نقشه­ سازی:

یکی از مهمترین بخش­های ممیزی نقشه­سازی است. که در طول آن بسیاری از اطلاعات عرصه و نیز تغییرات مکانی مستند می­شود. نقشه ابزار مهمی در طبقه­بندی­ها و نیز جغرافیا است و می­تواند مبنا و مرجع مناسبی برای تحقیقات آینده به­شمار آید. در نقشه­سازی با توجه به ابزارهای موجود ضرورت توجه به سامانه اطلاعات جغرافیایی و مکان­یابی باید لحاظ شود. به­منظور یک طرح ممیزی موفق کارشناس باید با روش­های نقشه سازی و مکان­یابی به­خوبی آشنا باشد.

اهمیت نقشه:

به­طورکلی نقشه­ها می­توانند به­عنوان پایگاه داده­های مکانی به­کار روند. تجزیه و تحلیل نقشه­ها به­طور عمده به­صورت کیفی بوده و از طریق بررسی­های بصری روی نقشه انجام می­شود و تجزیه کمی فقط با نرم­افزار برای اندازه­گیری مساحت­ها انجام می­گیرد. یک نقشه به­راحتی برروی کاغذ تهیه می­شود. و مقدار قابل مقایسه­ای از اطلاعات مکانی را به­طور فشرده و قابل دسترس ارائه می­دهد. ولی نقشه با تمام مزایایی که دارد معایبی مانند ایجاد سردرگمی درنمایش و بازیابی اطلاعات مکانی در حجم بالا، نمایش اطلاعات به­صورت کلی و یا جزئیات کم به­منظور خوانا بودن، هزینه بالای به­روز رسانی، نبود امکان ایجاد تغییر روی نقشه­ها، نیاز به میز نور برای تلفیق آنها با یکدیگر، نبود امکان انطباق و ترکیب تعداد زیادی نقشه، نگهداری مشکل که کاربرد آن را پایین می­آورد.

تهیه نقشه­های اولیه به­راحتی صورت می­گیرد، ولی به­منظور تهیه نقشه­های فنی نیازمند اطلاع از برخی مبانی نقشه­سازی هستیم. نقشه وضعیت و گرایش مرتع، نقشه شایستگی مرتع و نقشه مدیریت مرتع جزو مهمترین نقشه­های فنی مرتع­اند. در تهیه این نقشه­ها باید لایه­های اطلاعاتی روی­هم­گذاری شود و از طرف دیگر نقشه­ها هم­مقیاس نیز باشند. بنابراین چنانچه بخواهیم نقشه­ها را روی یکدیگر قرار دهیم، باید نقشه­ها را به­وسیله برخی ابزارها و یا دستگاه کپی بزرگ و کوچک کنیم و سپس از طریق میز نور این نقشه­ها را روی هم بگذاریم. این کار مستلزم صرف زمان زیادی است و مشکلاتی برای کارشناس ایجاد می­کند. امروزه با ارائه نرم­افزارهای گرافیکی و نیز سامانه اطلاعات جغرافیایی این امر به آسانی صورت می­گیرد.

سامانه اطلاعات جغرافیایی:

در دهه 1970 با امکان دسترسی به کامپیوترهای مناسب فناوری لازم برای کار با داده­های مکانی و اطلاعات جغرافیایی فراهم آمد. سامانه اطلاعات جغرافیایی به­علت برخی معایب نقشه­ها که در قبل بیان شد به­سرعت به­عنوان ابزاری کارآمد مورد استفاده قرار گرفت. به­طوری که امروزه به­عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ساماندهی اطلاعات مکانی محسوب می­شود. سامانه اطلاعات جغرافیایی با توجه به تعریف عبارتست از مجموعه سازمان­یافته­ای از سخت­افزار، نرم­افزار، داده­های جغرافیایی و افراد متخصص به منظور ورود، خروج، بهنگام­سازی، تجزیه و تحلیل و نمایش اشکال مختلف اطلاعات جغرافیایی. در GIS داده­ها به­صورت رقومی نگهدای می­شوند و امکان نگهداری بهنگام داده­های مکانی و نیز تلفیق لایه­های اطلاعاتی مختلف وجود دارد.

کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در ارزیابی جغرافیا:

جوامع امروزی به­شدت به کامپیوتر و اطلاعات محاسبه شده با کامپیوتر وابسته شده­اند. کامپیوتر توانسته است در پردازش اطلاعات موفقیت چشمگیری کسب کند و دلیل عمده آن این است که می­تواند حجم عظیمی از داده­ها را ذخیره کند، انتقال دهد، پردازش کند و نمایش دهد. استفاده از کامپیوتر قابلیت عمده­ای پیش روی ما گذاشته است، به­طوریکه قادریم با محیط پیرامونی خود ارتباط برقرار سازیم، آن را پردازش کنیم و براساس آن تصمیم­گیری کنیم. داده­ها که نشان­دهنده دنیای واقعی هستند، را می­توان پردازش کرده و به شکل ساده­ای نمایش داد و براساس آن تصمیم­گیری کرد. بسیاری از تصمیم­های ما به جزئیات محیط پیرامونیمان وابسته­اند و به اطلاعات تفضیلی درمورد مکانی خاص بر سطح زمین نیاز دارند. این اطلاعات را اطلاعات جغرافیایی یا مکانی می­نامیم. زیرا به ما قابلیت تمایز یک مکان نسبت به مکانی دیگر را می­دهد. اطلاعات جغرافیایی به ما کمک می­کند تا بتوانیم تصمیم­هایمان را با توجه به شرایط خاص مکانی آن منطقه اجرا کنیم یا به ما کمک می­کند تا اتفاقاتی که در اطرافمان رخ می­دهد را بفهمیم.  بنابراین اطلاعات جغرافیایی برای تصمیم­گیری آگاهانه و برنامه­ریزی­هایی کارآمد، در جامعه مدرن امروزی بسیار ضروی­اند.

تعریف:

به­طور تقریبی هر چیزی که اتفاق می­افتد، در مکانی رخ می­دهد. اطلاع از مکان رویداد اتفاق­ها می­تواند اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. اگر از دیدگاه نرم افزاری بخواهیم سامانه اطاعات جغرافیایی یا به­عبارتی GIS را تعریف کنیم می­توان چنین گفت: سیستمی که تلفیقی است از داده­های مکانی و پایگاهی از داده­های مربوط به ویژگی­های آنها.

اگر به­صورت فنی این اصطلاح را تعریف کنیم، GIS می­تواند به­عنوان سیستمی تعریف شود که دارای سه مولفه در مدیریت داده­های مکانی است: واسط گرافیکی کاربر (GUI)، سیستم مدیریت داده (DBMS) و ابزارهای مدل­سازی مکانی.

GIS می­تواند محیطی برای تلفیق، آنالیز و نمایش داده­های مکانی ارائه دهد.

اجزای سیستم اطلاعات جغرافیایی:

در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی در رابطه با داده­ی زمین مرجع مجموعه ای از اجزای زیر می­توانند حضور داشته باشند:

الف) داده­های ورودی: بخش ورودی داده در محیط GIS ، داده­ها را از شکل موجودشان به شکل قابل استفاده در محیط نرم افزاری تبدیل می کند. داده های ورودی را می­توان به سه شکل عمده داده­های مکانی، موضوعی و زمانی طبقه­بندی کرد. داده­های مکانی یا نقشه­­هایی که به­صورت نقطه، خط و مناطقی که دارای مرز هستند. داده­های موضوعی که ویژگی­های داده­های مکانی را بیان می­کند و داده­های زمانی که تغییرات به­وجود آمده در داده­های موضوعی را نسبت به زمان بیان می­کند.

ب) مدیریت داده­ها:شامل توابعی برای ذخیره، نگهداری و بازسازی اطلاعات موجود در پایگاه داده است. داده­های ورودی در داخل GIS به شکل رقومی در پایگاه داده ذخیره می­شوند تا بتوان روی آنها پردازش و اصلاحات یعنی مدیریت انجام داد. وظیفه عمده GIS در این رابطه عیارت است از ویرایش نقشه­های ورودی، یکپارچه­سازی اطلاعات و بررسی کیفیت داده­ها.

ج) تجزیه و تحلیل و کار با داده­ها: طبقه­بندی توابع و تجزیه و تحلیل در GIS در چهار گروه عمده نگهداری و تجزیه و تحلیل داده­های فضایی، نگهداری و تجزیه و تحلیل داده های توصیفی، تجزیه و تحلیل همراه با داده­های فضایی و توصیفی و آماده­سازی داده­ها برای گرفتن خروجی طبقه­بندی می­شوند.

د) خروجی داده­ها: داده های خروجی در GIS از لحاظ کیفیت، دقت و سهولت استفاده بسیار متنوع­اند. داده­های خروجی ممکن است اشکالی از قبیل نقشه، جدولی از مقادیر و یا نوشتار بوده و یا به صورت کاغذی یا رقومی ارائه شوند.

راه­اندازی و ایجاد یک طرح GIS:

1-    تحلیل نیازمندی ها: اولین گام در راه اندازی چنین طرحی شناخت و تحلیل نیازمندی کاربرا­ن است. اگر قبل از آنکه هدف از اجرای طرح مشخص باشد، مبادرت به طراحی کنیم با مشکلات عدیده­ای روبه­رو خواهیم شد.

2-    مدل سازی داده ها و طراحی نرم افزاری برای کاربردها: هدف از مدل سازی داده­ها طراحی یک بانک اطلاعاتی است.

3-    پیاده­سازی: پیاده­سازی یعنی انتقال مدل داده­ها و نرم افزارهای انتخاب شده روی سیستم رایانه­ای و تشکیل بانک اطلاعاتی روی سخت افزار مناسب و برقراری سیستم مدیریت روی آن پایگاه داده است که به آن مدیریت پایگاه داده یا به اختصار DBMs اطلاق می­شود.

4-    تست و آزمون سیستم

5-    حفظ و نگهداری و پویایی سیستم

فواید استفاده از GIS در علم جغرافیا:

1.       تسهیل در تکثیر و تلفیق اطلاعات در هر زمان و هر شکل

2.       تسهیل در انتخاب مکان و محل های مناسب با توجه به نیاز و طرح های مورد نظر

3.       تصمیم گیری در مورد استفاده از اراضی و منابع

4.       ارزیابی و بررسی اثرات استفاده از اراضی و منابع

5.       دستیابی به اطلاعات متنوع در حداقل زمان

6.       امکان بهنگام­سازی اطلاعات، دخالت و تغییر اطلاعات خروجی، نداشتن محدودیت در مقیاس نقشه­های  خروجی و بالاخره امکان مقایسه اطلاعات بین مجموعه ها

7.       امکان به­کارگیری اطلاعات ماهواره در پایش جغرافیا