شناسایی شاخص‌های پیش‌بینی کننده اختلالات یادگیری در سنین قبل از ورود به مدرسه

چکیده

بیش از یک قرن است که متخصصان علوم رفتاری در پی تشخیص و درمان کودکانی هستند تا دچار نارسایی در یادگیری هستند. در سال ۱۹۵۰ روانشناسان و متخصصان آموزش ویژه به گروه خاصی از دانش‌آموزان که موسوم به اختلال یادگیری می‌باشند دارای ویژگیهایی از قبیل : ظاهری عادی، هوش نسبتاً طبیعی، فاقد مشکلات خاص گفتار، رفتار، خلق و شناخت می‌باشند لیکن وقتی به مدرسه می‌روند در فرایند یادگیری خواندن و نوشتن، حساب و مفاهیم به طور جدی با مشکلات مواجهه می‌باشند.

سهم روان‌شناسان در بررسی و تحقیق اختلالات یادگیری ، اساساً در محدوده‌ی ارزیابی تشخیص به مشاهده مشاور بوده است و در این رابطه مواردی چون اختلالات ادراکی، رفتار تکانشی، رفتار بی‌وقفه، تکرار غیرارادی، و زیاده فعالی را برای مطالعه این افراد مورد توجه قرار داده‌اند.

بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی و عمده اختلالات یادگیری آسیب‌دیدگی جزئی یا شدید مغزی و صدمه وارده به دستگاه عصبی مرکزی است از نظر کلمنتس (۱۹۶۶) ویژگیهای چون تحرک بیش از حد، ناتواناییهای ادراکی، حرکتی ـ نارساییهای عاطفی و ناهماهنگی‌های کلی، اختلالات توجه (فراخنای کوتاه توجه، حواس‌پرتی، تکرار غیرعادی) بی‌اختیاری، اختلالاهای حافظه و تفکر و اختلالات ویژه در یادگیری ، حساب کردن ، اختلالهای تکلم و شنوایی، نشانه‌های نامعلوم عصبی، بی‌نظمی در فعالیتهای الکتریکی مغز (EEG) را در چنین کودکان، نشانه‌هایی از اختلالات یادیگری می‌دانند.

با توجه به مطالب ارائه شده هدف پژوهش حاضر، شناسایی کودکان دارای اختلالات یادگیری در سالهای قبل از ورود به مدرسه می‌باشد. برای این منظور گروه نمونه‌ای به حجم ۱۰۰ نفر (۵۰ نفر کودک عادی و ۵۰ نفر کودک L.D) دختر و پسر که در مقطع ابتدایی شهر تهران مشغول به تحصیل بوده، با روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. نتایج نشانگر آن بود که از نظر فراوانی و درصد، کودکان مبتلا به اختلال یادگیری نسبت به کودکان عادی دیرتر از سن طبیعی به تواناییهایی در زمینه رشد می‌رسند امّا بر اساس آزمون آماری x2 این تفاوت فقط در مورد تشخیص رنگها معنادار بود.

واژه های کلیدی: اختلال یادگیری، کودکان پیش دبستانی، اختلال رشد، عوامل ژنتیک

فهرست مطالب

چکیده    ۱

فصــل اول :    ۳

کلیات پژوهش    ۳

مقدمه :    ۳

بیان مسئله :    ۸

اهمیت پژوهش :    ۱۲

فرضیه‌های پژوهش :    ۱۵

تعریف مفاهیم :    ۱۶

کودکان دارای اختلالات یادگیری:    ۱۶

تعریف عملیاتی :    ۱۶

ناتوانی یادگیری:    ۱۷

تعریف عملیاتی :    ۱۷

کودک پیش‌دبستانی :    ۱۸

فصــل دوم    ۱۸

اختلالات یادگیری:    ۱۸

تعاریف اختلالات یادگیری    ۲۰

۱- اختلال یادگیری به خاطر اختلال در کارکرد عصبی و آسیب مغزی ؛    ۲۱

۲- اختلال یادگیری به مثابه نمونه کلی رشد ناهمطراز:    ۲۱

۳- اختلال یادگیری به مثابه اختلال در قوای ذهنی مربوط به یادگیری :    ۲۲

۴- اختلال یادگیری به مثابه اختلاف بین توان بالقوه قابلیت ارتقاء فردک    ۲۲

۶- اختلال یادگیری در ارتباط با مغز و کودکان استثنائی :    ۲۳

تعاریف مختلف نارسائیهای ویژه در یادگیری:    ۲۷

طبقه‌بندی ویژگیهای کودان با اختلال یادگیری :    ۳۳

۱٫اختلال رشدی :    ۳۴

اختلال توجه:    ۳۵

اختلال یادگیری تحصیلی :    ۳۶

بررسی نظریه‌های پیشین اختلالات یادگیری :    ۳۷

نظریه‌های مربوط به اختلال یادگیری :    ۵۱

۱- نظریه‌های دیداری ـ حرکتی    ۵۲

۲- نظریه‌های کوتاهی دامنه توجه :    ۵۳

۳- تئوری غلبه طرفی مغز:    ۵۵

۴- نظریه ضایعات ضعیف مغز:    ۵۸

۵- نظریه تأخیر در رشد:    ۵۹

شیوع اختلال یادگیری :    ۶۱

سبب شناسی :    ۶۴

۱٫ عوامل ارگانیکی و زیستی:    ۶۵

۲٫ عوامل ژنتیکی :    ۶۷

۳٫ عوامل درونی :    ۶۸

۴٫ عوامل محیطی :    ۷۰

۵٫ عوامل آموزشی :    ۷۳

رشد شناختی :    ۷۴

هوش و پیشرفت:    ۸۰

سازگاری اجتماعی :    ۸۴

نابهنجاریهای محیط، عقب‌ماندگی ذهنی، و یا پریشانی‌های عاطفی:    ۸۵

آشفتگی‌های عاطفی دوران کودکی :    ۸۶

ویژگیهای شخصیتی و رفتاری کودکان دارای اختلالات یادگیری:    ۸۸

مشکلات تشخیصی و رفتاری کودکان مبتلا به  اختلالات یادگیری :    ۹۱

اولیاء دانش‌آموزان ناتوان در یادگیری    ۹۷

نارسائیهای ویژه در یادگیری و بزهکاری    ۱۰۰

راهبردهای رویاروی در کودکان با نیازهای ویژه :    ۱۰۱

۱٫ کودکان با محدودیت شناختی:    ۱۰۱

۲٫ کودکان با مشکلات رفتاری و هیجانی شدید:    ۱۰۱

۳٫ کودکان با نقص جسمی:    ۱۰۲

شیوه‌های حل مسأله و راهبردهای در کودکان دارای مشکلات یادگیری:    ۱۰۲

مشکل تعریف :    ۱۰۴

دقت انتخابی :    ۱۰۷

بیش جنبی و حواس‌پرتی:    ۱۰۷

ارزشیابی رفتاری:    ۱۱۱

ترکیب حسی ، حرکتی    ۱۱۴

رشد و تکامل حرکتی:    ۱۱۸

اصول رشد تکامل حرکتی :    ۱۲۰

رابطه هوش با مهارت‌های ادراکی :    ۱۲۱

اصول مهارت‌های حرکتی    ۱۲۴

ادراک و فرایند ادراکی ـ حرکتی :    ۱۳۰

رفتار حرکتی :    ۱۳۲

سالهای کودکی : زبان و رشدشناختی (زبان و ارتباط)    ۱۳۴

مشکلات زبان گفتاری :    ۱۳۸

تاریخچه نقص توجه همراه با بیش فعالی (ADHD)    ۱۴۱

اختلال بیش فعالی ـ نقص در توجه    ۱۴۴

عوامل روانی ـ اجتماعی    ۱۴۷

ملاک‌های تشخیص برای اختلال بیش فعالی ـ نقص در توجه    ۱۴۹

بیش ‌فعالی :    ۱۵۰

تکانشگری:    ۱۵۰

علل افت تحصیلی    ۱۵۳

کاستی توجه در کودکان پرجنب و جوش    ۱۵۴

اختلال بیش فعالی با نقص توجه :    ۱۵۶

ناتوانیهای سرعت ادراکی :    ۱۵۷

دقت و توجه درکودکان دارای ناتوانائیهای یادگیری:    ۱۵۹

تشخیص درمان ناتوانائیهای یادگیری :    ۱۶۲

درمانهای آموزشی    ۱۶۷

۱- آموزش وظیفه‌ای یا مهارتی :    ۱۶۷

۲- آموزش توانایی و یا فرآیندی:    ۱۶۷

۳٫ آموزش فرایندی ـ وظیفه‌ای :    ۱۶۷

۴٫ شیوه‌های درمان رفتاری و شناختی:    ۱۶۸

پژوهشهای انجام شده در خارج از ایران :    ۱۶۸

تاریخچه آموزشی و توان بخشی دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانائیهای یادگیری در ایران :    ۱۸۶

پژوهش انجام شده در ایران :    ۱۸۷

نارسایی در یادگیری:    ۱۸۷

فصــل سوم    ۱۹۴

روش پژوهش    ۱۹۴

طرح پژوهش :    ۱۹۴

جامعه آماری    ۱۹۴

نمونه روش نمونه‌گیری    ۱۹۵

ابزار اندازه‌گیری پژوهش :    ۱۹۵

روش اجرا:    ۱۹۶

روش تحلیل آماری داده‌ها:    ۱۹۶

فصــل پنجم    ۱۹۸

بحث و نتیجه‌گیری    ۱۹۸

بحث و نتیجه‌گیری:    ۱۹۸

محدودیتهای پژوهش:    ۲۰۴

پیشنهادها :    ۲۰۵

فهرست منابع فارسی    ۲۰۷