تحقیق روانشناسي منافقان از ديدگاه قرآن و روايات 

پيشگفتار 

الحمدلله رب العالمين باري الخلائق اجمعين والصلوة والسلام علي عبدالله ورسوله و حبيبه و صفيه، حبيب قلوبنا و طبيب نفوسنا و شفيع ذنوبنا الذي سمي في السماء باحمد و في الارض بابي القاسم مصطفي محمد و علي اله الطيبين الطاهرين المعصومين.

قرآن كريم ، قانون اساسي اسلام و ضامن سعادت بشر در تمامي صحنه هاي اجتماعي ، سياسي ، فرهنگي و … مي باشد. 

قرآن به زبان فطرت انسان سخن مي گويد و اختصاص به عصر و منطقه و يا گروهي خاص ندارد. اما همگان توفيق بهره گيري از آنرا ندارند ، و بهره مندان نيز به طور يكسان از آن سود نمي برند . و از همان آغاز نزول اين كتاب مقدس ، مخاطبان ، موضع گيريهاي گوناگون و متعددي داشتند كه قرآن كريم آنها را به سه گروه شاخص و بارز تقسيم مي كند . دسته ي اول كساني هستند كه در مقابل دستورات و اوامر و نواهي قرآن صادقه سر تسليم فرود آورده و در مسير هدايت پرودرگار قرار گرفتند كه خداوند از آنها به عنوان متقين ياد مي كند. 

و گروه دوم كساني هستند كه اندرزهاي پيامبر اكرم (ص) و قرآن در آنان هيچ تأثيري نگذاشته و از همان ابتدا با صراحت در مقابل آيات وحي موضع گيري نموده و پيامبر اكرم (ص) را تكذيب نمودند و خداوند در مورد آن چنين فرمود كه : «ختم الله علي قلوبهم و علي سمعهم و علي ابصارهم غشاوه و لهم عذاب عظيم.» 

و اما گروه سومي را هم خداوند در قرآن معرفي مي كند كه نه ايمان و اخلاص متقين را داشته و نه صداقت كفار در ابراز عقيده ، بلكه بيمار دلاني ، با غرض و مرض هستند كه جامعه ي اسلامي را از همان ابتدا تا كنون ، در ابعاد مختلف اعم از فرهنگي ، نظامي ، سياسي و اجتماعي ، دچار مشكلات فراواني نموده و از نشر و گسترش فرهنگ ناب اسلامي ناخرسند بوده و با انواع و اقسام مكر و حيله‌ها ، بر سر راه حق مانع ايجاد كرده و مي كنند. كه قرآن كريم با بليغ ترين بيان و شيواترين اسلوب اين گروه نابكار را معرفي نموده و پيامبر اكرم (ص) و مسلمانان را از نقشه هاي شوم آنها آگاه نموده و شيوه هاي برخورد با اين دشمنان دوست نما را ترسيم نموده است. كه به حول قوه الهي در صدد بررسي روانشناسي منافقان يا به عبارتي ويژگيهاي رفتاري منافقان از ديدگاه قرآن و روايات هستيم تا انشاءا… جامعه ي اسلامي ما بيش از پيش با خطر اين فاسقان آشنا شود. 

سئوال هاي تحقيق

1- روانشناسي منافقان يعني چه و معناي لغوي و اصطلاحي واژه ي نفاق و تفاوت آن با دروغ و تقيه چيست؟ 

2- تاريخ شروع نفاق از چه زماني بوده است؟ 

3- منافقان از نظر رواني داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟ 

4- منافقان از نظر اجتماعي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟ 

5- منافقان از نظر فرهنگي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟ 

6- منافقان از نظر سياسي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟ 

7- خداوند در قرآن كريم چه راهكارهايي را براي برخورد با منافقان ترسيم نموده است؟

پيشينه ي تحقيق : 

با مراجعه به كتابخانه ، رساله يا كتابي با اين عنوان «روانشناسي منافقان» مشاهده نگرديد. اما كتابهاي متعددي با محوريت موضوع نفاق به زبان هاي فارسي و عربي چاپ و منتشر شده است كه به طور اجمال و مختصر به بيان صفات منافقان و ارائه آيات مربوط به آنها و برخي شأن نزول اين آيات پرداخته است كه البته بيشتر مربوط به غزوات و جنگهاي صدر اسلام مي باشد. كه به تعدادي از اين كتابها اشاره مي كنيم: 

1- مسأله ي نفاق ، شهيد مطهري 

2- دشمنان دوست نما ، جعفر سبحاني 

3- حقيقت نفاق از ديدگاه قرآن ، حكمت يار 

4- پيامبر و منافقين ، سيروس سعيدي 

5- منشور جاويد ، جلد 4 ، جعفر سبحاني 

6- منافقين از ديدگاه قرآن و نهج البلاغه ، مهدي عرفاني 

برخي از كتابهايي كه به زبان عربي درباره ي منافقان چاپ و منتشر گرديده است به شرح ذيل مي باشد. 

1-المنافقون في القرآن الكريم ، السيد حسين اسماعيل الصدر 

در اين كتاب ، برخي از صفات و عملكرد منافقان ، در چند بخش بيان شده و آيات مربوط به آنها را مطرح مي كند. 

2-المنافقون في القرآن ، دكتر عبدالعزيز الحميدي 

روش تحقيق :

اين تحقيق همانند اكثر رشته هاي علوم انساني كتابخانه اي مي باشد كه با مراجعه به كتابخانه و منابع تفسيري، بعد از مشخص نمودن آيات مربوط به نفاق و منافقان كه حدود 240 ايه مي باشد ، آيات را به طور كامل و دقيق مطالعه نموده و تمامي آيات را به ترتيب سوره ها نوشته و سپس بنا به تناسب موضوع كه در سئوالهاي تحقيق آمده است به كتب معتبر تفسير و برخي كتب ديگر مراجعه نموده و با توجه به عناوين فصول ، هر دسته از آيات ذيل فصل مربوطه همراه با مختصري تفسير و تحليل بيان مي گردد. با توجه به اينكه عنوان اين تحقيق روانشناسي منافقان از ديدگاه قرآن و روايات مي باشد، كمتر از واژه روانشناسي استفاده شده است چرا كه بررسي ويژگيهاي رفتاري منافقان اعم از رواني ، اجتماعي ، سياسي و فرهنگي ، خود مقوله ي روانشناسي مي باشد و به همين دليل كمتر به اصل واژه پرداخته شده است.

هدف تحقيق : 

همانطور كه از نامگذاري اين تحقيق استنباط مي شود ، هدف اين تحقيق و پژوهش شناسايي ويژگيها و خصوصيات اخلاقي منافقان و بررسي عملكرد آنها در زمان پيامبر اكرم (ص) و همچچنين دلايل و علل انتخاب چهره ي ملون از طرف منافقان و چگونگي شيوه برخورد پيامبر اكرم (ص) و جامعه ي اسلامي با اين گروه رذل مي باشد. 

فصل اول:

كلياتي در خصوص موضوع روانشناسي و نفاق

در اين فصل به طور اجمال تعاريفي از روانشناسي و همچنين نفاق خواهيم داشت تا از همين ابتدا صورت مسأله به طور كامل روشن شود و هر گونه ابهامي پيرامون آن برطرف گردد . به همين منظور بخشهاي اين فصل به شرح ذيل تنظيم گرديده است : 

1- تعريف روانشناسي 

2- معناي لغوي نفاق 

3- معناي اصطلاحي فاق 

4- وجه تسميه ي منافق 

5- تفاوت نفاق با دروغ و ارتباط آن دو با يكديگر 

6- تفاوت نفاق با تقيه 

7- نفاق از مختصات انسان است 

8- ضرورت و اهميت شناخت منافقان 

9- تاريخچه ي پيدايش نفاق 

10- بررسي آماري آيات نفاق