بررسی مسئولیت غار و انواع آن در فقه و حقوق

نوع فایل: word

قابل ویرایش 150 صفحه

مقدمه:

عصری كه در آن زندگی می‌كنیم عصر ثانیه‌ها است و در هر لحظه ممكن است جهان متحول گردد. چرا كه با پیشرفت علم و صنعت و شكوفا شدن فنون، اگرچه زندگی را بر انسان آسان كرده است، پیچیدگی های خاص و دشواریهایی را نیز در روابط اجتماعی افراد بوجود آورده است. در این میان، دانش فقه نیز جهت پاسخگویی به مشكلات و مسائل كنونی همگام با رشد و توسعه علم و فنون، توسعه كرده است.

یكی از مهمترین مسائل كنونی كه گریبانگیر جامعه شده، دعاوی مربوط به مسئولیت مدنی است كه موجب گشته است تا در حقوق تنوعی بوجود آید و موجب پیدایش قواعد مسئولیت مدنی گردد. كه یكی از مصادیق نوعی آن، مسئولیت «غاّر» (فریبنده) می‌باشد.

در قانون ایران مادة صریحی در این باره نیست اما، حقوقدانان مسئولیت «غاّر» را تحت عنوان قاعدة «غرور» بررسی كرده‌اند.

 این یك اصل عقلایی است كه هر كس در قبال اعمال خودش مسئوول و پاسخگو باشد. گاهی اعمالی كه از انسان سر می زند یا تحت ارادة اوست و ناشی از توافق اراده است كه اثر آن مسئولیت «عقدی» یا «قراردادی» است . و گاهی نیز ممكن است اعمالی كه از انسان سر می زند ناشی از اراده نبوده بلكه ناشی از قانون است و اثری كه از آن حاصل می‌گردد مسئولیت «قهری» یا «الزام خارج از قرارداد» می‌باشد. كه هر دوی آنها تحت عنوان مسئولیت «مدنی» بررسی می‌گردد.

البته پاره‌ای از مسئولیتها نیزبه سبب استفاده از مال یا عمل دیگری حاصل می‌گردد. یكی از مسئولیتهایی كه امروزه مطرح می‌شود، مسئولیت ناشی از اغواء و خدعه و فریب می‌باشد كه در مسئولیت مدنی گنجانده شده و بحث و بررسی می‌گردد.

البته، مسئولیت «غاّر» از دیرباز مورد توجه فقیهان بوده و در لابه‌لای آثار خود به ضمان و مسئولیت «غاّر» پرداخته‌اند و برای اثبات مسئولیت «غاّر» به قاعدة «غرور» استناد كرده‌اند. قاعدة «غرور» مانند سایر قواعد از اسباب و موجبات ضمان بوده و فقیهان نیز در جایی كه ضمان قهری مطرح است به مسئولیت «غاّر» تحت عنوان قاعدة «غرور» بعنوان یكی از اسباب مستقل ضمان در كنار قواعدی مثل اتلاف، تسبیب، لاضرر و … پرداخته‌اند.

از آنجاییكه حقوق ایران، به ویژه، قانون مدنی منبعث از فقه امامیه است كه این را می‌توان در اكثر مواد قانون مدنی مشاهده كرد – و با توجه به اصل 167 قانون اساسی ، به عنوان منبع اصلی این رساله مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه، بررسی دیدگاهها و نظرهای فقیهان یك ضرورت است و در واقع فقه امامیه عین حقوق است و در هر جا كه قانون حكمی ندارد از منابع اصلی و رسمی حقوق ایران است.

در این رساله نظرهای فقیهان امامیه دربارة مسئولیت «غاّر» - كه تحت عنوان قاعدة «غرور» به آن پرداخته‌اند – بررسی و تحلیل شده است. و در نهایت از دستاوردهای این رساله بررسی مستقل مسئولیت «غاّر» تحت قاعدة «غرور» بوده است.

در حقوق نیز از مصادیق مسئولیت مدنی به آن پرداخته شده و در ضمن آن مبانی نظری كلاسیك حقوق نیز مطرح شده است.

از دستاوردهای دیگر رساله بررسی وجوه افتراق یا اشتراك غرور با غرر و تدلیس می باشد كه شناخت وجوه افتراق و اشتراك آنها، به ویژه، با تدلیس ضروری بنظر می‌آمد.

در این رساله نوع حكم مستفاد از قاعدة «غرور» نیز پس از بررسی اقسام حكم، مورد توجه قرار گرفته است. از دیگر دستاوردهای رساله، بررسی دو عنصر مادی و معنوی مسئولیت «غار» بوده كه در ذیل هر كدام شرایط آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

این رساله با عنوان مسئولیت مدنی «غار» در فقه و حقوق موضوعه، از یك مقدمه و چكیده و در سه فصل تدوین شده است كه در فصل اول آن به كلیات رساله پرداخته شده است كه شامل چهار مبحث می‌باشد در مبحث اول مسئولیت و اقسام آن را در فقه و حقوق و در مبحث دوم احكام و اقسام آن و در مبحث سوم تعریف و عناصر و نوع حكم مستفاد از غرور و در مبحث چهارم به تفاوت غرور با غرر و تدلیس، پرداخته‌ایم.

فصل دوم مدارك و مستندات مسئولیت «غاّر» در فقه و حقوق می‌باشد كه در دو مبحث به آن پرداخته شده است كه مبحث اول مستندات مسئولیت «غاّر» درفقه امامیه و مبحث دوم مستندات مسئولیت «غاّر» در حقوق ایران را شامل می‌شود.

در فصل سوم به رابطه مالك با غار و مغرور و مصادیق مسئولیت «غاّر» پرداخته‌ایم. فصل سوم دارای دو مبحث می‌باشد كه در مبحث اول نظرهای مختلف در رابطه با ارتباط مالك با غار و مغرور و در مبحث دوم مصادیق مسئولیت «غاّر» را بررسی كردیم.

و در نهایت، نتایجی كه نگارنده به آنها دست یافته است، بیان شده است.

فهرست مطالب:

مبحث اول: مسئولیت و انواع آن در فقه و حقوق

- مفهوم مسئولیت

- انواع مسئولیت در حقوق

- مسئولیت اخلاقی

- مسئولیت حقوقی یا قانونی

- مسئولیت قانونی یا حقوقی

- مسئولیت كیفری

- مسئولیت مدنی‌

- فرق میان مسئولیت كیفری و مسئولیت مدنی

- وجه اشتراك مسئولیت كیفری و مدنی

- اقسام مسئولیت مدنی

- مسئولیت قراردادی یا عهدی

- مسئولیت قهری یا ضمان ناشی از قانون

- قلمرو مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری

1- مبنای مسئولیت

2- مفهوم خطا یا «تقصیر قراردادی»

3- اثبات تقصیر

نتیجه

- مسئولیت در فقه

- معنای لغوی ضمان

- معنای اصطلاحی ضمان

اقسام ضمان در فقه

1- ضمان عقدی

2- ضمان قهری

مبحث دوم: احكام

- احكام

- اقسام احكام

- احكام عقلی و احكام شرعی

- احكام تكلیفی

- احكام وضعی

احكام امضائی و احكام تأسیسی

- احكام امضائی

- احكام تأسیسی

- معنای لغوی غرور و بررسی مشتقات آن

- مفهوم اصطلاحی غرور

- نوع حكم مستفاد از غرور

نتیجه

- عناصر و اركان مسئولیت و ضمان «غار» در فقه و حقوق

- عناصر مادی مسئولیت غار

 1- عمل خدعه‌آمیز

2- ورود ضرر و خسارت

1- اصل ثمن

ب) زیادت قیمت از اصل ثمن

ج) منافی مستوفی

د) منافع غیر مستوفی

- حكم تلف جزء و وصف از میان رفته

- زمان رجوع مغرور به «غار»

3- رابطة سببیت

- عناصر معنوی مسئولیت غار

1- علم