دانلود مقاله روانشناسی نوجوانان
نوع فایل: word
فرمت فایل: doc
قابل ویرایش
تعداد صفحات : 40صفحه
قسمتی از متن :
مقدمه
دوره
نوجواني همزمان است با دوره بلوغ ؛ يكي از بحراني ترين دوره هاي زندگي .
در دوره بلوغ ، تغييرات گوناگوني در ابعاد شخصيتي نوجوان رخ مي دهد كه
هركدام به نوعي مي تواند بر او اثر بگذارد و حتي گاهي شخصيت او را دگرگون
سازد. اين نبشتار ، به برخي از اين جنبه ها اشاره دارد. اما پيش از ورود به
اصل بحث ، توجه به چند نكته لازم است :
1ـ بحران بلوغ: فرايند بلوغ يكي
از بحراني ترين دوره هاي زندگي هر فرد است . استانلي هال ، (Stanly Hall )
كه به پدر روانشناسي بلوغ معروف است ، اين مرحله را « دوران طوفان و فشار »
مي نامد . نوجوان در اين دوره ، تمايلات و خواهش هاي متضادي
دارد . مثلاً با اين كه مي خواهد با دوستان باشد ، به تنهايي نيز علاقمند
است . (1)
روسو دوره بلوغ را تولد مجدد مي داند . او مي گويد : وقتي فرد
به دوره بلوغ مي رسد مثل اين است كه فرد ديگري با خصوصيات بدني و رواني
متفاوتي در وي به وجود آمده است. (2)
در هفت سال سوم زندگي كه دوران
بلوغ و جواني است ، تحولات سريعي در جسم و جان نوجوان پديدار مي گردد و در
مدت كوتاهي اندام و افكارش به كلي تغيير مي كند .(3) دوره نوجواني و بلوغ
به سنين بين 12 تا 18 سالگي اطلاق مي شود. اين دوره يكي از بحراني ترين
دوره هاست. گاهي گذشتن از مرز كودكي و رسيدن به قلمرو بلوغ با نابساماني
هاي فراواني همراه است. در اين دوره ، نوجوان نه ديگر كودك به حساب مي آيد و
نه هنوز به درستي بالغ گرديده است. وي در مرز بين اين دو مرحله (كودكي و
بزرگسالي ) قرار مي گيرد و با فشارها و انتظارات خاص هر دوره روبه رو مي
شود ؛ از سويي ، اگر كار كودكانه بكند او را ملامت مي كنند كه بزرگ شده است
و اين كار در شأن او نيست و از سوي ديگر ، معمولاً با او مانند بزرگسالان
رفتار نمي شود . در زندگي ، نقش كودك و بزرگسال ، هركدام مشخص است و مي
دانند چه كاري بايد انجام دهند ، ولي نوجوان در وضع روحي مبهم و پيچيده اي
به سر مي برد ؛ او به درستي نمي دانند چه بايد بكند.
2ـ تعريف بلوغ و نوجواني :
كلمه «بلوغ» يا (Puberty ) ممكن است به چند صورت تعريف شود :
الف
) بلوغ جنسي : بلوغ به اين معنا يعني رسيدن به سن توليد مثل و شهوت جنسي
كه سنين آن در بين ملل و افراد گوناگون بر حسب نژاد ، مناطق جغرافيايي و آب
و هوايي متفاوت است و معمولاً بين سنين 12ـ18 سالگي واقع مي شود.
ب )
بلوغ جسمي (فيزيولوژيك) : بلوغ به اين معنا همان آخرين حد رشد اندام ها است
كه زمان آن از يك سو ، به نژاد فرد بستگي دارد و از سوي ديگر ، به قوانين
رشد و نمو هريك از اعضا . در اين زمينه، تنكرد شناسان (فيزيولوژيست ها ) و
روان شناسان به اين نتيجه رسيده اند كه اندام هاي انسان تا پنج سال اول
زندگي به طور سريع رشد مي كند و سپس رشد آن تا سنين 12 ـ 13 سالگي
به كندي مي گرايد ، در دوره نوجواني سرعت رشد دوباره
افزايش مي يابد و در فواصل بين 18ـ25 سالگي جسم به حد كمال خود مي رسد و
رشدش نيز متوقف مي گردد . لازم به ذكر است كه تمام قسمت هاي بدن در دوره
رشد به يك ميزان رشد نمي كند ، بلكه بعضي از اعضا رشد بيشتري دارند، چنانچه
مشهور است كه « نوجوان شلوارش يك سال زودتر از كتش كوچك مي شود . »
ج)
بلوغ شرعي : سن تكليف در كشور هاي گوناگون براساس اعتقاداتي كه دارند فرق
مي كند ؛ مثلاً اسلام سن 9 سالگي را براي دختران و 15 سال را براي پسران سن
بلوغ مي داند .(4) البته بعضي از فرق اسلامي در سن بلوغ با شيعه فرق دارند
؛ مثلاً فقه حنفي براي دختر سن 17 سالگي و براي پسر سن 18 و 19 سالگي را
سن بلوغ مي داند و فقه مالكي بلوغ را وابسته به سن نمي داند .
د) بلوغ
عرفي (سن قانوني ) : قوانين مدني كشورها اغلب دو يا سه سال ديرتر از
دستورات شرعي نوجوانان را بالغ و مسئول رفتار خود مي داند.
هـ) بلوغ
رواني (بلوغ شخصيت): بلوغ رواني داراي جنبه هاي گوناگوني از قبيل پختگي ،
هوش ، درك مفاهيم اخلاقي ، نقطه اوج حافظه ، كمال اراده ، انفعالات و ساير
خصوصيات ذهني است كه در صورت هماهنگي ، تعادل فرد را به وجود مي آورد و در
صورت ناهماهنگي ، موجب رفتار غير عادي يا بي تعادلي رواني مي شود .
با
توجه به تعاريف ارائه شده ، بلوغ داراي معاني متفاوتي است ، اما منظور
روانشناسان از آن ، بيشتر تغييرات بدني ( جسمي و جنسي ) مي باشد ؛ آنان
مراد خود را از ديگر موارد بلوغ با پسوند مي آورند ؛ مثل بلوغ رواني ،
بلوغ شرعي و بلوغ عرفي و …
3ـ نوجواني :
اصطلاح «نوجواني»
(Adolesence ) در مقايسه با كلمه « بلوغ» معناي وسيع تري دارد و دوران مهمي
از زندگي انسان را شامل مي شود . سنين بين 12 ـ 18 سالگي ، كه سنين
نوجواني است ، خود به سه قسم مي شود :
الف. اهميت نوجواني از ديدگاه
دانشمندان : افلاطون اين دوره را دوره شراب زدگي روان مي داند كه احساسات و
عواطف بر افكار فرد چيره مي شود .
روسو مي گويد : نوجواني تولد ثانوي است . استانلي هال معتقد است ، نوجواني دوره طوفان و فشار بوده و نوجواني يك جهش ناگهاني است.
كورت
لوين آلماني هم اعتقاد دارد كه كودك و بزرگسال ، هركدام يك نوبت ،
باركودكي و بزرگسالي را بر دوش مي كشند ، ولي نوجوان مجبور است يكجا بار هر
دو را بر دوش بكشد ، زيرا متعلق به هردو
مي باشد. (5)
ب. اهميت
نوجواني از نظر اسلام : اسلام اين موضوع را از دو جنبه مثبت و منفي مد نظر
قرار داده است : در جنبه مثبت ، به نظر اسلام ، نوجواني دوره قوت و توانايي
است كه در بين دو دوره ضعف و ناتواني ( كودكي و پيري ) قرار گرفته : «
الله الذي خلقكم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوه ثم جعل من بعد قوه ضعفا و
شيبه يخلق ما يشاء و هو العليم القدير .» ( روم 54)
اولياي اسلام نيز نوجواني را يكي از نعمت هاي پر ارج الهي و از سرمايه هاي بزرگ سعادت در زندگي بشر شناخته اند :
ـ
قال رسول الله صلي الله عليه و آله : « اوصيكم بالشبان خيراً فانهم ارق
افنده ان الله بعثني بشيرا و نذيرا فحالفني الشبان و خالفني الشيوخ . » (6)
ـ قال علي عليه السلام : « شيئان لا يعرف فضلهما الا من فقدهما الشباب و العافيه .» (7)
در جنبه منفي ، اولياي الهي از اين دوره به دوره جنون و مستي تعبير كرده اند :
ـ قال رسول الله صلي الله عليه و آله : « الشباب شعبه من الجنون .» (8)
ـ قال علي عليه السلام : « اصناف السكر اربعه : سكر الشباب ، سكرالمال ، سكرالنوم و سكرالملك.»(9)
جنبه هاي مهم شخصيت جوان
دوره
نوجواني از مهم ترين و حساس ترين دوره هاي زندگي انسان به شمار مي رود ؛
زيرا در اين دوران به دنبال يافتن هويت خويش ، در مسير شكل دادن به شخصيتي
متكي به خود گام بر مي دارد. سؤالات متعددي نيز در ذهن نوجوان نقش مي بندند
كه چنانچه نتواند پاسخي مناسب براي آن ها بيابد ، چه بسا ممكن است شخصيتي
متزلزل و احياناً دو گانه پيدا كند . بنابر اين ، شناخت جنبه هاي مهم
جسماني ، رواني ، اجتماعي ، عقلاني و اخلاقي نوجوانان اين توانايي را به
نوجوان و اطرافيان او مي دهد تا شيوه صحيح برخورد با تغييرات جسمي ـ رواني
به وجود آمده را بدانند و تا حدي از بروز ناسازگاري هاي خاص اين دوران
جلوگيري نمايند. اين مقاله ، نيم نگاهي به جنبه هاي مهم شخصيت نوجوانان
انداخته است .
پي نوشت ها :
1و2 ـ سيد احمد احمدي ، روانشناسي نوجوانان و جوانان ، رودكي ،1369 ، ص 17
3ـ محمد تقي فلسفي ، گفتار فلسفي ، جوان از نظر عقل و احساسات ، هيئت نشر معارف اسلامي ، 1352 ، ص 441
4ـ آيهْْ الله صانعي ، سن بلوغ دختران را 13 سالگي مي داند .
5 ـ روان شناسي تربيتي ، دوره كارداني مراكز تربيت معلم ، ص 142
6 ـ به نقل از روان شناسي تربيتي ، مراكز تربيت معلم ، وزارت آموزش و پرورش ، ص 167
7ـ غررالحكم و دررالكلم ، ج 1 ، ص 449
8 ـ محمد باقر مجلسي ، بحارالانوار ، ج 77 ، ص 135
9ـ تحف العقول ، ص 124 / خصال صدوق ، ص 636
10
ـ دكتر محمود منصور ، روانشناسي ژنتيك ، تهران ، انتشارات سمت ، 1378 ، ص
36 ، زمينه روانشناسي ، هيلگارد و ديگران ، ج 1 ، ص 8 ـ 27
11 ـ موريس دبس ، مراحل تربيت ، ترجمه علي محمد كاروان ، تهران ، دانشگاه تهران ، 1374 ، ص 163
12 ـ علي اكبر شعاري نژاد ، روان شناسي رشد (2) ، كودكي و نوجواني ، دانشگاه پيام نور ، 1372، ص 56 به بعد
13 ـ دكتر سيد احمد احمدي ، روان شناسي نوجوانان و جوانان ، انتشارات مشعل ، 1373
14 ـ علي فتحي آشتياني ، جزوه درسي ، درس روان شناسي رشد ، بخش نوجواني ، 1377.
15 ـ محمد تقي فلسفي ، پيشين ، ص 188
16ـ آريانپور ، فرويديسم ، تهران ، 1375 ، ص 55
17ـ مجله Neverevue ، ش 12 ، نوامبر 1967 به نقل از گفتار فلسفي بزرگ سال و جوان ، ص 212
18ـ محمد تقي فلسفي ، پيشين ، ص 188
19ـ كيهان ، ش . 8884 ، به نقل از مجله نيوز ويك .
20ـ 21ـ22ـ23ـ بحار، ج7 ، ص 78 ، روايت 11 از باب 46.
24ـ ميرزا حسين نوري ، مستدرك الوسائل ، مؤسسهْْ آل البيت ، 1408 ق ، ص 531.
25ـ حسن بن فضل طبرسي ، مكارم الاخلاق ، قم ، راضي ، 1371 ، ص 99.
26ـ روم : 21.
27ـ حسن بن فضل طبرسي ، پيشين ، ص 100.
28ـ ميرزا حسين نوري ، پيشين ، ج2 ، ص 531.
29ـ محمد باقر مجلسي ، بحارالانوار ، بيروت ، مؤسسهْْ الفرد ،ج103 ، ص 219.
30ـ محمدبن يعقوب كليني ، كافي ، ج 5 ، ص 329.
31ـ شيخ حر عاملي ، وسائل ، ج 5 ، ص 1.
32ـ ملامحسن فيض كاشاني ، عين اليقين ، ص 243.
33ـ محمد باقر مجلسي ، پيشين ، ج 78 ، ص 6.
34ـ روان شناسي تربيتي ، ص 151.
35ـ ديوان حضرت علي عليه السلام ، ترجمه مصطفي زماني .
36ـ محمدرضا شرفي ، مراحل رشد و تحول انسان ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، 1368 ، ص 154.
37ـ استاد مرتضي مطهري ، عدل الهي ، ص 7.
38ـ شك وترديد انسان ملاكي براي عقل اوست . ( غررالحكم ، ص 474)
39ـ روان شناسي رشد ، ج 2 ، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه ، ص 782.
40ـ
الولد سيد سبع سنين و عبد سبع سنين و وزير سبع سنين ، طبرسي ، حسن بن فضل ،
مكارم الاخلاق ، قم ، رضي ، 1371 ، ص 115 .
41ـ محمدبن يعقوب كليني ، روضه كافي ، ص 93 .
42و43 ـ هاريس ، مشكلات روحي جوانان ، ص 73 /ص 62.
44ـ غررالحكم ص 677.
45ـ نهج البلاغه ، شرح ابن ابي الحديد ، دارالحياء الكتب العربيه ، 1404 ق، ج20، كلمه 937 ، ص 343.
46ـ محمدرضا شرفي ، مراحل رشد و تحول ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي ، 1371، ص 158.
47ـ علي فتحي آشتياني ، پيشين.
48 و 49 ـ علي اكبر شعاري نژاد ، پيشين ، ص 756.
50 ـ محمد تقي فلسفي ، پيشين ، ص 197 و روان شناسي رشد 2، شعاري نژاد.
51 ـ علي اكبر شعاري نژاد ، پيشين ، ص 77.
52 ـ (غررالحكم ، ص 212)
53 ـ علي اكبر شعاري نژاد ، پيشين ، ص 118.
54 ـ محمد علي احمد وند ، روان شناسي كودكي و نوجواني ، دانشگاه پيام نور ، 1376.
55 ـ علي اكبر شعاري نژاد ، پيشين ، ص 91.
56 و 57 و 58 و 59 ـ علي فتحي آشتياني ، پيشين.
برچسب ها:
دانلود مقاله روانشناسی نوجوانان روانشناسی نوجوانان نوجوانان دانلود مقاله روانشناسی روانشناسی