قسمتی از متن:

امروز تعریف جامعی از شهر که بتواند شامل کلیه شهرهای جهان باشد مشکل است، چرا که شهر ما به سیستم های اقتصادی و اجتماعی همسان وابسته نبوده و نکات مشترکی بین آنها وجود ندارد. بنابراین هریک از جغرافیدانان بنا به ادراک و برداشت خود تعریفی از شهر کرده اند. ولی اکثراً تعریف رضایت بخشی از آن بدست نداده اند. زیرا شهر مثل هر مقوله جغرافیایی و اجتماعی یک تجریدات و همه وجوههای عینی با ماهیت های متنوع ظاهر می گردند. با این همه شهر اجتماعی است با تعداد و تراکم معین و متناسب جمعیت، با بافت و ساختار کالبدی یکپارچه و بهم پیوسته اعم از محلات، کوهها و یا مناطق مسکونی، فضاهای فرهنگی، بازرگانی، تولیدی، اداری، ارتباطی، کشاورزی و نظایر آنها که اکثریت ساکنان شاغل دائمی آن در مشاغل غیر کشاورزی یک اشتغال داشته و بر اثر تمرکز تولید و خدمات فرامحلی، کانون سیاسی ـ اجتماعی، فرهنگی، اداری، مواصلاتی و مرکز مبادلات اقتصادی و تأمین نیازهای حوزه جذب و نفوذ فضای پیرامون خود نیز می باشد. (نظریان، 1377)

شهر به صورت یک واحد یا هستی کل در نظر گرفته می شود و شناخت بافت کالبدی و شکل بندی ساختمانی، شناسایی ساختارهای گوناگون و وضع کارکردهای سیاسی، فرهنگی، دینی، اجتماعی ـ اقتصادی و مرکزیت شهر با دعوی تمام نگری به طور تام و تمام و با توجه به سلسله رابطه های فضایی، اجتماعی، اقتصادی و معنوی بین عناصر و کارکردهای شهری بررسی و به نیروی شکل دهنده آنها توجه می شود و روابط متقابل شهر با جایگاه و محیط طبیعی آن و با مناطق پیرامونی هم پیوند دور و نزدیک آن مطالعه می گردد. روشن است که ویژگیهای شهر در دوره های متفاوت و مناطق مختلف یکسان نبوده است و در مفهوم شهر در هر دوره مناسب با هر سرزمینی در سیر تاریخ تفاوتهایی وجود دارد. مشکل مهم، یافتن چنان تعریفی از شهر است که بتواند برای دورانهای متفاوت و نواحی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی گوناگون صادق باشد.(پاپلی یزدی،رجبی سناجردی، 1382: 49).

از هنگامی که دیدگاه کارکردی و سپس سیستمی با نوشته های هانی بوبک (1927) ، و الترکریستالر (1933)، اولیش (1969) و سایر جغرافیدانان ، ازجمله استویک (1977) در جغرافیا و علی الخصوص درباره مکانهای مرکزی و روابط متقابل شهر با مناطق روستایی یا حوزه نفوذ آن مطرح شد، موضوع کارکردها، تنوع درون شهری و برون شهری، فعالیتهای بنیادی شهر آفرین، فضا آفرین و ارائه کارآییهای مشخص برای حوزه نفوذ و فضای حیاتی برون شهر ما و نوع این روابط، جز متجزای تعریف شهر شده است( مؤمنی ، 1366 : 8 و 3)

پروفسور هوفر می گوید : شهر نتیجه ارتباط میان شش جنبه است: ساخت اقتصادی،(تنوع فعالیت و اشتغال)، ساختار اجتماعی (تفاوت طبقات اجتماعی)، ساخت کالبدی (طرح ، ساختمانهای عمومی ، حصار و غیره) ، موقعیتی جغرافیایی، موقعیت قانونی (قانون اساسی، دستگاههای حقوقی ، محلات) و بالآخره حیات سیاسی (کامروا، 1379 : 46)

دیدگاه سرمایه داری، شهر عبارت است از عرصه ای که در آن نیروهای گوناگون به منظور حفظ سلطه و نفوذ خود بر زندگی شهر به جدال بر می خیزند، این نیروها متعلق به ساختار ویژه قدرت مانند؛ دولت، کلیسا و شرکتهای چند ملیتی هستند و شهرانعکاسی است از توازن این قدرتها، چه نسبی و چه مطلق. (مهندسین مشاور طرح و آمایش : 24)

اما شهر در حیات مدنی از سه رکن اصلی شهروند و کالبد شهر و مدیریت شهری تشکیل می شود. شهروند و مدیریت شهری ماهیتی فاعلی اارند و کالبد شهری ماهیتی از انفعالی. انسان بنا به مدنی الطبع بودن میل به شهروندی دارد و نیازمند حیات مدنی است و مدیریت شهری مکلف به ساماندهی و مدیریت کالبد شهر است. در تعریف شهر به مثابه محل زندگی مدنی، کیفیت زندگی شهروندان میزان سنجش است. در این مفهوم از شهر، همه اقدامات کمی برای آن است که شادابی و نشاط در چهره شهروندان ظاهر شود و حیات فرهنگی و اجتماعی مطبوع در شهر جریان یابد. (بهشتی، 1379 : 41)