فهرست مطالب

چکیده

مقدمه

فصل اول: مبانی حقوق زنان

مبحث اول: تبیین مفاهیم

گفتار دوم: ماهیت حقوق زنان

فصل دوم: پیشینه ی حقوق زن در اسلام

گفتار اول: منزلت تکوینی

گفتار دوم: منزلت تشریعی

گفتار سوم: منزلت اجتماعی

بند الف: اصل بودن اختیار انسان

بند ب: نقش زنان در جامعه اسلامی

فصل سوم: حقوق زن در اسلام

گفتار اول: حق اشتغال

گفتار دوم: کسب اجازه برای خروج از منزل و حق اشتغال

گفتار سوم: حق فعالیت های فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی

گفتار چهارم: شرکت زن در مجامع

فصل چهارم: نظر قرآن نسبت به اجماع و عقل در مورد زن

نتیجه گیری:

منابع و مآخذ:

چکیده

این مقاله در چهار فصل تنظیم شده است که در فصل اول به مبانی حقوقی زنان و مبحث اول آن به تبیین مفاهیم حقوق ، حق، زنان، زن در لغت نامه دهخدا و فرهنگ عید پرداخته شده است در گفتار اول به حقوق زن و در کفتار دوم به چگونگی ماهیت حقوق زنا پرداخته است.

در فصل دوم به پیشینه ی حقوق زن در اسلام به طور مختصر بررسی شده که به سه گفتار و دو بند تقسیم می شود در فصل سوم به بررسی حقوق زن در اسلام و در گفتار اول اینکه زن در از نظر اسلام حق اشتغال دارد یا نه؟ در گفتار دوم راجع به کسب اجازه برای خروج از منزل و حق اشتغال و در گفتار سوم اینکه زن حق فعالیت های فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی و در گفتار چهارم شرکت زن در مجامع از دیدگاه آیت الله مطهری و اسلام را مورد بررسی قرار دادم. در فصل چهارم نظر قرآن را نسبت به اجماع و عقل در مورد زن را یادداشت برداری کردم و در پایان مقاله که نتیجه گیری می باشد ، به تکمیل و جمع بندی این مباحث پرداختم.

کلید واژه: حقوق – حق – زنان – زن – مرد – اسلام – قرآن - اشتغال

مقدمه

نظراتی که درباره زن از سوی مکاتب گوناگون ارائه شده است، چون دیگر ره آوردهای فکر بشری از افراط و تفریط بیرون نیست. مجموع تلاشهای علمی اندیشمندان در این زمینه ها ، در عین حال به حقایقی راه یافته ، از زیاده روی یا کم انگاری دور نمانده است. از این رو ، این موضوع در خور ژرفگری های گسترده و حقیقت جویانه است. موضوع زن ، به عنوان بدنه ای از جامعه ی انسانی، بدان پایه قابل بررسی و ژرفگری است که انسان شایسته ی شناخت و بررسی است.

هر گونه تحلیل و بررسی ابعاد حیان زن ، منهای ویژگی های منفی و جنسی ، تحلیل حیات انسان به شمار می آید شناخت و منزلت و مقام او ، در حقیقت، شناخت انسان و کرامت اوست. این نیز تردید ناپذیر است، که شناخت انسانی نسبت به خود، معیار دیگر شناختهاست و درک و دریافت انسانی از خود و محیط و جایگاهی که در آن قرار دارد، زمینه ی اصلی شناسایی دیگر پدیده هاست. به این جهت انسان به عنوان نخستین گام در شناختوری ، به ضرورت باید به ژرفگری و کاوشگری در خویشتن بپردازد و از ژرفای بیکرانه ی هستی خویش،‌آگاهی هایی به دست آورد و دست کم به شناختی نسبی برسد.

بنابراین ، مطالعه در احوال زن و بررسی ابعاد هستی این بخش از جامعه ی انسانی ، گاهی در راستای انسان شناسی عمومی است.از جمله اندیشه های افراطی در زنگرایی، نظریه ای است که اصولاً به انکار زن می اندیشد ، و می کوشد تا زن را از عالم خویش جدا کند و ویژگی های انکار ناپذیر هستی زنانه را منکر شود. مثلاً موجودی که مورد علاقه ی جنس مخالف است و می تواند همسر باشد و نیازهایی را برآورد؛ یا مادر شود و کانون هستی ساز گردد و تداوم نسل انسانی را تضمین کند؛ یا می تواند محور خانواده باشد و چون ساحلی آرام، جامعه ی بزرگ انسانی را ارامش و آسایش بخشدو... همه ی اینها را نادیده می گیرند و اینها را با شخصیت زن ناسازگار می شناسند، یعنی همسری، مادری، تشکیل خانواده و تربیت نسل و ... این پندارها از برخی زنگرایان غربی است که می کوشند زنان را از بارداری و حاملگی آزاد سازند و بار مادر شدن را از دوش آنان بردارند، توصیه می کنند، فرزندان در رحمهای مصنوعی و با مکانیسم لقاح مصنوعی پدید آیند و در کاموریهای جنسی، هر جنس به جنس خود بگراید و خانواده به این صورت سنتی متلاشی گردد. این دست تئوریها ، واکنشی است در برابر تحمیلهایی که بر زن در خانه و خانواده رفته است و ستم هایی که بسیاری از زنان از کاموریهای مردان دسده اند،‌و برخورد واکنشی همیشه نمی تواند حقگرا و درست باشد؛ زیرا این تفکر در حقیقت، ناقص شناختن حنس زن است. چه تحقیری از این بالاتر نیست به زن، که آفرینش او را کوچک شمارند. همچنین نادیده گرفتن ضرورتهای انکارناپذیر طبیعی است، چون ضرورت زایمان و ابعاد آثار روانی و تنی آن نیاز مادری ، تشکیل خانواده و همسری تداوم نسل انسانی و تربیت فرزند در کانون خانواده و در دامن مادر، و همچنین اصول علمی و مسائل بدنی و فیزیولوژی یا روانی و یا روان تنی فراوانی که بر هستی زن حاکم است. و راه و روشهایی را برای او لازم می سازد. اینها ضرورتهایی است که ادیان اسمانی بویژه اسلام آنها را آموزش دادند و علم و تجربیات بشری همه ی آنها را اثبات کرده است و انکار این اصول ، انکار علم و داده های انکار ناپذیر تجربه و دانش بشری است.

علم، اثبات کرده است: مادری در زنان ضرورتی حیاتی برای جسم و بدن زن است و احساس مادری از نظر روانی ، لذتبخش ترین بخش زندگی زنانه است، که زندگی آنان را با معنا و مفهوم می سازد و عشق مادری کانون همه ی عشقها است. و تهی ساختن زن از این احساس ، انمار برخی از کیان و هستی اوست. داین اندیشه ای واپسگرا و نادرست است، که زن خود خوشتین را گم کند یا آن را کوچک و پست شمارد و از این که زن آفریده شده است دچار عقده ی خود کم بینی گردد و تلاشی جبرانی را در پیش گیرد و خود را همانند مرد بسازد و چون او لباس بپوشد و آرایش کند و اَدای او را در اعمال و رفتار درآورد. این اندیشه آغاز نفی شخصیت زن است و انحراف پایانی آن نیز در همین آغاز نهفته است. بزرگترین نوع تکامل و روی پای خود ایستادن و به استقلال راستین رسیدن ، در پرتو درک اصالت هویت خویش نهفته است.

فصل اول: مبانی حقوق زنان

در شرایطی که در فرهنگ جاهلیت، خبر تولد دختر همراه با سرشکستگی و خشم پدر بود و «آنگاه که به یکی از آنان ، مژده دختر داده می شد، چهره اش از شدت خشم سیاه می شد و از طایفه ی خویش به دلیل این خبر بد فاصله می گرفت و به این فکر می کرد که این دختر را با سرشکسنگی و خفت گرد خود نگه دارد یا در خاک مدفونش نماید»[1] و در زمانه ای که دختر عصر جاهلیت، در اختیار همسر ، اختیاری نداشت و از مهریه نصیبی نمی گرفت و پس از مرگ شوهر ، در کنار اموال او به ارث برده می شد[2]، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به چند اقدام مهم دست زد که یکی از انها، همتا دانستن زن و مرد بود.[3] برابر دانستن زن و مرد در انسانیت و دستیابی به قله های کمال معنوی، از اصول نگرشی اسلام است. قرآن در آیاتی از سوره های روم،‌آل عمران و نساء با کمال صراحت بیان می کند که زن و مرد داری یک سرشت و طینت می باشد. معرفی همسر فرعون و مریم (ع) به عنوان ضرب المثل و الگویی برای مرد و زن مؤمن به این معناست که در فرهنگ اسلامی ، زن نیر می تواند چراغی فرا راه مرد باشد.

مبحث اول: تبیین مفاهیم

گفتار اول: حقوق زن

حقوق: [ح] (ع اِ) ج حُق- به معنی خانه های عنکبوت.

// جِ حقه . // جِ حَق ( منتهی الارب)

حقها ، سزاها، پاداشها، واجبات: دولت حقوق من به تمامی ادا کند.

حق: مص (ع) (حَ قّ ) ثابت و واجب کردی امری یا چیزی ، واقف شدن ، بر حقیقت امری واقف شدن ، بر حقیقت امری واقف شدن.

حق: (ا د ع ) ( حَ قّ) راست و درست ، ضد باطل ، ثابت و واجب ، و کاری که البته واقع شود. یقین ، عدل ، نصیب و بهره از چیزی ، ملک و مال ، حقوق جمع، و یکی از نامهای باری تعالی.

زنان:[زَ] (نف) (از:«زن»،زننده+آن،علامت جمع)// (از «زن»،زننده+«آن» (پسوند بیان حالت).

زن: زَ «انسان ماده» ، مقابل مرد و نیز بمعنی جفت مرد که بعربی زوجه می گویند.

گفتار دوم: ماهیت حقوق زنان

زن در آفرینش و در بعد روحی و جسمی، از همان گوهری آفریده شده که مرد آفریده شده است و هر دو جنس در جوهر و ماهیت یکسان و یگانه اند، تمایز و فرقی در حقیقت و ماهیت زن و مرد نیست. قرآن با کمال صراحت در ایات متعددی می فرماید که زنان را از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریده ایم . قرآن در باره ی آدم اوّل می گوید: « همه ی شما را از یک پدر آفریدیم و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار دادیم» ( سوره نساء آیه 1).

درباره همه آدمیان می گوید:« خداوند از جنس خود شما برای شما همسر آفرید»( سوره نساء و سوره نحل و سوره روم) در قرآن از آنچه در بعضی از کتب مذهبی هست که زن از مایه ای پست تر از مایه ی مرد آفریده شده و یا اینکه به زن جنبه ی طفیلی و چپی داده اند و گفته اند که همسر آدمِ اول از عضوی از اعضای طرف چپ او افریده شده ، اثر و خبری نیست. علیهذا در اسلام نظریه ی تحقیر آمیزی نسبت به زن از لحاظ سرشت و طینت وجود ندارد.

فصل دوم: پیشینه ی حقوق زن در اسلام

بررسی حقوق زن و تعیین جایگاه وی در جامعه بدون شناخت حقوق عامه ی انسان ها در ان جامعه ممکن نیست و زیرا در نقش های مختلف: و هم چون مادری، فرزندی ، همسری و نیز در مشاغل آموزشی، بهداشتی و حرفه ای تخصصی دیگر در ارتباط با سایر اقشار قرار دارد که در جامعه تأثیر گذاشته و متعاقباً از فعل و انفعلات جامعه متأثر می شود . همچنین نوع حکومت ها و نظام های اداره ی جوامع در ارتباط مستقیم با حقوق انسان ها و در نتیجه حقوق و جایگاه زن می باشد. از یک منظر بالاتر ، حتی تشکیلات و نظام خانواده را می توان منبعث از نظام حکومت و در واقع بیانگر ارزشهای حاکم در کل جامعه و نحوه ی اداره ی آن دانست حقوق و اختیارات زن در اسلام و مسئولیت های وی ، پس از تبیین نقش تکوینی و منزلت تشریعی و اجتماعی وی و تأثیر آن در گسترش اسلام ، با ارتقای ظریفت روحی ، عرفانی و معنوی جامعه و ادراکات عمومی مردم مشخص خواهد شد.

گفتار اول: منزلت تکوینی

تأثیر و روحیات و خلقیات مادر بر طفل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا روح انسانی انسان در رحم مادر بر طفل دمیده می شود، نه در صلب پدر و این مسئله نشانگر کمال تأثیر مادر در شکل گیری «شاکله ی روحی طفل» است. به عبارت دیگر، خلقیات فرزند که شاکله ی اصلی فطرت او را مشخص می کند در بطن مادر و متأثر از وضعیت روانی و جسمانی او است.لذا همان نقشی که خانواده نسبت به عناصر اجتماعی عهده دار است، زن به تمامه و به کمال در منزلت تکوینی خانواده به عهده دارد.