تحليل مقايسه ای رفتارهای غير كلامی در دو فيلم آژانس شيشه ای و مارمولك (با تأكيد بر بازيگر نقش اول و دوم)

چكيده 

تحقيق حاضر كه در پنج فصل تدوين گرديده است، به منظور بررسي نقش و عملكرد رفتارهاي غيركلامي در ايفاي نقش بازيگر نقش اول در دو فيلم آژانش شيشه اي و مارمولك آقاي «پرويز پرستويي» به اجرا درآمده است.

ارتباطات غيركلامي يكي از مباحث مهم در حوزه ارتباطات مي باشد و پژوهش هاي فراواني در نقش و اهميت آن در حوزه هاي مختلف زندگي خصوصي و شغلي انجام شده است كه از جمله  مي توان به اهميت ارتباطات غيركلامي در روابط فردي،‌ خانوادگي، شغلي و در حوزه نمايش اشاره نمود كه پژوهش حاضر نيز به اهميت ارتباطات غيركلامي در سينما و مقوله بازيگري پرداخته است.

با توجه به اينكه در ايران و در حوزه مطالعات ارتباطي، رسانه سينما كمتر مورد تحليل و ارزيابي  قرار گرفته است و همچنين با توجه به نقش اساسي ارتباطات غيركلامي در سينما و بازيگري، تحقيق بيشتر در اين زمينه، به ويژه با رويكرد ارتباطي، ضروري به نظر مي رسد و از نظر محقق بازيگري مقوله اي پراهميت در ساختار هر فيلم است. بازيگري روان و قوي، تاثير محتواي فيلم بر مخاطب را افزايش مي دهد. در اين ميان بهره گيري بازيگران از ارتباطات غيركلامي در ايفاي نقش موجب غناي اثر هنري مورد نظر مي گردد.

روش تحقيق پژوهش حاضر از نوع تحليل محتوا و ابزار جمع آوري اطلاعات آن پرسشنامه معكوس مي باشد كه توسط محقق ساخته شده و اعتبار آن از طريق آزمون هاي موازي و گاتمن سنجيده شد.

فرضيات تحقيق كه رابطه بين : انتقال پيام هاي غيركلامي و بهره گيري از عناصر ارتباطي، بيان چهره اي و نحوه بروز عواطف و احساسات، تماس چشمي و نشانه هاي سر و دست و نوع لبخند، تماس چشمي و حالات چهره و نوع حركات دست، نشانه هاي سر و دست و نوع نگاه، نقش متقابل و حالت تكيه را در خصوص بازيگر نقش اول مورد بررسي قرار می دهد، با استفاده از ابزارها و  شاخص هاي آماري نظير تحليل هاي آماري مجذور خي و مدل خطي لگاريتم و v کرامر مورد آزمون قرار گرفت و در اين راه از نرم افزار spss به عنوان ابزار تجزيه و تحليل داده ها استفاده شد.

جامعه آماري شامل دو فيلم آژانس شيشه اي و مارمولك مي باشد كه صحنه هايي از دو فيلم به عنوان جامعه نمونه مورد بررسي قرار گرفته است. سپس در دو بخش به توصيف و تحليل اطلاعات و يافته ها پرداخته شد. پس از تجزيه و تحليل داده ها، خلاصه يافته هاي تحقيق ارائه شده است.

مهمترين نتيجه به دست آمده اين است كه بازيگر نقش اول در دو فيلم آژانس شيشه اي و مارمولك يعني آقاي پرويز پرستويي در ايفاي نقش هاي خود از ارتباطات غيركلامي به صورت موثر استفاده كرده است.

مهمترين پيشنهاد تحقيق حاضر گنجاندن درس «ارتباطات غيركلامي» در سرفصل هاي آموزشي دانشكده ها و آموزشگاه هاي بازيگري و آشنا كردن دانشجويان با اهميت ارتباطات غيركلامي در ايفاي نقش و انتقال پيام به مخاطبان است.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                               صفحه 

چكيده   

فصل اول : كليات تحقيق

مقدمه     2 

1- 1  بيان مسئله   8

1- 2  اهداف تحقيق             10

1- 3  اهميت موضوع            10

1- 4  سوالات تحقيق           15

1- 5  فرضيه هاي تحقيق      16   

1- 6  تعريف عملياتی متغيرهاي مستقل و وابسته فرضيه هاي تحقيق            16

فصل دوم : ادبيات تحقيق

مقدمه     19  

2- 1  بخش اول : ارتباطات غيركلامي    20 

2-1- 1  تعريف مفهوم ارتباط غيركلامي              20   

2-1- 2  زبان بدن و ارتباط غيركلامي      21  

2-1- 3  كانال هاي عمده ارتباطات غيركلامي      22  

2-1- 4  انواع ارتباطات غيركلامي         22

2-1- 5  كاركردهاي ارتباطات غيركلامي             23

2-1- 6  انواع ارتباطات غيركلامي         27   

2-1- 7  اصول ارتباط غيركلامي            34 

2- 2 بخش دوم : گفتار بي صدا           36

2-2-1 الفباي بي صدا           36

2-2- 2  انواع رفتارهاي غيركلامي        36

2-2- 3  نكات موثر بر نمايش هاي قدرت و گفتار بي صدا     41

2-2- 4  عوامل موثر در ارسال و درك علائم غيركلامي        42

2-2- 5  خاستگاه هاي نشانه هاي غيركلامي     44

2-2- 6  تفاوت هاي فرهنگي در پيام رساني بدن              49

2-2- 7  تعريف و مفهوم ارتباط از نظر مولانا          51

2-2- 8  ارتباط غيركلامي در مثنوي معنوي          57

2- 3  بخش سوم : نمايش و سينما      66

2-3- 1 نمايش درام              66

2-3- 2  فيلم هاي سينمايي              76

2-3- 3  سبك هاي فيلم       85

2- 4  بخش چهارم : نشانه شناسي    89

2- 5  بخش پنجم : بدن         99

2-5- 1 ژست ها و ساير حركات بدني   99

2-5- 2  بعضي از حركات اساسي و منشاء آن ها             105

2-5- 3  عوامل موثر در تعبير و تفسير كردن         106

2-5- 4  استفاده از زبان اندام             107

2- 6  بخش ششم : فاصله   120

2-6- 1  تعريف فاصله            120

2-6- 2  قلمروي پاتوق          122

2-6- 3  انواع فاصله             123

2- 7 بخش هفتم : محدوده حريم         127

2-7- 1 بهره گيري عملي از اندازه حريم ها         127

2-7- 2 آيين تعيين حدود و حريم (فضايابي)         128

2-7- 3 تاثير عوامل فرهني بر شعاع حريم ها       128

2-7- 4 حريم شهري در قياس با حريم روستايي   129

2- 8 بخش هشتم : قلمرو و مالكيت     130

2- 9 بخش نهم : ديدگاههاي هال در مورد فضا شناسي    131

2- 10 بخش دهم : حركات سر           135

2- 11 بخش يازدهم : چشم ها           139

2-11- 1 ارتباط چشمي يا نگاه            139

2-11- 2 انواع نگاه               145

2-11- 3 عواطف مرتبط با چشم ها       147

2-11- 4 جهت قطع كردن نگاه             148

2-11- 5 طرز برقراري ارتباط چشمي موثر            149

2- 12 بخش دوازدهم : چهره              151

2- 12- 1 مفهوم خنده ها      156

2- 12- 2 جهش ابرو            158

2- 13 بخش سيزدهم : تن صدا           160

2- 14 بخش چهاردهم : لمس كردن     162

2- 15 بخش پانزدهم : حركات دست و بازو         174

2- 16 بخش شانزدهم : پا     187

2- 17 بخش هفدهم : چهارچوب نظري              190

2- 17- 1 نظام هاي رمز غيركلامي بورگن           190

2- 17- 2 الگوي سه بعدي موريس       191

2-17- 3 نظريه بردويس در مورد حركت شناسي   192

2-17- 4 نظريه اكمن و فريسن در مورد حركت شناسي      193

2- 18 پيشينه تحقيق           194

فصل سوم : روش شناسي تحقيق

3- 1 روش و تكنيك تحقيق      199

3-1- 2 تحليل محتوا و تحليل اسنادي    205

3-1- 3 واحد ضبط و واحد متن             207

3-1- 4 قواعد شمارش          208

3-1- 5 مقوله بندي (تعريف، مراحل، خصوصيات)   209

3-1- 6 انواع تحليل محتوا       210

3-1- 7 مراحل تحليل محتوا     228

3-1- 8 مشاهده آزاد            232

3-1- 9 پرسشنامه معكوس    233

3-1- 10 نحوه پژوهش در زمينه پيام رساني غيركلامي       236

3-1- 11 تاريخچه كاربرد تحليل محتوا در فيلم هاي سينمايي            242

3-1- 12 مفهوم تحليل محتوا و كاربرد آن در سينما             242

3-1- 13 نظرات تحليل محتوا در سينما   244

3-1- 14 فرآيند علمي روش تحليل محتوا براي فيلم هاي سينمايي    246

3-1- 15 نقاط قوت و ضعف كاربرد تحليل محتوا در سينما     247

3-2-  ابزار گردآوري اطلاعات   249

3- 3  جامعه و حجم نمونه     249

3- 4  نحوه پردازش و تجزيه و تحليل داده ها        249

3- 5  محدوديت هاي تحقيق              250

3- 6  تعريف نظري و عملياتي داده ها   251

3- 7  نحوه كدگذاري            254

3- 8  واحد تحقيق   257

3- 9  واحد ثبت      258

3- 10 تعيين اعتبار   258

فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده ها

4-1 بخش اول : آمار توصيفي              260

4-1-1 فيلم آژانس شيشه اي             260

4-1-2 فيلم مارمولك             280

4-2 بخش دوم : آمار استنباطي          302

4-2-1 فيلم آژانس شيشه اي             302

4-2-2 فيلم مارمولك             306

4-3 بخش سوم : مقايسه دو فيلم       310

فصل پنجم : نتيجه گيري و پيشنهادات

مقدمه     323

5-1نتيجه گيري       324

5-1-1 فرضيه هاي پژوهش    324

5-2 پيشنهادات      327

ضمائم     328  

منابع و مآخذ          333 

فهرست جدول ها

صفحه     عنوان                            

150       عوامل موثر در نگاه کردن      جدول  1- 2  

254       نحوه كدگذاري پرسشنامه    جدول  1- 3   

260       توزيع فراواني «نوع نقش» بازيگر نقش اول          جدول  1- 4  

261       توزيع فراواني «تماس چشمي» بازيگر نقش اول  جدول  2- 4

262       توزيع فراواني «مکث» بازيگر نقش اول   جدول  3- 4

263       توزيع فراواني «گريه» بازيگر نقش اول   جدول  4-4

264       توزيع فراواني «حرکت هيجاني» بازيگر نقش اول  جدول  5-4

265       توزيع فراواني «نشانه هاي سر  و  دست» بازيگر نقش اول جدول  6-4 

266       توزيع فراواني «فاصله ي بازيگر نقش اول تا نقش مقابل»    جدول  7-4  

267       توزيع فراواني«حالت چهره» بازيگر نقش اول        جدول  8-4

268       توزيع فراواني «نوع حرکت دست» بازيگر نقش اول            جدول  9-4

269       توزيع فراواني «نوع لبخند» بازيگر نقش اول         جدول 10-

270       توزيع فراواني «رفتار هنرپيشه» بازيگر نقش اول   جدول 11- 4   

271       توزيع فراواني «علايم و نمادهاي حرکتي» بازيگر نقش اول  جدول 12- 4

272       توزيع فراواني «حالت» بازيگر نقش اول نسبت به نقش مقابل           جدول 13- 4   

273       توزيع فراواني «وضعيت پلک زدن» بازيگر نقش اول جدول 14- 4    

274       توزيع فراواني «حالت چشم» بازيگر نقش اول      جدول 15- 4 

275       توزيع فراواني «حالت تكيه» بازيگر نقش اول        جدول 16- 4 

فهرست نمودارها

صفحه     عنوان                                

260       توزيع فراواني «نوع نقش» بازيگر نقش اول          نمودار  1- 4  

261       توزيع فراواني «تماس چشمي» بازيگر نقش اول  نمودار  2- 4

262       توزيع فراواني «مکث» بازيگر نقش اول   نمودار  3- 4

263       توزيع فراواني «گريه» بازيگر نقش اول   نمودار  4- 4 

264       توزيع فراواني «حرکت هيجاني» بازيگر نقش اول  نمودار  5- 4

265       توزيع فراواني «نشانه هاي سر  و  دست» بازيگر نقش اول نمودار  6- 4 

266       توزيع فراواني «فاصله ي بازيگر نقش اول تا نقش مقابل»    نمودار  7- 4  

267       توزيع فراواني«حالت چهره» بازيگر نقش اول        نمودار  8- 4

268       توزيع فراواني «نوع حرکت دست» بازيگر نقش اول            نمودار  9- 4

269       توزيع فراواني «نوع لبخند» بازيگر نقش اول         نمودار 10- 4

270       توزيع فراواني «رفتار هنرپيشه» بازيگر نقش اول   نمودار 11- 4   

271       توزيع فراواني «علايم و نمادهاي حرکتي» بازيگر نقش اول  نمودار 12- 4

272       توزيع فراواني «حالت» بازيگر نقش اول نسبت به نقش مقابل           نمودار 13- 4   

273       توزيع فراواني «وضعيت پلک زدن» بازيگر نقش اول نمودار 14- 4    

274       توزيع فراواني «حالت چشم» بازيگر نقش اول      نمودار 15- 4 

275       توزيع فراواني «حالت تكيه» بازيگر نقش اول        نمودار 16- 4 

276       توزيع فراواني «وضعيت سر» بازيگر نقش اول       نمودار 17- 4

مقدمه

مطالعات ارتباطي، يکي از شاخه هاي جوان علوم اجتماعي معاصر جهان به شمار مي رود که در ايران نيز بسيار جوان است. اين مطالعات پس از جنگ جهاني دوم رو به رشد گذاشته و هنوز شالوده هاي نظري و ابزار هاي روش شناسي خود را نيافته است. در حدود نيم قرن اخير، مطالعات ارتباطي، در زمينه هاي گوناگون از مباني نظري و شيوه هاي روش شناسي رشته هاي علمي ديگر کمک گرفته است. (معتمد نژاد، 1380 :19)

ارتباط نقش بسيار مهمي در زندگي انسان ها دارد وسبب مي شود که انسان درباره ي نياز ها  و شرايط محيط زندگي خودش، اطلاعات لازم را بدست آورد.

ارتباط از طريق پيام هاي خود، مجراهاي نفوذ بر محيط را نيز آماده مي کند و متقابلاً از طريق بازخورد پيام ها، اطلاعات مربوط به عکس العمل محيط و نياز هاي متغير را به سيستم مي رساند. (محسنيان راد،1380 : 28)