« فهرست مطالب »

مقدمه:

عاشورا و رويارويى آگاهانه و آزادانه حسين بن على و يارانش با پديده مرگ، و عدم استخراج اصول و مبانى وجودشناختى (اگزيستانسياليستي[1]( معرفت‏شناختى و انسان‏شناختى اين حادثه بزرگ و مقدس.

در انتخاب آثار گزيده و مطرح عاشورايى، توجه به موارد مزبور و لزوم حضور آنها در شعر امرى لازم و بايسته بوده، خلاء وجودى يكايك آنها به نقص و كاستى آن اثر منجر خواهد شد. چرا كه بر كالبد استوار و لايزال عاشورا، خلعت و جامه‏اى فاخر و چشم‏نواز، زيبنده است و عاشورا از آثارى كه سنخيت و تناسبى با آن ندارند مستغنى بوده و خواهد بود.

يكي از جريان هاي فرهنگي كه عظمت، زيبايي و جنبه هاي حماسي عاشورا را به مخاطبان عرضه مي كند ادبيات است.از آن جايي كه تحولات اجتماعي تاثير به سزايي در تحولات ادبي داشته و دارد نبايد تاثير انقلاب را در شكوفايي دوباره ادبيات عاشورايي ناديده گرفت. فعاليت هاي سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي در بازسازي نمادهاي ادبيات عاشورايي و گرايش شاعراني هم چون علي معلم، حميد سبزواري، قيصر امين پور، سيدحسن حسيني به اشعار عاشورايي نمونه اي از اين تاثير است.

در هر حال، ادبيات عاشورايي طي ساليان متمادي مي تواند پربارتر از گذشته نيز به مسير خود ادامه دهد و ارزش ها و عظمت نهضت عاشورا را براي نسل هاي مختلف نمايان كند.
يكي از شاعران با بيان اين كه فلسفه قيام عاشورا يك حركت همراه با مقاومت در مقابل ظلم و ستم حكومت زمان بود مي گويد: ادبيات عاشورايي[2] پيوند خورده با ادبيات مقاومت[3] و پايداري[4] است.

کاستی های ادبیات عاشورا :

با بررسى كلى ادبيات عاشورا (شعر عاشورايى)، به ويژه بررسى اشعارى كه طى دو دهه اخير سروده شده است برخى كاستى‏ها مشاهده مى‏شود. بى‏ترديد، اشاره به اين نكات و نقاط منفى، صرفاً با انگيزه گوشزد و هشدار به شاعران متعهد جهت اصلاح بينش و نگرش خود به عاشورا صورت مي‌گيرد، نه تخطئه يا - خداى ناكرده - تضعيف ادبيات عاشورا. هنر اگر در قالب ادبى متناسب با آن ريخته نشود و ظرف مناسب خود را نيابد فاقد تأثير خواهد بود.

نگارنده با بررسى و مطالعه صدها شعر مربوط به عاشورا برخى علل «در حاشيه ماندن ادبيات عاشورا» را به شرح ذيل يادآورى مى‏نمايد:

الف. تكرار مكرّرات و زياده‏گويى بدون نوآورى.

ب. شعارى بودن اشعار، كلى‏گويى و بى‏توجهى به صبغه ادبى در آفرينش آثار عاشورايى.

ج. رجوع به وقايع غيرمستند و تحريف شده و خلاء مقبوليت تاريخى.

د. بهره جستن از بيان غيرعينى و مفهومى و به كارگيرى تركيبات كليشه‏اى و فقدان آرايه‏هاى تصويرى و حسّى.

ه. غفلت‏ورزى از ابعاد عرفانى، حماسى و به طور كلى ارزشي عاشورا و انحصار آن در بُعد سوگوارى و عاطفى

و. بى‏توجهى به تأثير اعجازگونه القاء غيرمستقيم مضامين عاشورا و روى آوردن به القاء بى‏واسطه پيام‏هاى عاشورا.

ز. عدم شناخت وافى نسبت به شخصيت قهرمانان كربلا و پايگاه حقيقى آنان.

ح. و از همه مهمتر، عدم تأمل عميق فكرى و فلسفى در حادثه