روابط والد و فرزند

مفهوم خانواده

خانواده از مهم‌ترین گره‌های اولیه است. بدان لحاظ که اعضای آن به دلیل اهداف رسمی بلکه برای مقاصد عاطفی به هم در ارتباط هستند و نوع روابط آنها غیررسمی، عاطفی و چهره به چهره می‌باشد. گر چه خانواده در مقایسه با سایر گره‌های اجتماعی، گروهی کوچک محسوب می‌شود، در عمل پایه و اساس تمامی نهادهای اجتماعی دیگر مانند نهادهای اقتصادی، آموزش و پرورش، مذهب و حتی حکومت نیز در خانواده گذاشته می‌شود (هالفورد^[1]، ترجمه تبریزی، 1384).

اهمیت روابط

قدرتمندترین وسیله برای کمک به فرد برای تغییر، روابطی است که فرد با دیگران دارد. هر چه بیشتر به اصل درمان نزدیک می‌شویم بیشتر در می‌یابیم که کیفیت رابطه‌ی درمانی کلید تعیین‌کننده موفقیت یا شکست در درمان است. مطمئناً با این نکته موافقیم که رابطه‌ی ما با درمانجویان اهمیت بسیار دارد ولی در اینجا نه فقط درباره‌ی رابطه‌ی درمانی، بلکه درباره‌ی پتانسیل درمانی روابط در زندگی فرد سخن می‌گوییم. اعضای خانواده که به مراکز درمان مراجعه می‌کنند، غالباً در روابط خود با یکدیگر به نوعی دچار انزوا و بی‌ارتباطی‌اند. شاید آن چنان درگیر حل و فصل خود می‌شوند که دیگر به سایر جنبه‌های روابط خود فکر نمی‌کنند. شاید مدت‌های طولانی از تضادها و مشکلات خود اجتناب کرده‌اند، به نحوی که بخش‌هایی از وجود خود را از یکدیگر مخفی کرده‌اند و به جایی رسیده‌اند که دیگر با یکدیگر پیوندی احساس نمی‌کنند.

روابط در این‌گونه خانواده‌ها حمایتگرانه نیست. اعضای خانواده یکدیگر را سد راه می‌دانند و نه حمایتگر. آنان در الگوهایی از تنش مقابل درگیر شده‌اند که مانع از رشد می‌شود. گاهی روابط بیرون از خانواده جبران‌کننده‌ی روابط تا حدودی به دلیل نبودن پایه‌ای ایمن در خانواده مسموم می‌شود. از آنجا که دلبستگی به خانواده ارتباط معکوسی با دلبستگی به همسالان ناهنجار دارد، هر قدر نوجوان به دلیل احساس تعلق، که رد خانواده از آن محروم است، به گروه همسالان جذب شود، خانواده بیشتر او را از خود طرد می‌کند و در نتیجه او بیشتر جذب همسالان ناهنجار خود می‌شود.

درعین‌حال در خانواده چرخه‌ای بی‌حاصل ایجاد می‌شود. هر قدر نوجوان بیشتر از قواعد و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی والدین سر باز زند، والدین بیشتر در جهت کنترل نوجوان تلاش می‌کنند. این تلاش‌ها برای کنترل نوجوان، بیشتر سبب آزردگی او می‌شود و مشکل را تشدید می‌کند، زیرا نوجوان بیشتر احساس می‌کند که او را درک نکرده‌اند و به سمت گروه همسالان ناهنجار کشیده می‌شود که منجر به جدایی و فاصله‌ای غیرقابل‌برگشت در رابطه می‌شود. او خانواده را ترک می‌کند و زود از آنان جدا می‌شود. والدین هم با درماندگی از او کنار می‌کشند یا او را از خانواده جدا می‌کنند.