نشان دادن ارزش و اهمیت روابط انسانی مدیران با دبیران در محیط‌های آموزشی

چکیده

تفاوت دنیای امروز با گذشته در این است که امروز پیشرفت فناوری به قدری سریع است که دگرگونی‌های اجتماعی به پای آن نمی‌رسد و نتیجه بی‌امان پیشرفت فناوری این است که انسان امروز به طور بی‌سابقه‌ای در جستجوی معناست در حسرت معاشرت،عظش معنویت دارد. عاشق روابط عمیق انسانی است. به طور کل دانش روابط انسانی روی موضوعاتی همچون روحیه، رهبر، انگیزش، ارتباطات، تصمیم‌گیری مشارکتی، سازمانهای غیررسمی، نیازها، پویایی گروهی و مدیریت دموکراتیک و بالاخره رفتار سازمانی تکیه و توجه دارد.

در آموزش و پرورش نقش مدیر بسیار حساس، مهم و چشمگیر است و سنگینی کلیه مسئولیتها و به حرکت درآوردن چرخش مدرسه را به نحو احسن بر عهده دارد. یکی از وظایف مهم مدیریت توسعه و گسترش روابط حسنه بین خود و کارکنان می‌باشد که منجر به کارآیی و پویایی سازمان و رضامندی اعضا می‌شود. نقش اساسی یک مدیر تقویت و تحکیم شخصیت انسانها و حمایت و همکاری و ایجاد انگیزش در افراد است. مدیر باید به طریقی منطقی به برقراری روابطی صحیح با توجه به شخصیت و نقش هر فرد اقدام کند و با کوشش در از بین بردن موانع احترام و توجه به معلمان و تشریک مساعی با آنان سبب آرامش خاطر معلمان گردد. حرمت و شان انسان باید در محیط کار احیاء و حفظ شود نه این که انسانها به مثابه ابزاری در خدمت تولید و بهره‌وری بیشتر قرار گیرند.

پژوهش حاضر که با هدف بررسی تاثیر شاخص های مدیریت منابع انسانی در محیط آموزشی بر کیفیت کار دبیران و پیشرفت دانش‌آموزان تدوین و اجرا شده است.

در این پژوهش چندین سؤال اساسی فرا روی پژوهشگر بوده است که عبارتند از اینکه :  ۱ ) شاخص های مدیریت منابع انسانی در آموزش و پرورش منطقه ۱۵ تا چه  حد رعایت می شود ؟ ۲ ) آیا رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی بر ارتقاء کیفیت آموزش تاثیر دارد؟  ۳ ) آیا متغیر های جنسیت و  میزان تحصیلات و سابقه خدمت بر نگرش دبیران نسبت به تاثیر رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی بر ارتقاء کیفیت آموزش ، تاثیر گذار است؟ شایان ذکر است که سؤالات فوق در قالب چهار فرضیه تدوین شده و نسبت به جمع آوری اطلاعات و آزمون آنها اقدام شده است.

جامعه آماری در پژوهش حاضر دبیران  منطقه آموزش و پرورش منطقه ۱۵ بوده است. که از میان آنها نمونه ای به حجم ۳۱۰ نفر از دبیران به روش تصادفی انتخاب  شده اند.

پژوهش حاضر که از نوع تحقیق زمینه یابی بوده است ، در دو سطح کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. در سطح کتابخانه ای به بررسی پیشینة تحقیق پرداخته و نظریات جامعی در این زمینه جمع آوری شده است ؛ در سطح میدانی نیز با استفاده از روش پیمایشی ، اطلاعات لازم با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته در مقیاس لیکرت و با اعتباری بالغ بر ۹۲/۰  از نمونه مذکور جمع آوری شده است.

پس از ارائه و جمع آوری پرسشنامه ، داده ها وارد رایانه شده و با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفته است .

واژه های کلیدی: ارتباط، مدیریت آموزشی، ارتباطات میان فردی، ارتباط موثر

 فهرست مطالب

فصل اول   ۱

پیشگفتار:   ۲

مقدمه:   ۴

بیان مسئله   ۶

ضرورت و اهمیت موضوع:   ۷

اهداف تحقیق:   ۸

طرح سوالات مورد پژوهش:   ۸

فرضیه‌ها:   ۹

روش تحقیق :   ۱۰

تعاریف عملیاتی واژه‌ها:   ۱۰

مدیریت آموزشی(educational administration)   ۱۱

ارتباط موثر:   ۱۱

ارتباطات میان فردی :   ۱۲

ویژگی ارتباطات میان فردی:   ۱۳

پیشینه تحقیق   ۱۴

محدودیت های پژوهش   ۱۶

منابع :   ۱۸

فصل دوم   ۱۹

مقدمه   ۲۱

چرا ارتباط برقرار می کنیم ؟   ۲۳

پیوستار ارتباط :   ۲۳

ارتباط انسانی   ۲۵

ارزش ، مقام و منزلت انسان   ۲۶

ارتباط بین فردی :   ۲۶

رهنمودهایی در خصوص مهارت در ارتباطات میان فردی :   ۲۷

انواع ارتباط :   ۲۷

استفاده از زبان را چگونه می آموزیم؟   ۲۷

عوامل تأثیر گذار در روابط بین فردی:   ۳۱

راهکارهایی برای تقویت روابط بین فردی:   ۳۲

ارتباط موثر:   ۳۲

راهکارها و نکات مهم در روانشناختی در ارتباط مؤثر :   ۳۳

نظریه های رفتاری :   ۳۶

ارتباط در سازمانها   ۳۷

ملاک های شناخت مهارت انسانی   ۳۸

ملاک های روابط انسانی   ۳۹

هدف روابط انسانی   ۴۲

مهارت روابط انسانی   ۴۳

روابط انسانی   ۴۳

اعتماد به دیگران   ۴۴

روابط انسانی در سازمان های آموزش و پرورش   ۴۵

اهداف مدیریت منابع انسانی :   ۴۶

برنامه ریزی   ۴۶

ویژگیهای اثربخشی در ارتباطات میان فردی   ۴۷

همدلی( Empthy )   ۴۹

حمایتگری ( Supportiveness )   ۵۱

مثبت گرایی ( Positiveness )   ۵۲

تساوی ( Equality )   ۵۳

خود آگاهی ( self – awareness )   ۵۳

اثر بخشی مدیر   ۵۴

نقش مدیریت در ارتباط با روابط انسانی   ۵۵

برقراری ارتباط موثر مدیریت   ۵۶

مهارتهای مدیران   ۵۶

تفاوت اثر بخشی با کارایی :   ۵۹

محیط آموزشی مؤثر :   ۶۰

وظایف مدیر آموزشی :   ۶۱

شاخص های مدیریتی منابع انسانی   ۶۲

برقراری توافق وهماهنگی بین اعضاء :   ۶۴

فراهم کردن محیط مناسب برای انجام کار:   ۶۵

بهبود کیفیت آموزشی و افزایش کارآیی معلمان:   ۶۶

منابع :   ۶۷

فصل سوم   ۷۰

مقدمه   ۷۱

جامعه آماری و نمونه پژوهش   ۷۱

روش تحقیق   ۷۱

ابزار اندازه گیری   ۷۱

اعتباریابی پرسشنامه   ۷۲

روش تجزیه و تحلیل داده ها   ۷۵

آزمون مقایسه میانگین ها   ۷۵

کمی سازی داده ها   ۷۶

نحوه کمی سازی در پژوهش حاضر   ۷۸

تحقیق پیمایشی :   ۷۸

تکنیک جمع آوری اطلاعات   ۸۰

محتوای سوالات   ۸۱

منابع   ۸۴

فصل چهارم :   ۸۵

مقدمه   ۸۶

بخش اول : تجزیه و تحلیل توصیفی   ۸۷

بخش دوم : تجزیه و تحلیل استنباطی   ۱۱۱

بررسی فرضیه های پژوهش   ۱۱۱

الف ) برسی فرضیه های اصلی   ۱۱۱

ب ) برسی فرضیه های فرعی   ۱۱۵

بخش سوم :  نمودار ها   ۱۲۱

فصل پنجم   ۱۴۵

مقدمه   ۱۴۶

یافته های پژوهش   ۱۴۸

پیشنهادات   ۱۵۲مقدمه:

مهم‌ترین استراتژی هر سازمان و یا هر جامعه منابع انسانی است. جوامعی در بلند مدت قرین موفقیت خواهند شد که بتوانند منابع انسانی خود را بطور صحیح پرورش دهند. نیروی انسانی در سازمانهای اجتماعی مهمترین منبع سازمانی به شمار می‌رود. مدیریت و رهبری از ارکان سازمان و جامعه است. مدیریت آموزشی در بین سایر انواع مدیریت‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اگر آموزش و پرورش هر جامعه در راس همه مسائل جامعه باشد مدیریت آموزشی نیز با همان منطق جایگاه مهمی در بهسازی و توسعه جامعه دارد. (کیمبل وایلز.طوسی مترجم، ۱۳۷۰)

ارتباطات میان فردی، همچون اشکال دیگر رفتار انسانها، می‌تواند در دو حد غایی بسیار اثربخش و بسیار غیراثر بخش مطرح شود. به احتمال بسیار فراوان، هیچ رفتار متقابل انسانی نمی‌تواند کاملاً موفقیت‌آمیز یا کاملاً شکست خورده  و ناکام باشد. می‌تواند بهتر شود و در مقابل،احتمال بدتر شدن آن نیز می‌رود. به عبارت دیگر مفهوم نسبیت در رفتارهای انسانی و بالمآل در ارتباطات میان اشخاص کاملاً حکم فرماست.در کل می‌توان گفت، اثر بخشی ارتباطات میان فردی شامل دو بُعد است اول بعد عمل[۱] گرایانه که در اینجا اثربخشی ارتباطات متوجه دستاورد و موفقیت رسیدن به اهداف و خواسته‌های ارتباط گیرنده یا فرستنده پیام است.بُعد دوم خشنودی شخص[۲] است که در این مورد اثربخشی کنش ارتباطی به لذت و شخصی که از آن برای دست اندرکاران ارتباط حاصل می‌شود مرتبط می‌شود. باید در نظر داشت با توجه به این تقسیم‌بندی نباید تصور شود که این ابعاد همواره از یکدیگر منفک بوده و هر کدام جداگانه عمل می‌کنند. اغلب خشنودی یک نفر از کنش ارتباطی موکول به این است که چقدر به اهداف خود رسیده و به چه میزان از آن فاصله دارد. از سوی دیگر می‌توان گفت بسیاری از مواقع رسیدن به اهداف و احساس موفقیت، مبتنی بر سطحی از رضایت است که کنش متقابل[۳] حاصل شده است. شاید یکی از دشوارترین جنبه‌های کیفی ارتباطات توانایی به کارگیری همدلی در یک رابطه متقابل است به این معنی که آغازگر فراگرد ارتباطی توانایی درست ارائه همدلی به دیگری را داشته باشد.

همدلی یعنی احساس کسی را درک کردن به گفته بک رچ([۴]Balk rach)  همدلی یعنی: توانایی یک فرد است که به گونه‌ای تجربی دریابد که فرد دیگری چه تجربه‌ای در یک لحظه موعود و در یک چارچوب مشخص و با توجه به نظر خویشتن دارد.

اگر ما توانایی همدلی با دیگران را بیابیم بی‌شک در وضعیتی خواهیم بود که آنان را درک کنیم. درک توام با همدلی انسان را قادر می‌سازد که خود را با شرایط ارتباطی کاملاً وفق دهد و بداند که چه باید بگوید، چگونه باید بگوید و چه زمانی بگوید، چه زمانی ساکت باشد. به هنگام همدلی نیازی به عرضة و ارائه احساس بیگانه نیست مثلاً لزومی ندارد که شادمانی فرد مقابل را عیناً از خود بروز دهیم و یا غم او را آن گونه که هست از خویشتن نشان دهیم آنچه باید به فرد مقابل انتقال دهیم و در فراگرد ارتباطی ما تاثیر فراوان دارد این است که به او بفهمانیم احساس او را درک می‌کنیم و برای آن ارزش و احترام قائلیم. یک رابطه میان فردی و قابل اتکاء باید در یک فضای حمایتگرانه شکل بگیرد زیرا یک ارتباط میان فردی باز و همدلانه نمی‌تواند در یک فضای توام با هراس و تهدید دوام یابد و به زودی به دشواری و گستگی کشیده می‌شود. یک ارتباط میان فردی موثر زمانی رخ می‌دهد که از مثبت‌گرایی نسبی بهره‌مند باشد که این مثبت گرایی در یک ارتباط میان فردی به سه جنبه تکیه دارد. اول، ارتباط میان فردی زمانی به درستی شکل می‌گیرد و پرورش می‌یابد که احترام مثبت و معینی برای خویشتن در نظر داشته باشیم دوم اینکه ارتباطات میان فردی زمانی شکل می‌گیرد و به بالندگی نزدیک می‌شود که احساس خوشایند خود را نسبت به فرد مقابل منتقل کنیم به عبارت دیگر فقط کافی نیست که ما نسبت به کسی احساس خوشایندی داشته باشیم بلکه باید این احساس را به دیگران منتقل کنیم. سوم اینکه یک احساس مثبت و خوشایند در مورد وضعیت عمومی حاکم بر ارتباطات، برای تعامل،یا میان کنش اثربخش بین دو یا چند نفر مهم و حیاتی است. باید در ارتباطات میان فردی ریاست یا خط مشی خاصی وجود داشته باشد که از طریق آن به شناسایی ویژگیهای فردی طرفین ارتباط دست یافت نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که طرفین ارتباط در نظر داشته باشند که هر دو انسان هستند و موجوداتی گرانبها و هر یک دارای خصیصه‌ای هستند که به نوبة خود می‌تواند برای دیگران بسیار ارزشمند باشد.( فرهنگی ، ۱۳۸۲، ص ۱۲۰-۱۱۷)

بیان مسئله

در آموزش و پرورش نقش مدیر بسیار حساس، مهم و چشمگیر است و سنگینی کلیه مسئولیتها و به حرکت درآوردن چرخش مدرسه را به نحو احسن بر عهده دارد. یکی از وظایف مهم مدیریت توسعه و گسترش روابط حسنه بین خود و کارکنان می‌باشد که منجر به کارآیی و پویایی سازمان و رضامندی اعضا می‌شود. نقش اساسی یک مدیر تقویت و تحکیم شخصیت انسانها و حمایت و همکاری و ایجاد انگیزش در افراد است. مدیر باید به طریقی منطقی به برقراری روابطی صحیح با توجه به شخصیت و نقش هر فرد اقدام کند و با کوشش در از بین بردن موانع احترام و توجه به معلمان و تشریک مساعی با آنان سبب آرامش خاطر معلمان گردد. حرمت و شان انسان باید در محیط کار احیاء و حفظ شود نه این که انسانها به مثابه ابزاری در خدمت تولید و بهره‌وری بیشتر قرار گیرند.

امروزه بهبود کیفیت در زمینه هایی مثل صنعت وتولید ، بهداشت و آموزش وپرورش یک ضرورت محسوب می شود .درقلمرو آموزش وپرورش به دلایلی نظیر کاهش روز افزون بودجه ها ، پائین بودن سطح دانش ومهارت دانش آموختگان وپافشاری مردم ودولتها برای بازسازی یا بهسازی نظام های آموزشی توجه به کیفیت اهمیت پیداکرده است .

کیفیت در آموزش بهره وری از قابلیت ها واستعدادهای دانش آموختگان وبالابردن سطح دانش وآگاهی آنها باتوجه به استاندارهای جهانی .

مدیریت منابع انسانی ایجاد پرورش وحفظ سرمایه های انسانی برای دستیابی به اهداف است وچون مدیران یک سازمان با تلاشهای سایر افراد به هدف خویش می رسند باید از دانش مدیریت منابع انسانی شناخت کافی داشته باشند .

به طورکلی مدیران باید به ارزش شخصیت هر فرد در مدرسه احترام گذاشته و ضمن رعایت قوانین و مقررات و امور رسمی مدارس ،زمینه‌های رشد و شکوفایی و رضایتمندی معلمان و دانش‌آموزان را فراهم کند. این تحقیق به دنبال این است که بداند شاخص‌های مدیریتی در منابع انسانی در محیط آموزشی بر کیفیت کار دبیران تاثیرگذار است و همچنین بداند آیا رفتار مدیران در برخورد با دبیران در آموزش و پیشرفت دانش‌آموزان تاثیرگذار می‌باشد.

یافته‌های این پژوهش می‌تواند در کار آموزشی و بالا بردن کیفیت آن موثر باشد.

ضرورت و اهمیت موضوع:

پرداختن به حوزه‌های حساس علوم انسانی و اجتماعی نیاز اصلی جامعه بشری حال حاضر می‌باشد که انتخاب موضوع و انجام پژوهش را طلب می‌کند. ضعف‌های فردی و اجتماعی در ایجاد ارتباط، فقدان مهارت شناخت از یکدیگر، داشتن گیرنده‌ها و فرستنده‌های انسانی ناکارآمد.

تفاوت دنیای امروز با گذشته در این است که امروز پیشرفت فناوری به قدری سریع است که دگرگونی‌های اجتماعی به پای آن نمی‌رسد و نتیجه بی‌امان پیشرفت فناوری این است که انسان امروز به طور بی‌سابقه‌ای در جستجوی معناست در حسرت معاشرت،عطش معنویت دارد. عاشق روابط عمیق انسانی است. به طور کل دانش روابط انسانی روی موضوعاتی همچون روحیه، رهبر، انگیزش، ارتباطات، تصمیم‌گیری مشارکتی، سازمانهای غیررسمی، نیازها، پویایی گروهی و مدیریت دموکراتیک و بالاخره رفتار سازمانی تکیه و توجه دارد.

مدارس محیط های انسانی هستند که بیش از هر سازمان دیگری با انسانها سروکار دارند .توجه به انسانها وتحقق یکی از اهداف آموزش وپرورش که همانا روابط انسانی مطلوب دربین افراد می باشد ، مدیرانی می طلبد که از مهارتهای انسانی برخوردار باشند هر چند مهارتهای دیگر از جمله مهارتهای فنی ومهارت ادارکی برای مدیران لازم است ولی آنچه درتمام سطوح مدیریتی اهمیت دارد مهارتهای انسانی می باشد .

کارائی واثر بخشی مدیریتی به ویژه درصنایع فرهنگی درگرو بهره مندی از مهارتهای ارتباطی است ویک مدیر باید از فنون مدیریت منابع انسانی استفاده کند وفقط به این اکتفانشود که آنها رابلد است .

اهداف تحقیق:

روابط انسانی و تعلیم و تربیت دو مقوله جدانشدنی هستند و هدف آنها رساندن انسانها به تعالی است و هدف این پژوهش نشان دادن ارزش و اهمیت روابط انسانی مدیران با دبیران در محیط‌های آموزشی و تاثیر آن بر کارکرد دبیران می‌باشد و تاثیر این تعامل بر کیفیت آموزش در کشور می‌باشد.

مدیران آموزشی مسئولیت سنگینی نسبت به برقراری روابط انسانی سالم و مثبت دارند آنها ضمن آن که بایستی از سلامت فکر و بهداشت روانی بهره‌مند باشند در عین حال باید بکوشند که موجبات رضایت شغلی معلمان در نتیجه افزایش کارآیی آنان را فراهم سازند.

طرح سوالات مورد پژوهش:

۱- آیا رفتار مدیران با دبیران در امور تدریس تاثیر دارد؟

۲- آیا رفتار خوب و مناسب مدیر بر اساس شاخص‌های مدیریت انسانی باعث بالا رفتن رندمان کاری دبیران می‌شود؟

۳- آیا رفتار ناشایسته و به دور از شاخص‌های مدیریت انسانی باعث دلسردی دبیران از کار می‌شود؟

۴- آیا بهره مندی مدیریت از مهارتهای ارتباط انسانی در بهره وری وکارایی مدیریتی او موثراست

فرضیه‌ها:

فرضیه های اصلی :

۱-بین شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد

۲- به نظر می رسد شاخص های مدیریت منابع انسانی در آموزش و پرورش منطقه ۱۵ در حد مطلوب رعایت نمی شود

فرضیه های فرعی :

۱-  بین تحصیلات و اعتقاد به تاثیر شاخص های مدیریت منابع انسانی بر کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد

۲-  بین جنسیت و اعتقاد به رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد

۳- بین سابقه خدمت در اعتقاد به رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد.

روش تحقیق : 

روش تحقیق دراین پژوهش در دو سطح کتابخانه ای ومیدانی انجام شده است .

تعاریف عملیاتی واژه‌ها:

ارتباط: واژه‌ارتباط(communi cution) از ریشه لاتین(communis) به معنای اشتراک گرفته شده است این کلمه در زبان فارسی به صورت مصدر عربی باب افتعال به کار می‌رود که در لغت به معنای پیوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای بستگی، پیوند، پیوستگی و رابطه کاربرد دارد. پژوهشگران ارتباطات میان واژه ارتباط به معنای مفرد[۵] و واژه ارتباطات به معنای جمع[۶]تفاوت قائل‌اند.

ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است به طور کلی، هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیام‌های خود به آنها از وسایل گوناگون استفاده می‌کند. ارتباط، در واقع هماهنگ شدن فرستنده و گیرنده در رابطه با یک پیام ویژه است.(ویلبرشرام) ارتباط را به مفهوم کنش متقابل اجتماعی بر اساس پیام است.(جرج جرنیر)

کلمه ارتباطات به صورت جمع، در علوم ارتباطات به معنای مطالعه پیرامون ابزار و لوازم فنی این پدیده به کار می‌رود حال آنکه معنای، این واژه به صورت مفرد بیانگر فرآیندی است که در آن، پیام از پیام دهنده به پیام گیرنده منتقل می‌شود و به عبارت دیگر به گردش پیام بین فرستنده و گیرنده پیام مربوط می‌شود. ارتباطات میان دو انسان، نوعی رفتار اجتماعی است که از مفهوم فاعلیت یک قطب تا فهم و احساس و رفتار قطب دیگر گسترده است. ارتباطات نوع خاصی از رفتار اجتماعی یا رفتار متقابل است که طی آن مفهوم مورد نظر مستقیماً به کمک علامات مختص موضوع به گیرنده منتقل می‌شود.