مقايسه بازيهاي كودكان پيش دبستاني مهدكودك رفته با كودكان پيش دبستاني مهدكودك نرفته دختر و پسرشهر تهران  

مقدمه پژوهش 

مقدمه: 

كمبود امكانات و وجود مشكلات عديده در ممالك در حال توسعه موجب شده است كه موضوع بازي به خصوص در كودكان موجب بي مهري با كم توجهي والدين، مراقبين و كساني كه با بچه ها سروكار دارند قرار گيرد (رضا توكلي و همكاران، 1382). 

نقش بسيار باارزش بازي از ديدگاه اصول تعليم و تربيت در فرهنگ آموزش و پرورش جايگاه بسيار والايي دارد. بايد توجه داشت كه بازي به عنوان فرايند بسيار مهم در رشد و نمو كودك از بدو تولد تا سنين بالاتر در رشد و تكامل قواي ذهني و جسمي او كمك بسزايي داشته و او را فردي خودساخته و مفيد بار خواهد آورد. (نبوي و زكايي، 1385)

شروع بازي را مي توان به گذشته هاي دور، حتي از بدو پيدايش انسان نسبت داد. در حقيقت بازي جزئي از زندگي انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است و در كل تاريخچه بشريت مندرج. 

انسان از نظر زيستي نياز به جنبش و حركت دارد و بازي جزء مهم اين جنبش و حركت است. انسان براي رشد ذهني و اجتماعي خود نياز به تفكر دارد و بازي خميرمايه تفكر است. 

تشكيل اجتماعات اوليه بشري، نحوه و شكل جديدي از بازي را پديد آورد. بازي هاي گروهي به صورت بازي هاي نمايشي از عبارت ارواح و پرستش اشيائ گرفته تا رقص شكار و رقص جنگ، مجموعه اي از راههاي برآوردن نيازهاي جسماني و ذهني افراد را فراهم گرداند. 

بازي نيز همسان با ساير پديده ها ابعاد و جنبه هاي وسيعي را دربرمي گيرد. گوناگوني اين ابعاد باعث شد تا تعريف هاي زيادي از بازي ارائه گردد. هر يك از تعريف ها برجسته كردن جنبه اي از بازي ديدگاه خاصي ارائه مي دهند. 

در فرهنگ بزرگ و بستر بازي به صورت هاي ذيل تعريف شده است. 

الف) حركت ـ جنبش و فعاليت به مثابه حركت عضلات. 

ب) آزادي يا محدوده اي براي حركت يا جنبش. 

ج) فعاليت يا تعريف براي سرگرمي، تفريح يا ورزش. (مهجور، 1383)

ميشل و ميسون تعريفهاي متعددي از بازي گردآورده اند كه نسل به نسل بر جاي مانده است اين تعريفها عبارتند از: 

ميشل و ميسون:

بازي عبارت است از نگرش فكري كه مي تواند به هر نوع فعاليت انساني اطلاق شود و به هر كاري تسريع يابد. 

شيلر : 

صرف بي هدف نيروي بي حد و حصر. 

فروبل: 

شكوفايي طبيعي جوانه برگهاي كودكي. 

پياژه:

بازي اساساً يكي ساختن واقعيت است با خود. 

اسپنسر: 

رخداد غريزي اعمال زائد به جاي اعمال واقعي... فعاليتي براي لذت آني، بي توجه به بهره ي آجل آن.

لازاروس: 

فعاليتي في نفسه آزاد، بي هدف سرگرم كننده يا تفريحي. 

هال: 

عادت حركتي و تداوم روحيات گذشته در زمان حال. 

گروس: 

تمريني غريزي و بي هدف از اعمالي كه در زندگي آينده نقش اساسي دارند. 

ويليام استرن: 

بازي يك غريزه براي رشد و نمو استعدادها بوده و يا تعريف مقدماتي براي اعمال آتي مي باشد. 

دالس: 

شكل غريزي از اظهار وجود و روزنه اي براي گريز هيجان ها. (قائمي، 1363)

كودك از طريق بازي نقاط ضعف و قوت، تمايل به فرمان دادن يا فرمان بردن، تهاجم يا تسليم و اجتماعي بودن يا منزوي بودن خود را بيان مي دارد. كودك در هنگام تعامل با محيط يا افراد از طريق بازي احساسات خصمانه يا دوستانه، افسردگي يا شادي، اميال و ارزوهاي دروني و بيروني خود را بروز مي دهد. اين حالات نمي توانند به صورتي واحد ابراز كردند، لذا كودك سعي مي كند براساس ذوق و علاقه و يا تجربيات خود آنها را به صورتي مناسب و مطلوب ابراز دارد. 

انواع گوناگون اين فرافكني ها و درون فكني ها باعث مي شود تا بازي ها به صورتهايي خاص طبقه بندي شوند و از اين رو لازم است پيش از قضاوت در مورد هدف كودك از اجراي بازي، به شناخت انواع بازيها اقدام گردد. براساس باورهاي نظريه‌پردازان، بازي ها به صورت هاي متفاوتي تقسيم بندي شده اند، از آن جمله گروس در كتاب بازي انسان، آن را به چهار دسته به شرح ذيل تقسيم مي كند. 

1- بازي هاي جنگي: شامل مسابقات، شكار كردن و رقابت هاي فكري و جسماني.

2- بازيهاي مهرورزي، عاطفي و احساسي، كه از طريق هنر بيان مي شوند. 

3- بازيهاي تقليدي و نمايشي 

4- بازيهاي تقليدي اجتماعي 

در تقسيم بندي ديگري گروس بازيهاي چهارگانه بالا را به صورت ذيل بيان مي دارد: 

1- بازيهاي حسي و عاطفي 

2- بازيهاي حركتي 

3- بازي هاي عقلاني 

4- بازي‌هاي شناختي 

5- بازيهاي لفظي 

هم زمان با افزايش توجه دست اندركاران آموزش و پرورش به ارزش بازي در شكل گيري همه جانبه قواي ذهني، جسمي، اجتماعي و شخصيتي كودك انواع زير به تقسيمات بازي افزوده شده است. 

1- بازي هاي آموزشي ( يادگيري) كه خود عبارتند از: 

الف ـ بازيهاي دستي. 

ب ـ بازي بدني. 

ج ـ بازي نمايشي. 

د ـ بازيهاي سرگرم كننده. 

2- بازيهاي تخيلي. 

3- بازي هاي نمونه اي. 

علت گوناگوني اين تقسيم بندي ها براساس باورهاي نظريه پردازان و توجه آن ها به برخي از جنبه هايي است كه از نظر آنها اهميت بيشتري دارد. اما در حقيقت بررسي تعريف ها و تقسيم بندي آنها گوياي توافقي همگاني در گوناگوني و هدف بازي است. 

بازي از ارزش هاي خاصي برخوردار است و بايد مورد توجه والدين و مربيان قرار گيرد. كودك از هنگام تولد تا بزرگسالي رو به رشد و تكامل است. به گفته ميلي چامپ بازي به كودك كمك مي كند كه به يك «انسان» تبديل شود و براي رسيدن به اين مرتبه و كسب ويژگي هاي شخصيتي مطلوب، بايد تعادلي بين بازي و كار كودك برقرار شود. وقتي كودك از بازي كردن خسته شود و مي پرسد: حالا چكار كنم؟ هنگام پرداختن به كار فرارسيده است! بازي در حقيقت در رشد و تكامل كودك تأثير بسزايي دارد و او را هر روز به زندگي شيرين تري نزديك مي كند. 

در كتاب روان شناسي بازي احمدوند چنين آمده است كه : كودك در خلال بازي به كشف محيط اطراف خود مي پردازد و از طريق بازي نخستين گام ها را براي اجتماعي شدن برمي دارد. همكاري و تشريك مساعي با گروه را فرامي گيرد و بر كيفيت تأثيرگذاري بر ديگران و تأثيرپذيري وقوف مي يابد. 

كودكان از طريق بازي ياد مي گيرند كه چه طور مي توانند مورد پذيرش افراد گروه واقع شوند و به ميزان توانايي هاي لازم براي موفقيت در گروه پي مي برند و همچنين بر چگونگي استفاده از توانايي هاي ديگران براي رفع نيازهاي خود آگاه مي شوند. 

بازي موجب رشد جنبه اجتماعي شخصيت كودك مي شود. او در بازي گروهي، ناگزير به رعايت نكات اجتماعي و قواعد بازي است. 

همچنين در پيشرفت رشد فضايل اخلاقي كودكان و نونهالان تأثير بسزايي دارد، زيرا كه كودكان رفتار و ارزشهاي اخلاقي را در حين بازي با يكديگر گرفته و به آن خوي مي گيرند. و رفتارهاي بد و خوب را در بازي ضمن تجربه از هم تشخيص داده و بدان عمل مي كنند. 

ارزش هاي درماني يكي ديگر از قوانين صحيح تعليم و تربيت است كه مي توان به نحو احسن در مواقع مختلف از آن استفاده كرد. مسائل و مشكلات رواني مختلف تربيتي به وسيلة بازي هاي درماني كمك بسزايي به كودك مي كند تا در آينده بتواند به رفع مشكلات خود از هر جهت موفق شده و به زندگي شيرين و بازي هاي كودكانة خود ادامه دهد. 

احمدوند نيز در كتاب روان شناسي بازي خود در مورد ارزش جسماني چنين اظهار نظر مي كند كه: "فعاليت هايي كه كودك به عنوان بازي انجام مي دهد در پرورش نيروي بدني و حواس او تأثير زيادي دارند. كودك مي پرد، مي دود، از پله ها بالا و پايين مي رود، لي‌لي مي كند، خم و راست مي شود، نشست و برخاست مي كند، دوچرخه سواري مي كند، اسباب بازي ها را جا به جا مي كند، طناب بازي مي كند و ... در تمام اين فعاليت ها عضلات و اندام هاي مختلف خود را به كار مي گيرد و موجبات تقويت آنها را فراهم مي سازد."

از طرف ديگر از نظر حسي و حركتي مي توان گفت كه از طريق بازي حس بينايي و شنوايي و لامسه كودك پرورش يافته و چشم و دست او از هماهنگي بيشتر و بهتري برخوردار شده و عضلات انگشتان و دست و پاي او ورزيده مي شوند. از طريق بازي همچنين، قوه خيال و تصور كودك با سرعت هر چه بيشتر پيشرفت نموده و پرورش مي يابد و با توجه به گذشت زمان به اوج خود مي رسد. كودك به وسيلة بازي خود را بهتر شناخته و منش او از اين طريق پرورش مي يابد. كودك در بازي سعي خواهد كرد كه قوه خلاقيت و ابتكار خود را به وجود آورد و دنياي شيرين خود را بهتر بشناسد. (نبوي، زكايي، 1385)

ويژگي هاي خاص بازي و فوايد گوناگون آن در ريشه همه جانبه قوي ذهني، جسمي، شخصيتي و اجتماعي كودك باعث شده تا توجه مقدار زيادي از دست اندركاران تعليم و تربيت به چگونگي نقش بازي در امر آموزش كودكان معطوف شود. در اين ميان مي توان از نظريات افلاطون، ارسطو، روسو، خواجه نصرالدين طوسي، امام محمدغزالي و از ميان متأخرين از نظريات مونته سوري، فروبل و دكرواي ياد كرد. 

اما نكته مهم آن كه متقدمين اگر چه به ارزش بازي در رشد كودك اشاره كرده اند؛ اما در بسياري از موارد آن را خارج از زمينه تعليم و تربيت رسمي كودك محسوب داشته و آن چنان كه بايد نظريات صريحي در امر استفاده از بازي براي آموزش كودك ارائه نداده اند. متأخرين اين قصور را جبران كرده و در نظرات خود با صراحت بيشتري به نقش بازي به عنوان يكي از مطلوب ترين عوامل تعليم و تربيت اشاره كرده اند. حتي برخي از مربيان استفاده از بازي را به عنوان عمده ترين وسيله آموزش كودك براي يادگيري موضوعات مختلف مورد تأكيد قرار داده اند.

بيان مسأله : 

محركي چون بازي بر رشد شناختي،‌عاطفي، اجتماعي و فيزيكي كودك تأثير بسزايي دارد. كودك هنگام بازي مي تواند كشف كند چه كسي است و چه توانايي هايي دارد، دنيا چيست و چگونه خود را بايد با محيط هماهنگ كند. به راستي بازي مي تواند به كودك اعتماد به نفس دهد، بازي كردن بچه ها راهي است به سوي شكل گيري شخصيتي سالم و مفيد براي اين كه كودك در آينده، زندگي خوب و بالنده اي داشته باشد، فرايند بازي بسيار ضروري است. 

يكي از امتيازهاي بازي اين است كه رشد شناختي كودك را گسترش مي دهد. براي مثال بازيهاي حسي حركتي درك كودك را از دنياي اطرافش افزايش مي دهد. بازيهاي جسمي به او كمك مي كند تا ناتواني هاي خود را بشناسد و آنها را برطرف سازد. بازيهاي نمادين، به او اجازه مي دهد تا واقعيات را تغيير دهد. ( به حال تعليق درآورد). 

توانايي كودك در بازي نمادين، نشانه نقطه عطفي در رشد شناختي اوست. چرا كه به تدريج ذهن او قدرت شكافتن ظاهر واقعيات را نمايان مي كند. در تخيلات او خرس عروسكي مي تواند ناگهان زنده شود و سخن بگويد. 

همانطور كه قوه درك كودك قوي تر مي شود، بهتر مي تواند با استفاده از تخيلاتش به خيالپردازي بپردازد. زماني مي رسد كه او قادر است مانند بزرگترها تفكر انتزاعي داشته باشد، در طي بازي، كودك با مفاهيمي چون بزرگ ـ كوچك، بالا ـ پايين، پر يا خالي آشنا مي شود و آنها را با وضوح بيشتري درك مي كند. بازي تخيلي به كودك كمك مي كند تا بفهمد چه چيزي واقعي است و چه چيزي واقعي نيست و چه چيزي با تخيل قابل تغيير و چه چيزي تغييرناپذير است. 

بازي كردن، كودك را قادر مي سازد بر بعضي از امور پيرامونش تسلط پيدا كند، و دريابد كه نمي تواند كاملاً همه امور را تغيير دهد و همه چيز را دست كاري كند.  

هدف پژوهش 

هدف از پژوهش حاضر تعيين رابطه بين بازيهاي كودكان پيش دبستاني مهد كودك رفته با كودكان پيش دبستاني مهد كودك نرفته دختر و پسر شهر تهران مي باشد.

اهميت موضوع پژوهش: 

بازي فعاليتي است كه كودك براي پديد آوردن شيء يا رويدادي انجام مي دهد تا جايگاه اجتماعي و كاري خود را دريابد. كودك با بازي خود آن چه را كه از اعمال بزرگسالان يادگرفته يا در درون خود دارد بيان داشته و سعي مي كند تا آن ها را به سطح واقعيت برساند. هر مقدار سطح كوشش او با معيارهاي محيط زندگانيش بيشتر هم خوان باشد كودك شادتر و خوشحال تر است و هر مقدار دورتر او ناراحت تر و ناسازگارتر. از اين رو هرگاه كودكي چه به طور مستقيم و چه به صورت غيرمستقيم دريا بر رفتار و كردار او بيشتر به بزرگسالان شبيه است خوشحال تر و شادمان تر خواهد بود و برعكس، به عبارت ديگر مي توان گفت، بازي كودكان نشاني است از آرزوي آن ها براي خود بزرگتر شدن. 

بازي نه تنها بازدارنده رشد كودك نيست بلكه يكي از مهمترين عوامل هم آهنگي رشد آزاد كودك از لحاظ جسمي، احساسي و ذهني است. بازي عامل رشد و تكامل، خواست ها و اميال كودك است. بازي كودك را قادر مي سازد اين خواست ها و اميال را به زندگي روزانه خود وارد ساخته و با شناخت توانايي ها و ويژگي هاي خود با مسير آينده زندگي خود آشنا گردد، زيرا هم بستگي زيادي ميان بازي و توانايي هاي كاري يك فرد در آينده موجود است. 

از تماشاي بازي كودكان مي توان دريافت كه بازي يك موضوع محرك و تشويق كننده است. بچه ها در اثر بازي به مقدار زيادي از نظر عاطفي ارضا مي شوند. هر چند تفاوت هاي موجود در بازي هاي كودكان هميشه واضح و روشن نيستند يا به راحتي درك نمي شوند، ولي اين احتمال وجود دارد كه بتوان كاركردهاي متمايزي را كه بازي براي كودك دارد تشخيص داد.

فرضيه پژوهش 

بين بازيهاي كودكان پيش دبستاني مهد كودك رفته با كودكان پيش دبستاني مهد كودك نرفته دختر و پسر شهر تهران تفاوت وجود دارد.

تعريف عملياتي متغيرها 

بازي: بازي عبارت است از حركت ـ جنبش و فعاليت به مثابه حركت عضلات، آزادي يا محدوده‌اي براي حركت يا جنبش، فعاليت يا تمرين براي سرگرمي، تفريح و يا ورزش. 

كودك پيش دبستاني مهدكودك رفته: منظور كودكي است كه در سن 6 سالگي مي باشد و در مدارس عادي مشغول به تحصيل ( آموزش پايه پيش دبستاني) است كه از سن 5-2 سالگي به مهد كودك رفته و آموزش ديده است. 

كودك پيش دبستاني مهد كودك نرفته: منظور كودكي است كه در سن 6 سالگي مي باشد و در مدارس عادي مشغول به تحصيل ( آموزش هاي پايه پيش دبستاني) است و به مهدكودك نرفته است. 

فصل دوم 

پيشينه پژوهش 

مقدمه : 

بازي كودكان پديده اي است كه، در تمدن و فرهنگ جوامع گوناگون ـ در همة دوران ها ـ انديشه مردم و متخصصان را به خود معطوف ساخته است. اين موضوع اثرات خود را در تاريخ هنر نيز به جاي گذاشته است. 

در كهن‌ترين تصاوير و نگاره‌هاي به دست آمده از مصر باستان، ابزارهايي مانند: توپ، عروسك، حيوانات و ارابة كودكان، ديده مي شود. در برخي از اين تصاوير كودكان نيز حضور دارند. آنها نقاب‌هاي ويژه‌اي را بر چهرة خود زده اند و به بازي هاي نمايشي مي پردازند اين تصاوير بيانگر آن است كه، در تمدن هاي كهن، بازي به عنوان يكي از ضرورت هاي زندگي كودكان بشمار مي آيد و بزرگسالان با ساختن اسباب بازي هاي گوناگون كودكان را به بازي تشويق مي كردند. 

پيش از پيدايش جوامع صنعتي كودكان در بازي هايي كه ويژة بزرگسالان بود شركت مي كردند و زندگي كودكان شباهت بسياري با زندگي بزرگسالان داشت. اما به هنگام شكل گيري جوامع صنعتي، پيوند كودكان و بزرگسالان دچار خدشه شد هر كدام زندگي متفاوتي را آغاز كردند و اين مسئله، زمينه ي پيدايش تحقيقات دامنه داري را، در پيرامون اهميت بازي كودكان براي پژوهشگران فراهم آورد. 

به هنگام بازي با كودك مي توان، فعاليت هايي را كه كودك دوست دارد، شناخت، زيرا بازي طبيعي ترين روش آموزش كودكان است. كودك در هنگام بازي، آموزش مي بيند، دنياي تازه اي را كشف مي كند، به خاصيت اشياء پي مي برد، رفتار بزرگسالان را تقليد مي كند، جهان اطراف خود را مي شناسد و به افكار خود انسجام مي بخشد. بازي حس كنجكاوي كودك را تحريك مي كند و به او نكات تازه اي را مي آموزد. كودكان در هنگام بازي تجارب بسياري را به دست مي آورند و بسياري از مسائل و پديده هاي طبيعي را در مي يابند(انگجي و عسگري ، 1385)