مقایسه بحران هویت در دانش آموزان عادی و دانش آموزان ناشنوا 

چکیده

در عین حال تفش خانواده در همه فرهنگ ها قابل تعمیق و بررسی است و اهمیت فراوانی دارد. با آنکه نوجوان به تدریج که بزرگتر می شود نفوذ خانواده بر او کاهش می یابد و افق های تازه مدرسه و جامعه و گروه های اجتماعی نوجوان را تحت تاثیر قرار میدهد. ولی تا پایان نوجوانی به صورت عمده (نه در همه افراد) خانواده مرکز شغل همانند سازی و عنصر اصلی تغییر رفتار نوجوان است.

قابل ذکر است که بسیاری از جهات نوجوانان و والدین آنان شبیه به هم می اندیشند برخی از تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از نوجوانان در مورد رشته تحصیلی و انتخاب شغل از والدین تاثیر می پذیرند. با وجود اینکه گاهی در مورد برخی مسائل سلیقه ای و به ظاهر پیش پا افتاده اختلاف میان آنها بالا می گیرد ولی در مورد مسائل عمده تر زندگی میان آنها شباهت فکری و ارزشی بیشتری وجود دارد.

بحران هویت شاید از طرفی تغییر در الگوهای همانند سازی نوجوان باشد چرا که نوجوان می خواهد از زیر بار سلطه والدین الگوهای مورد پذیرش آنها بیرون بیاید و حتی اگر خودش الگو نسازد لااقل الگوهای هم سن و دیگر گروههای اجتماعی را مورد محور قرار می دهد.

ساختار خانواده تاثیر مهمی در رشد عاطفی و اجتماعی نوجوان دارد. روابط پدر و مادر با یکدیگر و فرزندان نقش تعیین کننده ای در سلامت روانی نوجوان بر جای میگذارد. اگر این روابط بر اساس اصول درستی استوار باشد می تواند نوجوان را در گذر این مرحله دشوار ، یاری رساند و اگر نامناسب باشد زمینه برای ایجاد مشکلات و انحرافات فراهم می گردد.

بحران هویت از جمله مفاهیمی است که از دیرباز مورد توجه روانشناسان و جامعه شناسان قرار گرفته و تحقیقات گوناگونی پیرامون ابعاد گوناگون آن و عوامل موثر بر روی آن صورت گرفته است. روانشناسان بیشتر بحران هویت را در دوره نوجوانی و اثرات گذر او از نوجوانی به جوانی توجه کرده اند. و جامعه شناسان بحران هویت را در حالت گذر از جامعه سنتی به صنعتی،  این بحران را ریشه یابی می کنند. در چرخه زندگی ، دوره نوجوانی به منزله یکی از دوره های مهم محسوب میشود. گذر موفقیت آمیز از نوجوانی به بزرگسالی منوط به سازش یافتگی های روانشناختی ، اجتماعی و زیست شناختی است.

هدف این پژوهش مقایسه دانش آموزان ناشنوا و دانش آموزان عادی در ابعاد گوناگون ویژگی های هویتی بوده است.

برای این هدف تعداد ۶۰ نفر از دانش آموزان ناشنوا و عادی منطقه ۱ تهران انتخاب شدند و به وسیله مقیاس سنجش هویت بنتون و آدامز مورد آزمایش قرار گرفتند.

با استفاده از آزمون آماری t برای گروه های مستقل فرضیه های تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. بعد از تحلیل داده ها اهم نتایج به شرح زیر بوده است:

۱-دانش آموزان ناشنوا در مقایسه با دانش آموزان عادی در هویت آشفته نمرات بالاتری داشته اند و تفاوت دو گروه معنی دار بوده است.

۲-بین دانش آموزان ناشنوا و عادی در هویت از پیش تعیین شده تفاوت معنی داری وجود نداشته است.

۳-بین دانش آموزان ناشنوا و عادی در هویت تاخیری تفاوت معنی دار وجود نداشته است.

۴-دانش آموزان عادی در مقایسه با دانش آموزان ناشنوا در هویت موفق از نمرات بالاتری برخوردار بودند و تفاوت دو گروه معنی دار بوده است.

واژه های کلیدی: بحران هویت، ناشنوایی، حس شنوایی،

 فهرست مطالب

چکیده   ۱

فصل اول   ۳

مقدمه پژوهش   ۳

۱-۱٫ مقدمه   ۴

۲-۱٫ بیان مسئله   ۹

ارتباط هویت با ناشنوایی:   ۱۰

۴-۱٫ اهمیت پژوهش   ۱۱

۵-۱٫ ضرورت پژوهش   ۱۲

۶-۱٫ فرضیه های پژوهش   ۱۳

۷-۱٫ تعاریف مفهومی و عملیاتی   ۱۴

فصل دوم   ۱۵

ادبیات و پیشینه پژوهش   ۱۵

۱-۲٫ مقدمه   ۱۶

۲-۲٫ ریشه تاریخی در مورد نوجوانی   ۱۷

۳-۲٫ آراء تحقیقات در مورد نوجوانی در قرن بیستم   ۲۰

۴-۲٫ تحقیقات در مورد همانند سازی و رابطه آن با نوجوانی و بحران هویت:   ۲۵

۵-۲٫ آراء و تحقیقات اولیه و پایه ۱ در مورد «بحران هویت» و نوجوانان:   ۲۷

۶-۲٫ تحقیقات اریکسون در مورد هویت و بحران هویت:   ۳۰

۷-۲٫ هویت از دیدگاه گلاسر:   ۳۳

۸-۲٫ رابطه متقابل «هویت یابی» و «بحران هویت»:   ۳۵

۹-۲٫ هویت ازدیدگاه جیمز مارسیابورن:   ۳۷

۱۰-۲٫ هویت از دیدگاه آدامز:   ۳۸

۱۱٫۲- آشنایی با صوت و حس شنوایی و تعاریف مربوط به ناشنوایی:   ۳۹

تعاریف مربوط به ناشنوایی:   ۴۲

تعاریف   ۴۲

رفتارهای نشانه ای نقص شنوایی   ۴۴

فصل سوم   ۵۲

روش پژوهش   ۵۲

۱-۳٫ مقدمه   ۵۳

۲-۳٫ جامعه آماری   ۵۳

۳-۳٫ نمونه و روش نمونه گیری   ۵۳

۴-۳٫ روش جمع آوری اطلاعات   ۵۴

۵-۳٫ جمع آوری اطلاعات   ۵۴

۶-۳٫ اعتبار مقیاس (EOM-EIS)   ۵۷

۷-۳٫ روایی مقیاس(EOM-ELS)   ۶۰

۸-۳٫ روش های گرد اوری اطلاعات   ۶۱

۹-۳٫ روش آماری تجیه و تحلیل داده ها   ۶۱

فصل چهارم   ۶۲

تجزیه و تحلیل اطلاعات   ۶۲

۱-۴٫ مقدمه   ۶۳

۲-۴٫ اطلاعات توصیفی و استنباطی   ۶۳

فصل پنجم   ۷۰

تفسیر و نتیجه گیری   ۷۰

۵-۱٫ بحث و تفسیر نتایج   ۷۱

۵-۱-۱٫ بررسی و مقایسه موضوع تحقیق   ۷۱

۵-۱-۲٫ بیان مسئله   ۷۱

۵-۱-۳٫ فرضیه های تحقیق   ۷۲

۵-۱-۴٫ جامعه آماری و نمونه   ۷۳

۵-۱-۵٫ ابزار تحقیق   ۷۳

۵-۱-۶ نتایج تحقیق   ۷۳

۵-۲٫ نتیجه گیری   ۷۴

۵-۳٫ محدودیت ها   ۷۵

۵-۴٫ پیشنهادها   ۷۷

۶-منابع و مراجع   ۷۸

۷-پیوست ها   ۸۱

1-1. مقدمه

خانواده کوچکترین جزء اجتماع است . اجتماعی که از خانواده های سالم تشکیل شده باشد. اجتماعی سالم خواهد بود و شرط آنکه خانواده ای سالم باشد، این است که افراد آن سالم باشند. لذا برای بهبود وضعیت اجتماع مهم ترین مسئله تلاش برای بهبود وضع خانواده و افراد آن است. خانواده اولین محیطی است که شخصیت کودک را شکل می دهد و محل انتقال سنت ها باورها و انواع مختلف شناخت هاست. کودک اولین قدم های اجتماعی شدن را در خانواده بر می دارد و در نهایت به موجودی اجتماعی تبدیل می شود . اولین هویت اجتماعی فرد در خانوداه فراهم می شود . احساس هویت یافتگی و اندیشمند بودن در خانواده شکل می گیرد و رشد می کند. این احساس ها آموخته می شوند و خانواده محلی است که چنین احساس هایی را به افراد می آموزد.

ساختار خانواده تاثیر مهمی در رشد عاطفی و اجتماعی نوجوان دارد. روابط پدر و مادر با یکدیگر و فرزندان نقش تعیین کننده ای در سلامت روانی نوجوان بر جای میگذارد. اگر این روابط بر اساس اصول درستی استوار باشد می تواند نوجوان را در گذر این مرحله دشوار ، یاری رساند و اگر نامناسب باشد زمینه برای ایجاد مشکلات و انحرافات فراهم می گردد.

نوجوانی دوره رشد سریع جسمی است. تغییرات شدید  جسمی بر رشد عاطفی نوجوان تاثیر می گذارد و او را دچار اضطراب تعارض ، ناآرامی، زود رنجی و… می کند. از نظر ذهنی نوجوان در این دوره کمتر به واقعیات توجه دارد و به رغم رشد عقلی ، رفتارش بیشتر تابع عواطف و احساسات است تا تفکر و منطق به جای پرداختن به واقعیات به دنیای تخیلات پناه می برد. به عقاید و نظرات دیگران وابستگی فراوانی پیدا کرده و در برابر مشکلات و موقعیت ها تصمیم بگیرد و این امر او را به شدت آسیب پذیر می سازد.

بیان مسئله

در حال حاضر اطلاعات دقیقی درباره هویت یافتگی نوجوانان در کشور وجود ندارد. یکی از دلایل این امر فقدان ابزار سنجش مناسب در این زمینه می باشد و با توجه به گستردگی حالات هویت موجود در بین نوجوانان به خصوص در مقایسه با دانش آموزان ناشنوا و دانش آموزان عادی ما را بر آن داشت تا بررسی های مورد نظر را در این زمینه مورد اجرا گذاریم. مرور بر دوره نوجوانی با زیر سوال بردن ارزش های پذیرفته شده دوره کودکی همراه است . نوجوان با تردید در آنچه که مورد قبول والدین و بزرگسالن جامعه است سعی می کند تا به یک بازنگری اساسی پذیرفته های قبلی خود بپردازد. وجود تغییرات بدنی و روانی در نوجوان آن چنان سریع و گسترده است که نوجوان را در بدست آوردن یک تعریف جدید از خود با دشواری های اساسی روبرو می کند. اختلاف نظر با والدین، سردرگمی نوجوان در انتخاب های اساسی که در دوره نوجوانی نیز کاملاً تصریح نمیشود، سلامت روانی نوجوان را مورد تهدید قرار می دهد. بسیاری از آسیب های روانی و اجتماعی در دوره نوجوانی اتفاق می افتد.(رحیمی نژاد به نقل از نولروکالان -۱۹۹۱)

اصولاً هویت یافتگی نوجوان بدون تصمیم گیری درباره شغل ، زندگی ، مذهب و نقش جنسی امکان پذیر نیست، در واقع مشکلات هویتی موجود در بین افراد جامعه به خصوص بزرگسالان به دلایل عمده ای شایع می باشد که این مشکلات باید در دوران نوجوانی مورد بررسی قرار بگیرند. مطالعاتی درباره این موضوع در سایه کشور ها با عناوین مختلفی صورت پذیرفته است اما در ایران مطالعات عمیق و دامنه داری که ابعاد گوناگون هویت را مورد بررسی قرار دهد صورت نگرفته و موضوع مورد نظر آنچنان که باید گسترش نیافته است. این مطالعه بخشی از این حیطه علمی را پوشش می دهد.

ارتباط هویت با ناشنوایی:

نوجوانی تحت هر شرایطی و برای تمامی افراد مرحله ای از دوران زندگی است که فرد در آن با بحران های زیادی مواجه می شود. از نظر شلزینگر و میدو(۱۹۷۱) نوجوانی زمان تحمل استرس خاصی برای کودکان ناشنوا و والدینشان است. از این نظریه کاملاً مشخص است که نوجوانان ناشنوا هم مانند نوجوانان عادی با بحران هویت و هویت یابی روبرو می شوند. به خصوص در خانواده هایی که از بین چند فرزند آنها هم کودک ناشنوا متولد شده باشد و هم کودک عادی. نوجوانی مقطع زمانی است که شکاف بین کودک ناشنوا و کودک شنوا به اشکال متعدد وسیع تر می شود. مسلم است الگوهای اجتماعی شدن و هویت یابی در کودک ناشنوا متفاوت از الگوهای خواهر و برادر شنوای اوست. اما خانواده در این زمینه نقش بسزایی دارد. خانواده اولین نظام اجتماعی است که اکثر کودکان به آن تعلق دارند. و برای این کودکان خانواده اولین و مهم ترین راه برای شکل گیری هویت و پیدا کردن آن، به شمار می رود. بنابراین ، برقراری ارتباطی صریح و پایدار امری ضروری است. در واقع خانواده می تواند نقش مهمی برای هویت یافتگی فرزندان ناشنوایشان ایفا کنند. فرد ناشنوا به دلیل نقص شنوایی اش ممکن است در نوجوانی با بحران های زیادی مواجه شود. وشاید یکی از دلایل این امر این باشد که آنها تفاوت قابل ملاحظه ای بین خود و دیگران می بیند و ممکن است در سن نوجوانی ، یعنی دورانی که افراد به شناخت خود می پردازند، دورانی که به استقلال روی می آورند و دورانی که میخواهند برای آینده خود برنامه ریزی کنند و هویت فردی ، اجتماعی و شغلی خود را بیابند. با بحران ها و مشکلات قابل توجهی مواجه شوند. و در واقع موضوعی هم که ما در این پژوهش به دنبال آن هستیم همین است. یعنی در پایان این تحقیق ما بدانیم که:

آیا هویت یابی با ناشنوایی ارتباط دارد؟

فرضیه های پژوهش

با توجه به مسایل مطروحه و با استناد به زمینه های نظری و پیشینه تحقیقی فرضیه های این مطالعه به شرح زیر صورت بندی شده:

۱)          بین دانش آموزان ناشنوا با دانش آموزان عادی در هویت آشفته تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۲)    بین دانش آموزان ناشنوا با دانش آموزان عادی در هویت از پیش تعیین شده تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۳)          بین دانش آموزان ناشنوا و دانش آموزان عادی در هویت تاخیری تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۴)          بین دانش آموزان ناشنوا با داشن آموزان عادی در هویت موفق  تفاوت معنی داری وجود دارد؟

۷-۱٫ تعاریف مفهومی و عملیاتی

-تعاریف مفهومی. هویت: بر اساس دیدگاه اریکسون هویت یعنی احساس فردیت و یگانگی، هویت یعنی هماهنگی و یکپارچگی بین آنچه را که از خود تصور می کنیم و ان تصویری که دیگران از ما دارند. هویت تمامیتی است در دوره نوجوانی .

بحران هویت: مرحله ای از دوران زندگی فرد که نوجوان دچار سردرگمی شود و برای غلبه بر این حالت بحرانی باید بتواند برای سوال های خود پاسخی منطقی داشته باشد تا بتواند خود را باور کند. این دوران نه به گذشته متعلق است و نه به آینده. به عبارتی نوجوان نه کودک است نه بزرگسال یعنی تا سال های طولانی نداند هدفش چیست؟ نداند باید چه کسی شود.

تعریف ناشنوایی: ناشنوایی نوعی نقص شنوایی است یعنی وضعیتی که یادگیری از طریق گوش و شنوایی ممانعت می کند (نورثون و داونس ، ۱۹۹۱ نقل از هانت ۲۰۰۲)

-تعاریف عملیاتی. تعریف هویت: در این پژوهش عبارتست از نمره ای که آزمودنیها از مقیاس سنجش حالات هویت خود را بدست می آورند که در این تحقیق از مقیاس سنجش هویت بنتون وآدامز استفاده شده است.

تعریف ناشنوایی: در این مطالعه ناشنوایی یعنی حالتی که توسط معیارهای سازمان ملی ناشنوایان تعیین شده باشد.