در معماری ایرانی و در شکل‏گیری فضاهای مختلف و بخصوص فضاهای مسکونی، مسائل اعتقادی و خاص ایرانیان تأثیرگذار بوده است. یکی از این ویژگیها، احترام به زندگی خصوصی و حرمت قائل شدن برای آن است. دیگری عزت نفس ایرانیان است که این نیز به نحوی در خانه‏های ایرانی قابل مشاهده است.
به شهادت تاريخ معماري اسلامي، خانه هايي كه مسلمانان براي خود بنا مي كردند بنوعي امتداد و گسترش مسجد تلقي مي شد. خانه هايي كه سادگي و طهارت مسجد را استمرار مي بخشيد. فرش هايي كه انسان با كفش هرگز بر آن پاي نمي گذارد. خلوت اتاقهاي عاري از هرگونه تجمل كه ميان خانه و مسجد پيوندي معنوي برقرار مي سازد
خانه همان نگینی است که روزگاری در سرزمین مان پشت به دیوارهای ستبر کاهگلی و رو به حیاطی هر چند کوچک ، در دل خویش می نمود و همه زندگی خود را - چه زیبا و چه ملال آور ، برای ساکنین خود نگه می داشت و در دل بافتی محلی، متشکل از طبقات اجتماعی مختلف ، قرار می گرفت . گرچه رو به بیرون نداشت ، اما دل در بیرون داشت . همه ضخامت آن دیوار ها نمی گذاشت اهالی محل از حال هم بی خبر بمانند و اجتماعات مردمی در مسجد و حسینیه و چارسوق های بازار شکل می گرفت .
خانه ، شکل تبلور فضای خصوصی در معماری ایران است .شکل این خانه در گذشته ، دارای خصوصیاتی مشترک در پهنه سرزمین ایران بوده است . بنای آن به صورت مجموعه ای یک تا دو طبقه ، گرداگرد حیاطی غالبا با حوضی در وسط بوده. این خانه سر به تو دارد . تمامی پنجره ها رو به حیاط باز می شوند و از زندگی پر جوش و خروش بیرون سر باز می زنند . شکل خانه نشأت گرفته از مقتضیات جوی ، زندگی خانوادگی و تعهدات دینی اسلامی است . مشکلات جوی همچون روزهای گرم تابستان و شبهای نسبتا خنک را در این خانه های سنتی با تمهیداتی مرتفع ساخته اند . قسمت های مختلف خانه برای زمان های متفاوتی از روز و سال مناسب اند . اتاق ها رو به حیاط باز می شوند و اغلب پنجره ای به بیرون خانه نیست .شکل بلند دیوارها و گودی حیاط ، میزان تابش نور آفتاب را بر آن محدود می کند . در شبهای تابستان ، آنگاه که همه بر بام خانه ها خفته اند ، هوای خنکی که در بام مسطح خانه جریان می یابد به راحتی به سوی حیاط راه می گشاید و در ساعات روز خنکای آن ، بر کف حیاط پرتو افکن گشته ، به یاری خنک شدن خانه می آید . اتاقها توسط حفاظهای مشبک و پنجره های رنگین با نوری نه تیره نه روشن تزئین شده اند .