این نوشتار فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت با عنوان مبانی نظری و پیشینه تحقیق مدیریت دانش و سرمایه فکری می باشد. که در بخش اول به تفکیک ادبیات و چارچوب نظری مدیریت دانش و سرمایه فکری تشریح می شود و در بخش دوم به بررسی پیشینه تحقیق مدیریت دانش و سرمایه فکری در پژوهش های داخلی و خارجی می پردازیم.سرمایه فكری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیكی و دارایی های مشهود است . امروزه سهم سرمایه فكری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و درنتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد . به همین دلیل در سطح بنگاههای اقتصادی نیز عملكرد مالی شركت ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فكری و سرمایه انسانی قرارگیرد.( عباسی،1389)

در اقتصاد امروز ، دانش به عنوان مهمترین سرمایه ، جایگزین سرمایه مالی و فیزیكی شده است . در طول عصر صنعت بهای تمام شده دارایی ها ، كارخانجات ، تجهیزات و مواد خام بود كه برای موفقیت یك تجارت لازم بود اما در عصر اطلاعات این استفاده موثر از سرمایه های فكری است كه معمولاً در موفقیت یا شكست یك مجموعه مؤثر است . بنابراین مدیران نیاز دارند كه بتواند اثر تلاش های مدیریت را بر عملكرد سازمان خود اندازه گیری كند . اغلب شاخص های عملی مدیریت دانش برای اندازه گیری دارایی های دانش یا سرمایه فكری متمركز هستند و فرض می كند كه خروجی مدیریت دانش بر میزان سرمایه گذاری سازمان مؤثر است .(همتی،1389)

نكته ی قابل بررسی آن است كه  سرمایه فكری در واقع مدیریت سرمایه گذاری سازمان را بر عهده دارد كه بنا بر نظر صاحبنظران در مقابل سرمایه فیزیكی قرار گرفته یا به نوعی مكمل آن است . سرمایه فکری ،دانشی است که می تواند به سود تبدیل شود و به عنوان دارایی پنهان شناخته می شود. بنابراین به کارگیری آن موجب افزایش توان رقابتی شرکت و سودآوری آتی آن می شود سرمایه فكری ، سرمایه ای است كه ناملموس و نامشهود بوده و از لحاظ كمی اندازه گیری آن سخت و دشوار است . ولی از سویی باید به این نكته توجه داشت كه ارائه شاخص های مدون و حتی الامكان كمی است كه می تواند بكارگیری سرمایه فكری در سازمان را برای مدیران توجیه كند . این گفته لرد كلوین در اینجا می تواند صادق باشد و اهمیت تدوین شاخص ها و سنجش های اندازه گیری مدیریت دانش و سرمایه فكری را نشان دهد : "وقتی از آنچه صحبت می كنید ، بتوانید آن را به صورت كمی و عددی بیان نموده و اندازه گیری كنید ، می توانید درك مناسبی از آن بدست آورید . اما در مقابل ، وقتی نتوانید منظور خود را به صورت كمی و عددی بیان كنید در واقع نمی توانید درك و شناخت مناسبی از آن حاصل نمایید "  لذا تاثیری که سرمایه فکری می توانند در ابعاد مختلف مالی و غیر مالی شرکت ایفا کند امری انکار ناپذیر است بنابراین شناسایی سهم آن درصورتهای مالی میتواند ضروری باشد (مادیشن[3] 2011).

به بیان دیگر اقتصاد صنعتی جای خود را به اقتصاد دانش محور داد. در اقتصاد صنعتی عوامل اصلی تولید ثروت اقتصادی، داراییهای فیزیکی و مشهود مانند زمین، نیروی کار، پول و ماشین آلات و ... میباشند و ترکیب این عوامل است که در نهایت موجب تولید ثروت می شود. در این نوع اقتصاد، دانش به عنوان کلیدی ترین عامل ایجاد ارزش و ثروت، نقش ناچیزی ایفا میکند. در اقتصاد دانش محور[4] به دانش و سرمایه فکری[5]به عنوان عامل اصلی تولید ثروت در مقایسه با سایر داراییهای مشهود و فیزیکی جایگاه مهمتری اختصاص مییابد. در بازارهای رقابتی فعلی که هدف سازمانها کسب سهم بیشتر بازار از طریق ایجاد مزیتهای رقابتی است، موفقیت یک سازمان در گروی بکارگیری و مدیریت عنصر دانش[6] و سرمایه فکری در تمامی ابعاد سازمانی است.( زمانیان،1389)

مقدمه:
سازمان ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند ، اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است . یکی از اجزای دارایی نامشهود سرمایه فکری می باشد که تاثیر مهمی بر عملکرد و پیاده سازی استراتزیک سازمان دارد از این رو  شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است  و منجر به مشاهده ارزش واقعی سازمان ها می شود.( وطنی،1389). دراکر  (1993) اندیشمند معروف مدیریت می گوید:« ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانشی هستیم که در آن منافع اقتصادی اصلی، دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و ... نیست. 

قرن 21، قرن اقتصادی دانشی است.در اقتصاد دانشی، دانش یا سرمایه فکری به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های مشهود فیزیکی ارجحیت بیشتری پیدا می کند. در این اقتصاد، داراییهای فکری بخصوص سرمایه انسانی جزو مهمترین دارایی های سازمان محسوب می شود و موفقیت بالقوه سازمانها ریشه در فعالیت های فکری آنها دارد تا دارایی های مشهود(صدقی گلدی، 1386). امروزه نحوه ی استفاده از دارایی های نامشهود تأثیر بسیار مهمی در موقعیت و بقای سازمان ها دارد. به طوری که این موضوع باعث بوجود آمدن حوزه مطالعاتی و تحقیقاتی جدیدی در مدیریت شده است. 

در یک طبقه بندی ساده دارایی های نامشهود به دو دسته تقسیم می شود که یکی از مهمترین اجزاء آن سرمایه فکری است که تأثیر مهمی بر روی عملکرد و پیاده سازی استراتژی های سازمانی دارد از این رو، شناسایی، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است( گلدی صدقی، 1386).این پژوهش کوششی است از سوی محقق تا تاثیر  سرمایه فکری و اجزای سه گانه آن را بر عملکرد مالی بانکها(به طور خاض بانک پارسیان )بسنجد.

فهرست مطالب
چکیده : 1

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق 17
بخش اول مدیریت دانش 17
1-1-2)تعاریف مدیریت دانش 18
2-1-2) روند مدیریت دانش: 18
3-1-2) ویژگی های مدیریت دانش: 19
4-1-2) اصول مدیریت دانش: 20
5-1-2) نظریه های مدیریت دانش: 21
6-1-2) دلایل اهمیت به كارگیری مدیریت دانش: 21
7-1-2) اهداف مدیریت دانش: 22
8-1-2) گامهای مدیریت دانش: 22
9-1-2) عوامل کلیدی موفقیت دانش: 24
10-1-2) مدل های پیاده سازی مدیریت دانش 27
1-10-1-2) مدل هیکس 27
2-10-1-2) مدل مك الروی 28
3-10-1-2) مدل بك من 29
4-10-1-2) مدل 7C 30
5-10-1-2) مدل نوناكا و تاكوچی 31
2-1-10-6) مدل پایه های ساختمان دانش 35

بخش دوم سرمایه فکری 38
2-2) سرمایه فكری: 39
1-2-2) اجزای سرمایه فکری: 40
1-1-2-2) سرمایه انسانی: 40
2-1-2-2) سرمایه ساختاری: 41
3-1-2-2) سرمایه رابطه ای: 41
2-2-2) فرایند مدیریت سرمایه فکری: 42
3-2-2) تاریخچه سرمایه فکری: 44
4-2-2) مدیریت دانش و سرمایه فکری: 46
5-2-2) نظریه های مربوط به سرمایه فكری: 47
6-2-2) مدل ها والگوهای سرمایه فكری: 49
1-6-2-2) ادوینسون و  مالونه  ( 1997) 49
2-6-2-2) سویبی (1997) 50
3-6-2-2) استوارت (1997) 51
4-6-2-2) پتی  ( 2000) 51
5-6-2-2) چن و همكارانش (2004) 52
7-2-2) اندازه گیری سرمایه فكری: 53
8-2-2) اهداف اندازه گیری سرمایه فكری : 54
9-2-2) منافع و مزایای اندازه گیری سرمایه فكری : 55
10-2-2) پیچیدگی اندازه گیری سرمایه فكری از نظر روس( 1997): 55
11-2-2) طبقه بندی روشهای اندازه گیری سرمایه فکری: 56
1-11-2-2) طبقه اول: روش های سرمایه فکری مستقیم 56
1-1-11-2-2) مزایای روش های سرمایه فکری مستقیم: 56
2-1-11-2-2) معایب روش های سرمایه فکری مستقیم: 56
2-11-2-2) طبقه دوم: روش های سرمایه گذاری بازار 58
3-11-2-2) طبقه سوم: روش های بازگشت روی دارایی ها 59
4-11-2-2) طبقه چهارم: روش های کارت امتیازی 59
12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری : 60
1-12-2-2) ارزش افزوده اقتصادی: 60
2-12-2-2) ارزش نامشهود محاسبه شده : 61
3-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری روش كارت امتیازی متوازن : 61
4-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری هدایت كننده اسكاندیا: 62
5-12-2-2) كیوی توبین: 63
6-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری ارزش بازار به دفتر : 63
7-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری برگه متوازن نامحسوس : 64
8-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری امتیازات ثبت شده تقدیر موزون : 64
9-12-2-2) حسابداری منابع انسانی 65
10-12-2-2) ترازنامه نامرئی : 66
11-12-2-2) جستجوگر ارزش: 66
12-12-2-2) نتایج امتیازی زنجیره  ارزش : 67
13-2-2) شاخصهای عملكرد مالی: 72
14-2-2)فرمولهای محاسباتی و روشهای کمی جهت محاسبه ارزش سرمایه های فکری: 73

بخش سوم پیشینه تحقیق 76
3-2) پیشینه تحقیق: 76
1-3-2) تحقیقات مشابه داخلی 76
(2-3-2تحقیقات مشابه خارجی 82

 منابع 

فهرست جدول ها
جدول (2-1)عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش(زمردیان و رستمی،1389،50) 20
جدول (2-2) تبدل دانش بین شکل های نهان و آشکار آن 26
جدول(2-3)تلاش های تاثیر گذار بر سیر تاریخی سرمایه فکری( خاوندکار و متقی،1388، 47-48) 34
جدول (2-4)طبقه بندی سرمایه های فكری از دیدگاه پتی و گوتری 38
جدول(2-5)شمای کلی روش های اندازه گیری سرمایه فکری 52
جدول2-6) : راهنمای فرمولهای سرمایه فکری ( انواری رستمی و همکاران ، 1384) 54

فهرست شکل ها
شکل 2-1- مدل 7C 23
شکل 2-2 مدل حلزونی مدیریت دانش نوناکا و تاکوچی 24
شکل2-3 - نحوه و اجزای شكل گیری مراحل چهارگانه مدل نوناكا و تاكوچی 25
شکل2-4 مدل پایه های ساختمان مدیریت دانش 27
شکل(2-5) فرآیند مدیریت دانش(دستگیر و محمدی، 88) 32
شکل(2-6)طرح ارزش اسكاندیا 37
شکل(2-7)مدل چن و همكارانش از سرمایه فكری و روابط بین آنها 39