فردی از دریافتهای ؟ به وجود می آورند . گسترش هر یک از حواس ، شیوه تفکر و کنش ما و به طور کلی شیوه درک ما از جهان را تغییر می دهند و وقتی این نسبت ها تغییر می کند انسان ها متحول می شوند .

واژه های کلیدی: باور های مذهبی، تلویزیون، مخطب، رسانه، نوع برنامه

 فهرست مطالب

مقدمـه ۷

بیان مسئله‌ ۹

اهمیت تحقیق ۱۱

ضرورت تحقیق ۱۲

اهداف تحقیق ۱۲

سؤالات تحقیق ۱۳

فرضیـات ۱۳

تعاریف مفهومی ۱۴

«مقدمه». ۱۴

مفهوم باورهای مذهبی ۱۵

مفهوم برنامه های تلویزیون ۱۵

قالب های برنامه ای ۱۶

انواع برنامه ۱۶

منابع و مأخذ این فصل به ترتیب کاربرد ۱۷

پیشینه نظری موضوع  ۲۰

تاریخچه باورهای مذهبی… ۲۱

تاریخچه تلویزیون ۲۳

تلویزیون الکترومکانیکی ۲۴

تلویزیون الکترونیکی ۲۵

پخش کردن برنامه از تلویزیون ۲۷

اولین پخش زنده تلویزیونی… ۲۹

(B) ایستگاههای تلویزیونی ۲۹

استانداردهای تلویزیون ۳۰

تاریخچه پیدایش رادیو وتلویزیون ۳۲

تشکیل رادیو ‌ ۳۳

تشکیل تلویزیون ۳۵

تشکیل سازمان رادیو وتلویزیون ‌ ۳۷

مبانـی نظری ۳۷

سوابق تجربی موضوع ۴۳

منابع و ماخذ فصل دوم ۴۴

روش شناسی تحقیق ۴۸

ابزار تحقیق ۴۸

جامعه آماری ۴۸

جامعه نمونه ۴۹

روش نمونه گیری ۴۹

شاخصها ۴۹

روشهای آماری ۵۰

یافته های تحقیق ۵۲

جداول یک بعدی… ۵۲

جداول دوبعدی… ۶۶

نتیجه گیری… ۷۲

پیشنهادات ۷۵

منابع وماخذ فصل چهارم  ۷۶

منابع وماخذ

۱) رستگار خالد – امیر “‌آسیب شناسی رسانه تلویزیونی ” تهران مرکز تحقیقات صداوسیما – ۱۳۸۰ .

۲) پستمن – نیل ” زندگی در عیش مردن در خوشی ” ترجه صادق طباطبایی – تهران ۷۵ .

۳) جیمز ویلیام – ” دین دوران ” ترجمه بیژن محمدایلیایی – انتشارات نسل نواندیش چاپ چهارم .

۴) خالد رستگار – امیر ” آسیب شناسی رسانه تلویزیونی ” تهران – مرکز تحقیقات صداوسیما – ۱۳۸۰٫

۵) ساروخانی – باقر – جامعه شناسی ارتباطات ” تهران ۷۱ ” انتشارات اطلاعات .

۶) سعیدیان – ایما – نگاهی نوبه مفهوم مخاطب – سروش – سال ۲۰ – تهران .

۷) صباغ پور – علی اصغر “‌ساخت نگرشی جوانان تهرانی ” تهران – فصلنامه پژوهش .

۸) فرم – ارپک – روانکاوی ودین – ترجمه آرمن نظریان – انتشارات مروارید – چاپ اول ۸۲ . فصلنامه پژوهش– شماره ۷و۸ – وزارت ارشاد ۷۸ .

۹) کازنو- ژان “‌جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی” باقرساروخانی– انتشارات اطلاعات ۷۰ .

۱۰) کوزر– سوئیس – جامعه شناسی معرفت – ترجمه سعید بزیان– نامه علوم اجتماعی ۷۳ .

۱۱) گرامی – عبدالرحیم – جامعه شناسی ادیان – تبیان – ۷۹

۱۲) مولانا – حمید “‌چگونه تلویزیون در ایران اسلامی شد . ” سروش – سال ۲۲ – شماره ۱۰۲۶ .

۱۳) پونک – کارل – گوستاد – روانشناسی ودین – ترجمه فواد رحمانی – انتشارات علمی وفرهنگی – چاپ سوم -۸۲ .

مقدمـه :

باورها و ارزشها به فرهنگ کلی و جامعه مفهوم و معنی می بخشد. وقتی مسئله قضاوت و ارزشیابی جامعه مطرح می شود عملاً با مفهوم مقایسه میان بهتر و بدتر سر و کار خواهیم داشت . در واقع باورها و ارزشها ی هر جامعه معرف شخصیت و هویت اجتماعی ، فرهنگی افراد و حتی جوامع هستند ، چرا که خصیصه ” انسان ” داشتن نظامی از باورها ، هنجارها و ارزشهاست. این نظام باورها است که مقررات و قوانین جامعه حول آن شکل می گیرد. به تعبیری نه فقط حیات اجتماعی و سالم انسانها نیازمند داشتن مجموعه ای از باورها و نظام های ارزش است ، بلکه تداوم زیست معنی دار و با هدف انسانها ” تعالی و کمال‌” جز با برپایی و اقامه نظام ازشی میسر نیست.

در نظام اجتماعی ایران که متکی به باورهای اسلامی است توجه به باورهای مذهبی افراد جامعه حائز اهمیت است.

جامعه بشری همواره جهت حفظ و استمرار و صیانت از ” انسانیت” خویش نیازمند داشتن پروراندن نظام های باورهای مذهبی است. امروز بر همه انسانهای اهل شعور و منطق اثبات شده که ارزشها و هنجارهای دینی است که همواره انسجام بخش حیات جامعه انسانها است و تنظیم کننده روابط اجتماعی و حدود و شعور مقررات هر جامعه و اجتماع انسانی است.

از این روست که ” سوروکین” جامعه شناس شهیر از نظام باورهای دینی به عنوان دم مسیحایی یاد می کند، که می تواند آخرین پناهگاه برای بشر باشد.

(گرامی – عبدالرحیم- جامعه شناسی ادیان – تبیان – تهران ۷۹ )

در جامعه ایران نیز همچنانکه داده های تجربی نشان داده است ، همه اقشار جامعه ، اعم از پیر و جوان همچنان به باورهای مذهبی خود معتقد هستند و عاملی که از همه بیشتر می تواند بر این باورهای مذهبی تأثیر داشته باشد نقش تلویزیون و رسانه ها در این امر است. در ایران معمولاً اعضای خانواده با هم به تماشای تلویزیون می پردازند و تلویزیون همواره با این معضل روبرو بوده است که چگونه می توان ارزشهای فرهنگ سنتی را با رسانه های مدرن معاصر ترکیب کرد تا هم جذابیت آنها محفوظ بماند و هم اثر جاذبه خود را از دست ندهد.