فهرست

مقدمه

ایران می‌تواند با ابزار بازار گسترده‌ی تجاری خود سبب توسعه‌ی اقتصادی امارت‌های مخالف سیاست‌های ابوظبی گردد که تا بدین‌ترتیب هم روند وابستگی آن‌ها به ایران را افزایش دهد و هم زمینه‌های مقاومت آن‌ها را در مقابل «ابوظبی» بیشتر کند.

در بازی‌های استراتژیک کشورهای مختلف براساس متغیر تعیین کننده‌ی «منافع ملی»‎، «نقاط ضعف رقبا»(Weakness) در حوزه‌های مختلف، فرصت‌هایی»(Opportunity)برای کشور مقابل محسوب می‌شوند. هدف این مقاله، کاربست این مفروض روش تحلیل راهبردی (SWOT)‏، در راستای منافع ملی ایران در مورد تعاملات ایران و کشور امارات متحده عربی است. در این راستا ابتدا براساس پژوهش‌های معتبر صورت گرفته در مورد نقاط ضعف/قوت، فرصت/تهدید بعد سیاسی کشور امارات متحده عربی پرداخته می‌شود و سپس نقاط ضعف سیاسی این کشور که فرصتی برای بهره‌گیری ایران می‌باشند را به تفصیل بیان خواهیم کرد.

استدلال این مقاله این است که کشور امارات متحده، یک واحد سیاسی دارای وحدت درونی و انسجام سیاسی نیست و شکل‌گیری آن برحسب اهداف استراتژیک بریتانیا در دهه‌ی ١٩٧٠م. بوده است. به سخن دیگر، این کشور سازه‌ای بر پایه‌ی اختلاف‌های ناسازگار سیاسی امارت‌های مختلف در قالب پیشنهاد تشکیل فدراسیون از سوی بریتانیا می‌باشد و شکاف‌های سیاسی درونی این کشور پتانسیل و فرصتی قابل توجه برای ایران است تا در صورت تداوم رفتارهای خصومت‌آمیز کشور امارات متحده عربی برضد کشورمان، از آن برای تضعیف این کشور بهره گیرد.

١. شناسایی نقاط ضعف سیاسی کشور امارات در تحلیل (SWOT)؛

در این بخش ما بر اساس مهم‌ترین تحلیل‌های راهبردی مراکز معتبری چون «بیزینس مانیتور اینترنشنال» (BMI,2012)، به تحلیل نقاط ضعف/قوت، فرصت/تهدید این کشور می‌پردازیم: [1]

نقاط قوت

- استانداردهای بالای زندگی مردم که تقاضا برای ایجاد نظام سیاسی دموکراتیک را تعدیل می‌کند؛

- دارا بودن رانت انبوه نفتی که می‌تواند در کوتاه مدت سبب خرید مشروعیت شود.

نقاط ضعف

- شخصیت محافظه کار شیخ «خلیفه بن زاید» که تقریباً غیرمحتمل است به خواسته‌های دموکراتیک تن در دهد؛

- فقدان دموکراسی در کشور به صورت بلند مدت با توجه به گسترش تحولات مردم‌سالارانه در کشورهای دیگر منطقه؛

- ابهام در بحث جانشینی حکومت که ثبات کشور را در بلند مدت تضیف می‌کند؛

- نارضایتی شیوخ امارت‌های دیگر از توزیع قدرت سیاسی بین امارت‌های ابوظبی (ریاست) و دبی (نخست وزیری).

فرصت‌ها

- همکاری فعالانه و نزدیک با شورای همکاری خلیج‌فارس در موضوعات امنیتی و اقتصادی؛

- امارات متحده عربی سیاست حمایت از نیاز مصرف کنندگان در اوپک را دنبال می‌کند تا استفاده از انرژی به عنوان ابزار سیاسی، این امر سبب روابط خوب این کشور با غرب شده است.

تهدیدها

- مشاجره‌ی سرزمینی با ایران؛

- تهدید بی‌ثباتی به دلیل فقر ساکنین غیر شهروند؛

- ایفای نفش فعال در فشارهای سیاسی برضد ایران در چارچوب سیاست آمریکا که این کشور را در معرض انتقام‌جویی ایران قرار می‌دهد.

- مخالفت برخی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس چون عمان و قطر با حمایت از اقدام‌های تنش‌زای امارات متحده برضد ایران.

٢. تحلیل شکاف‌های سیاسی درونی بین امارت‌های مختلف کشور؛

برای تحلیل شکاف‌های سیاسی درونی کشور امارات نیازمند روندپژوهی تحولات سیاسی این کشور از بدو تأسیس در قالب فدراسیون به پیشنهاد بریتانیا در ٢ دسامبر ١٩٧١م. می‌باشیم. دلیل این امر این است که فهم بسیاری از شکاف‌های درونی (نظیر احساس تبعیض بین امارت‌ها)ی این کشور که به استدلال نویسنده به سختی سعی در کتمان آن می‌شود، ریشه در تحولات پیش از استقلال و پس از آن دارد.

١-٢. قبیله‌ی قاسمی کشور امارات را بنیان گذاشت‏، قبیله‌ی بنی‌یاس صاحب شد

بعد از گسترش نفوذ کشورهای استعمارگر غربی – چون پرتغال‏، هلند و در نهایت بریتانیا- و کاهش نفوذ و کنترل سنتی ایران در دوران صفویه و افشار بر سواحل جنوبی خلیج‌فارس که از بحرین تا مسقط(عمان) از جمله جلفاوه- رأس الخیمه امروز در کشور امارت متحد عربی- را شامل می‌شد‏، به تدریج قبیله‌ی قاسمی- که به نظر برخی از قوم شناسان دارای ریشه‌ی ایرانی و از بندر لنگه بودند- بر سواحل جنوبی خلیج‌فارس حاکم شدند. این قبیله در شریط تمرکز توجه بریتانیا به کشور هند به دزدی دریایی و تجارت برده مشغول بوده و محل اصلی استقرار این قبیله در رأس الخیمه و شارجه بود.

در سال ١٨١٨م. بریتانیا به منظور جلوگیری از دزدی دریایی از ناوگان بریتانیا به این قبیله حمله کرد و بسیاری از تأسیسات آن‌ها را نابود کرد. در سال ١٨٢٠م. بین بریتانیا و این قبیله قرارداد صلحی منعقد گردید که مرز بین قلمرو دریایی این قبیله با دعاوی بریتانیا تحت عنوان «سواحل دزدان دریایی» را مشخص می‌کرد. اما همچنان دزدی دریایی ادامه پیدا می‌کرد تا اینکه در سال ١٨٣٥م. قراردادی بین این قبیله و بریتانیا با عنوان «قرارداد سواحل متصالحه» منعقد شد. [2] این قرارداد در حقیقت سنگ بنای سرزمین‌هایی است که امروزه کشور امارات متحده عربی نامیده می‌شود و قاسمی‌ها خود را بنیان‌گذار این کشور می‌دانند. اما از سال ١٨٣٣م.، به تدریج قبیله‌ی دیگری به نام «بنی یاس» از واحه‌ی لیوا (Liwa) به عنوان رقیب قاسمی‌ها به این منطقه وارد شدند. یکی از خاندان‌های این قبیله به نام «آل ابو فلاح» و یا «آل نهیان» در «ابوظبی» حاکم شدند و خاندان دیگری از این قبیله به نام «آل ابو فلاسه» و یا «آل مکتوم» بر «دبی» سیطره یافتند.