چکیده:

شهرهای اقلیم گرم و خشک در طول تاریخ با مشکلات از قبیل نوسان زیاد دمای شب و روز، کمبود باران و تابش شدید نور خورشید موجهند که نیاز به ارائه تکنولوژی و تمهیداتی را می طلبیده است. مدارس تاریخی ایران که در این اقلیم بوده اند برای افزایش آسایش اقلیمی با استفاده از بادگیر، ایوان و ایوانچه، حیاط مرکزی، حوض و گودال باغچه سعی در به حداکثر رساندن این آسایش داشته اند. تحقیق حاضر به بررسی این عناصر در چند مدرسه تاریخی ایران می پردازد روش تحقيق این پژوهش تحلیلی- توصیفی است و هدف اصلی این تحقیق بررسی معیارهای پایداری محیطی در مدارس تاریخی اقلیم گرم و خشک در ایران می باشد.

واژگان کلیدی: پایداری، مدرسه، معماری کویری، حیاط مرکزی

1-    مقدمه:

معماری سنتی ایران دارای پشتوانه ای قوی و پربار از جنبه های گوناگون پایداری، هنر و فرهنگ ایرانی است و خود سهم و ارزش ویژه ای را  از این هنر و فرهنگ نمایش می دهد. بررسی این ویژگی ها می تواند درخدمت برنامه ریزی ، طراحی و مردمی بودن محیط زندگی امروز قرار گیرد. نیازهای سکونتی مردم در شهرها و به خصوص شهرهای سنتی، امروزه به گونه ای مستقل و بدون شناسایی تاثیرات جانبی آن خصوصا بر محیط زیست برآورده می گردد ( پاکزاد، 69:1386).

اقلیم گرم و خشک در ایران در حدود هفتاد و پنج درصد از مساحت کشورمان را در بر می گیرد . این اقلیم روزهای گرم و شب های بسیار سرد و زمستان های سرد و سخت و تابستانهای گرم و خشک است و شهرهای مهمی از کشور مانند یزد، کاشان، کرمان،زاهدان،  بیرجند و.... را در بر می گیرد.

اهمیت طراحی اقلیمی در چنین مناطقی بسیار زیاد است چرا که با توجه به کمبودباران، نوسان زیاد دما،گرمای زیاد و خشکی آزار دهنده برای ساکنین و در نتیجه سختی زیست در چنین مناطقی ، لزوم طراحی اقلیمی مناسب و به کار بردن تمهیداتی برای زندگی بهتر  برای افزایش آسایش اقلیمی ساکنین  ضروری است. از جمله این تمهیدات می توان به استفاده از بادگیر و گودال باغچه، ایوان، حیاط مرکزی و کاشت گیاهان اشاره نمود.

تاریخ معماری ایران بیانگر این است که پایداری اقلیمی به عنوان عنصری اساسی در طراحی فضاهای سنتی بویژه مساجد و مدارس ایرانی مطرح بوده است و وجود عناصری مانند حیاط مرکزی،بادگیر و گودال باغچه برای استفاده کنندگان از فضای مدارس تاریخی از این دسته اند.