پژوهش شناخت راه ها واصول آموزش خلاق در آموزش مفاهیم دینی       

 نماز فریضه ای واجب است که اساس آن بر تربیت استوار است به طور مشهود امری اجتماعی محسوب می گردد . شکر به درگاه پروردگار و نیایش او از بنیادی ترین اصول تربیتی است که در هر دینی به وضوح می توان نحوه ی نیایش های مختلف را مشاهده نمود . اهمیت و حساسیت انجام فریضه نماز در دین مبین اسلام به حدی زیاد است که از آن به عنوان ستون دین یاد شده و لذا انتقال و آموزش صحیح این فریضه الهی به دانش آموزان می تواند فلسفه زیستن و آینده آنان  را تحت الشعاع قرار دهد

  فهرست

فصل اول   ۲

کلیات   ۲

۱٫۱٫  بیان مسئله   ۲

۲٫۱٫ اهمّیّت و ضرورت موضوع :   ۴

۳٫۱٫ اهداف تحقیق :   ۵

۴٫۱٫ سؤال های تحقیق :   ۶

۵٫۱٫ فرضیات تحقیق :   ۶

۶٫۱٫  تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق   ۷

۱،۷ . محدودیت ها :   ۹

فصل دوم   ۱۱

پیشینه و سوابق   ۱۱

مربوط به تحقیق   ۱۱

۱٫۲٫  مقدمه   ۱۱

۲٫۲٫ تاریخچه ی باورهای دینی   ۱۲

۳٫۲٫ ادیان و نگاه آنها به نماز ونیایش   ۱۸

۱٫۳٫۲٫  نماز در آئین زرتشت   ۱۹

۲٫۳٫۲٫ نماز در آئین یهود :   ۲۱

۳٫۳٫۲٫  نماز در دین مسیحیت   ۲۳

۴٫۳٫۲٫ نماز در آئین مقدّس اسلام   ۲۴

۴٫۲٫ تربیت دینی در دوران کودکی و نوجوانی   ۲۷

۵٫۲٫ تربیت دینی در دوره ی  ابتدایی   ۲۹

۱٫۵٫۲٫  نقش توجّه به نیازهای کودکان در تربیت دینی   ۳۱

۲٫۵٫۲٫ نقش آموزش خلاق در تربیت دینی کودک   ۳۱

۳٫۵٫۲٫ نقش انگیزش در تربیت دینی کودک   ۳۲

۴٫۵٫۲٫ نقش محبّت و ایمنی در تربیت دینی کودک   ۳۲

۵٫۵٫۲٫ نقش فرادهنده در تربیت دینی کودک   ۳۲

۶٫۵٫۲٫ نقش محیط آموزشی در تربیت دینی کودک   ۳۳

۷٫۵٫۲٫ نقش تفکّر در تربیت دینی کودک   ۳۳

۸٫۵٫۲٫  نقش روان شناسی رشد در تربیت دینی کودک   ۳۶

۸٫۵٫۲٫الف – رشد و تکامل بدنی :   ۳۷

۸٫۵٫۲٫ب – رشد و تکامل گویایی   ۳۹

۸٫۵٫۲٫ج- رشد و تکامل عقلی   ۴۰

۸٫۵٫۲٫د- رشد و تکامل اخلاقی   ۴۱

۸٫۵٫۲٫ه- تفاوت های جنسی و ویژگی های مختلف آن ها   ۴۴

۸٫۵٫۲٫و- ویژگی های دختران در سنین ابتدایی   ۴۶

۹٫۵٫۲٫ نقش بصیرت گرایی در تربیت دینی کودک   ۴۹

۶٫۲٫ تربیت بصیرت گرا   ۵۰

۷٫۲٫ مفهوم بصیرت گرایی   ۵۱

۷٫۲٫أ- توانایی فهم زندگی   ۵۲

۷٫۲٫ب- نقد زندگی   ۵۳

۷٫۲٫ج- تصمیم برای زندگی   ۵۳

۸٫۲٫ طبقات و حوزه های چهارگانه یادگیری در رویکرد بصیرت گرا   ۵۴

۸٫۲٫أ – حوزه درک مفاهیم   ۵۶

۸٫۲٫أ،۱- فهم   ۵۶

۸٫۲٫أ،۲- تعقل   ۵۶

۸٫۲٫أ،۳-دانش   ۵۷

۸٫۲٫أ،۴-تفکّر منطقی   ۵۷

۸٫۲٫ب- حوزه ی کسب مهارت   ۵۷

۸٫۲٫ج- حوزه ی به کارگیری مفاهیم و مهارت ها   ۵۸

۸٫۲٫د- حوزه ی تحلیل نقادانه و سازمان دهی افکار   ۵۸

۸٫۲٫ه-  یادگیری ارتباط حوزه های چهارگانه باهم   ۵۹

۹٫۲٫ بصیرت ، توانایی تشخیص و تمییز و توانایی تصمیم گیری   ۶۰

۱۰٫۲٫ راهبردهای تعلیم و تربیت دینی بصیرت گرا   ۶۱

۱٫۱۰٫۲٫ فرآیند محوری   ۶۱

۲٫۱۰٫۲٫ دانش آموز محوری   ۶۱

۳٫۱۰٫۲٫ معلم ، مدیر یادگیری والگوی رفتار   ۶۲

۴٫۱۰٫۲٫ رد رویکرد ذهن گرا ( انبوه سازی مفاهیم دینی در ذهن دانش آموزان )   ۶۲

۵٫۱۰٫۲٫ اهمیت طراز تحول شناختی شاگردان در حوزه مفاهیم دینی   ۶۳

۶٫۱۰٫۲٫ ارزشیابی کیفی و مستمر   ۶۴

۱۱٫۲٫ گام های آموزشی در تعلیم وتربیت دینی کودکان   ۶۵

۱۲٫۲٫ آموزش خلاق   ۶۷

۱٫۱۲٫۲٫ تفکّر   ۷۰

۲٫۱۲٫۲٫ تفکّر خلاق   ۷۵

۳٫۱۲٫۲٫ اصول آموزش خلاق   ۷۸

۱۳٫۲٫ مفهوم خلاقیت   ۸۲

۱٫۱۳٫۲٫ دیدگاه های مختلف در خصوص خلاقیت   ۸۴

۲٫۱۳٫۲٫ اهمیت و ضرورت پرورش خلاقیت   ۸۹

۳٫۱۳٫۲٫ رشد و پرورش خلاقیت کودکان :   ۹۰

۴٫۱۳٫۲٫ الگوی پیشنهادی خلاقیت آموزی در دبستان :   ۹۳

۴٫۱۳٫۲٫أ- روش مستقیم : اجرای طرح زنگ خلاقیت   ۹۳

۴٫۱۳٫۲٫ب- روش غیر مستقیم :آموزش خلاقیت   ۹۴

۴٫۱۳٫۲٫ب.۱- آموزش خلاق :   ۹۴

۴٫۱۳٫۲٫ب.۲- آمیختن عمق دروس با هنر   ۹۴

۴٫۱۳٫۲٫ب.۳- آموزش های اجتماعی :   ۹۴

۴٫۱۳٫۲٫ب.۴- ایجاد فضای خنده و بازی در جریان آموزش   ۹۵

۴٫۱۳٫۲٫ب.۵- آمیختن آموزش با محرک بدنی   ۹۵

۴٫۱۳٫۲٫ب.۶- پذیرش تخیلات کودکان   ۹۵

۴٫۱۳٫۲٫ب.۷- آموزش فن آوری ها و روش های حل مسأله   ۹۶

۴٫۱۳٫۲٫ ویژگی ها و صفات افراد خلاق   ۱۰۰

۱۴٫۲٫ فهم رفتار دانش آموزان در نظام اجتماعی آموزش و پرورش :   ۱۰۴

۱٫۱۴٫۲٫ رفتار اثر بخش ، کار آمد و تاثیر گذار   ۱۰۸

۱۵٫۲٫ آموزش و روابط نقش ها :   ۱۱۱

۱۶٫۲٫ نظریه ها و تئوری های مرتبط با موضوع :   ۱۱۲

۱۶٫۲٫ أ- نظریه ی پیاژه :   ۱۱۳

۱۶٫۲٫ب-نظریه ی هارمز :   ۱۱۵

۱۶٫۲٫ ج- نظریه ی گلدمن :   ۱۱۶

۱۶٫۲٫د- نظریه تاثیر انتخابی فلور :   ۱۱۸

۱۷٫۲٫ رابطه ی یادگیری با ایمان و عمل   ۱۲۴

۱۷٫۲٫ أ- ایمان ، عمل یا بصیرت   ۱۲۶

۱۷٫۲٫ب_ ارزشیابی یادگیری یا ارزشیابی ایمان و عمل   ۱۲۶

۱۸٫۲٫ آموزه هایی در تعلیم وتربیت دینی خلاق با رویکرد بصیرت گرایی   ۱۲۷

۱۸٫۲٫أ-  اصل اول : تعلیم وتربیت برای کمال انسان است   ۱۲۷

۱۸٫۲٫ب-  اصل دوم : تعلیم وتربیت برای زندگی فردی واجتماعی انسان است   ۱۲۷

۱۸٫۲٫ج- اصل سوم: تعلیم وتربیت برای تحول جامعه انسانی است   ۱۲۸

۱۸٫۲٫د- اصل چهارم: انتخاب روش های تربیتی مطابق با تعریف انسان صورت می گیرد   ۱۲۸

۱۸٫۲٫ه- اصل پنجم :تفکر خلاق اهمیت بسیاری دارد   ۱۲۹

۱۸٫۲٫و- اصل ششم :معلم دارای جایگاهی والاست   ۱۲۹

۱۸٫۲٫ز- اصل هفتم : معلم هدایت گر است   ۱۳۰

۱۸٫۲٫ح- اصل هشتم:  رابطه ی معلم شاگرد بسیار مهم است   ۱۳۰

۱۸٫۲٫ت- اصل نهم: برقراری تعادل میان ذهنیت و عینیت گرایی یک ضرورت است   ۱۳۱

۱۸٫۲٫ی-  اصل دهم: تربیت دینی ( به ویژه در دوره ی ابتدایی) تربیت کودک ، محور است   ۱۳۱

۱۹٫۲٫ نتایج مطالعات و تحقیقات داخلی مرتبط با موضوع :   ۱۳۲

۲۰٫۲٫ نتایج و مطالعات خارجی مرتبط با موضوع   ۱۴۰

فصل سوم   ۱۴۳

روش تحقیق ومراحل اجرای تحقیق   ۱۴۳

۱٫۳٫ روش تحقیق   ۱۴۳

۲٫۳٫ ابزار جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده ها :   ۱۴۴

۳٫۳٫  شیوه ی اجرا و انجام پژوهش :   ۱۴۴

فصل چهارم   ۱۴۷

یافته هاوتجزیه وتحلیل آنها   ۱۴۷

۱٫۴٫ تعلیم و تربیت باورهای دینی ( نماز ) در مدارس ابتدایی :   ۱۴۷

۱٫۴٫أ- ارتباط و نزدیکی با مبانی اعتقادی :   ۱۵۰

۱٫۴٫ب- ایجاد انگیزه و گرایش درونی :   ۱۵۰

۱٫۴٫ج- تقویت تفکر و معرفت دینی(بصیرت) :   ۱۵۰

۲٫۴٫ نقش مدارس ابتدایی در آموزش نماز به کودکان :   ۱۵۱

۲٫۴٫ أ- ایجاد شور و اشتیاق :   ۱۵۱

۲٫۴٫ ب- ارائه ی الگوهای دینی :   ۱۵۱

۲٫۴٫ ج- نقش ایجاد معرفت و شناخت :   ۱۵۲

۲٫۴٫د-  نقش نهادینه کردن فرهنگ نماز :   ۱۵۲

۲٫۴٫ ه- نقش ساخت نگرش مثبت در کودکان :   ۱۵۲

۲٫۴٫ و- نقش جهت دهی اخلاقی :   ۱۵۳

۳،۴٫  رابطه ی خلاقیت با رشد وتقویت باورهای دینی ( نماز )   ۱۵۵

۴٫۴٫ رابطه ی نماز و خلاقیت در مدارس ابتدایی :   ۱۶۰

۴٫۴٫ أ-  توصیف اطلاعات مصاحبه ای :   ۱۶۴

۴٫۴٫ ب- اطلاعات عمومی پاسخگویان و مصاحبه شوندگان   ۱۶۵

۴٫۴٫ج- تجزیه و تحلیل یافته ها   ۱۷۲

۴٫۴٫د- تحلیل اطلاعات استخراج شده :   ۱۷۵

فصل پنجم :   ۱۷۸

نتیجه گیری   ۱۷۸

۱٫۵٫ خلاصه ی تحقیق   ۱۷۸

۲٫۵٫  نتیجه گیری از یافته های کتابخانه ای و پژوهشی :   ۱۸۰

۳٫۵٫ ارائه ی پیشنهادها :   ۱۸۶

منابع ومأخذ   ۱۸۸

۱٫۲٫  مقدمه

 نماز فریضه ای واجب است که اساس آن بر تربیت استوار است به طور مشهود امری اجتماعی محسوب می گردد . شکر به درگاه پروردگار و نیایش او از بنیادی ترین اصول تربیتی است که در هر دینی به وضوح می توان نحوه ی نیایش های مختلف را مشاهده نمود . اهمیت و حساسیت انجام فریضه نماز در دین مبین اسلام به حدی زیاد است که از آن به عنوان ستون دین یاد شده و لذا انتقال و آموزش صحیح این فریضه الهی به دانش آموزان می تواند فلسفه زیستن و آینده آنان  را تحت الشعاع قرار دهد .

 از دیدگاه جامعه شناسی ، نهاد دین به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی در فرآیند اجتماعی شدن ،  ارزش های مذهبی را در افراد درونی ساخته و باعث تطابق آن با فرهنگ جامعه می گردد . کودکان از سنین اولیه خود ، تحت تربیت و پرورش والدین در خانواده قرار دارند . برای تربیت فرزندان ، استنباط و روشن بینی والدین نسبت به تمایلات و علائق آنها الزامی است . ( شرقی ، ۱۳۷۲ ) در این دوره ارزش های مذهبی و هنجارهای دینی توسط اعضای خانواده به طور مستقیم یا غیر مستقیم به فرزندان منتقل می گردد . آنان با مشاهده ی والدین خود در حال انجام فرائض دینی ، کنجکاویشان برانگیخته می شود. مراسمی که در اعیاد مذهبی برگزار می گردد،نیز بر روی کودکان تأثیر می گذارد . در این سنین با توجّه به این که (من مفعولی) در کودکان نقش بیشتری بازی می کند ، آنان پذیرای هنجارها و نرم های مذهبی هستند . پس از خانواده ، مدرسه مهم ترین نهادی است که می تواند به لحاظ رفتارهای مذهبی بر روی کودکان تأثیر گذار باشد . با توجه به آنکه فرآیند اجتماعی شدن از خانواده شروع و در مراحل بعدی تکمیل می گردد ، وجود همسازی میان اهداف نهادهای مختلفی مثل مدرسه و خانواده در شکوفایی شخصیت مذهبی دانش آموزان نقش ویژه ای ایفا می کند . اگر میان عملکرد خانواده و مدرسه تعـارض وجود داشته باشد ، باعث سر درگمی و بلا تکلیفی کودکان گردیده و اعتقادات مذهبی او را تحت تأثیر قرار می دهد . با توجه به اهمیت دوران کودکی و نوجوانی در تکوین شخصیت فردی ، تثبیت ارزش های دینی در شخصیت او با همانند سازی هایی که در نقش های مختلف ایفا می کند ، درونی می گردد . لذّت تربیت صحیح در دوران کودکی     می تواند مجموعه ای نظام یافته و شالوده بندی شده از نقش هایی که به آنها وابسته است را به وجود آورد .

در این فصل ، سوابق مربوط به موضوع آموزش های دینی وانتقال ارزش های بنیادی مذهبی در مدارس پرداخته شده است، که توسط مربیان تربیتی ارائه می گردد . هر چند گستره ی این موضوع به لحاظ نظری بسیار وسیع می باشد ، اما در این پژوهش سعی محقق بر آن است که به بررسی تحلیلی سوابق و موضوع هایی کاملاً مرتبط با راه ها واصول خلاقانه ای که به منظور آموزش مفاهیم دینی و تعمیق باورهای دینی در کودکان پس از جدا شدن ازخانواده وارتباط با نهاد مدرسه است ، پرداخته شود . در ضمن با توجّه به آن که پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و مصاحبه صورت گرفته ، اطلاعات پایه ای که در نهایت پاسخگوی سؤال های تحقیق می باشند در این فصل مورد کنکاش قرارگرفته است .

۲٫۲٫ تاریخچه ی باورهای دینی

نیاز به پرستش و نیایش یکی از نیازهای اساسی و عمیقی است که در عمق روان بشر وجود دارد . در بررسی های تاریخی این موضوع به اثبات رسیده که پرستش جزئی از وجود و کشش فطری انسان است . گاهی که این میل و روح پرستش توسط انبیا ( علیهم السلام ) در مسیر صحیح قرار گرفته ، به خدا پرستی ختم شده و گاهی نیز بر اثر جهل و نادانی ، انحرافات و لجاجت ، موجودات و اشیاء گوناگون مثل سنگ و چوب ، ماه و خورشید ، آتش ، گاو و پول مورد پرستش قرار گرفته اند .