انواع فضاهای سبز شهری

در یک تقسیم بندی کلی می توان فضاهای سبز شهری را به چهار دسته ذیل تقسیم نمود:

1.     فضاهای سبز عمومی

2.     فضاهای سبز نیمه عمومی

3.     فضاهای سبز خیابانی

4.     فضاهای سبز خصوصی

که در زیر به تعریف مفاهیم هر یک از آنها پرداخته می شود .

2-2-1: فضاهای سبز عمومی

فضاهای سبزی هستند که واجد بازدهی اجتماعی می باشند . این فضاها برای عموم مردم در گذران اوقات فراغت، تفریح و مصاحبت با دوستان وگردهمایی های اجتماعی و فرهنگی استفاده می شوند . فضاهای یاد شده اساساً برای این منظور طراحی یا تجهیز شده اند . وجود نیمکت ، روشنایی ، آبخوری ، دستشویی ، کف سازی معابر و دسترسی از مؤلفه های فضاهای سبز عمومی به شمار می روند . از فضاهای سبز عمومی معمولاً به عنوان « پارک » نام برده می شود . در واقع فضاهای سبز اجتماعی شامل فضاهای سبز عمومی مجهز به خدمات و تسهیلات می شود .

2-2-2: فضاهای سبز نیمه عمومی

فضاهای سبزی که بازدهی اکولوژیکی دارند ، لیکن استفاده کنندگان آنها نسبت به فضاهای سبز عمومی محدودترند ، واجد بازدهی تام اجتماعی نیستند . محوطه های باز بیمارستان ها و ادارات دولتی و . . . در این دسته قرار می گیرند .

2-2-3: فضاهای سبز خیابانی

نوعی از فضاهای سبز شهری هستند که به طور معمول درخت کاری حاشیه باریکی از حد فاصل مسیرهای پیاده رو و سواره رو را تشکیل می دهند و یا به صورت متمرکز در فضاهای نسبتاً کوچک میدان و یا در زمین های پیرامون بزرگراه ها و خیابان ها شکل گرفته اند ( سعید نیا ، 1383 : 24 – 23 ) .

2-2-4: فضاهای سبز خصوصی

فضاهای سبز خصوصی شامل باغ های مثمر ، زمین های کشاورزی و باغچه های خصوصی هستند و به دلیل خصوصی بودنشان ، فاقد ارزش اجتماعی می باشند. بدون تردید فضاهای سبز خصوصی بر شرایط اکولوژیکی شهر تأثیر گذار هستند (سلطانی ، 1384 : 65 ).

2-3: تقسیم بندی فضاهای سبز

فضاهای سبز، به دو دسته پهنه ای و خطی تقسیم می شوند: فضاهای سبز پهنه ای، فضاهایی هستند که در نقشه های شهر، به عنوان لکه های سبز دیده می شوند و فضاهای سبز خطی، به فضاهایی اطلاق می شوند که متناسب با هویت ظرفیت جابجاشدگی شهرها و گذرگاهها موردتوجه قرار می گیرند؛ بطوریکه ممکن است در نقشه های شهری دیده نشوند؛ هرچند نقش بسیار مهمی را در کنترل مسایل زیست محیطی و کالبدی شهر برعهده دارند. از آنجا که کلیه ی فضاهای سبز خطی در مالکیت عموم مردم قرار دارند، بنابراین تقسیم بندی براساس مالکیت، فقط در مورد فضاهای سبز پهنه ای اعمال می شود.

2-3-1: پارک

عبارت است از فضای سبز طراحی شده ای که در مالکیت عموم قرار دارد و جزیی از فضاهای شهری محسوب می شود. این فضاها توسط گیاهان و درختان پوشیده شده و براساس نظارت و مدیریت انسان، حفظ و نگهداری یا احداث می شوند.

2-3-1-1: طبقه بندی پارکها براساس هویت

v پارک جنگلی

پارکی است که درختان، نقش بیش تر و مهم تری نسبت به دیگر عناصر به کار گرفته در طراحی آن دارند. و برای احداث این پارک ها از اصول جنگل داری پیروی می شود و هویت کلی آنها طبیعی است.

v پارک انسان ساخت

پارکی است که با بکار گیری روشهای مهندسی و تحت مدیریت انسان، به منظور ایجاد نمونه هایی از طبیعت در درون شهر ها ایجاد می شوند.

2-3-1-2: طبقه بندی پارکها براساس اهمیت، مقیاس و حوزه نفوذه

برای پارکها طبقه بندی دیگری نیز، براساس اهمیت مقیاس و حوزه ی نفوذ آنها ارائه شده است. براین اساس، پارکها به پارک بین المللی، پارک ملی و پارک شهری تقسیم بندی می شوند که به شرح ذیل می باشند.

v پارک بین الملل

اینگونه پارکها دارای عناصر داخلی ویژه ای هستند که حفاظت از آنها، از اهمیت و ارزش بین المللی برخوردار است، بطوری که این مهم، از مرزهای یک کشور فراتر می رود.

v پارک ملی

اینگونه پارکها بخشی از سرزمین ملی به حساب می آیند که از لحاظ برخورداری ازعناصر طبیعی و مناظر غنی، حائز اهمیت در سطح کشور است و نگهداری و حفاظت ازآنها از جنبه های متفاوت جانورشناسی، گیاهشناسی،آثار تاریخی و یادبودهای مهم توجهات زیاد می طلبد. همچنین این پارکها مورد توجه مردم در سراسر کشور قرار دارند.

v پارک شهری

به پارکهایی که در حوزه یک شهر واقع شده اند پارک شهری گفته می شود. پارک های شهری، براساس مقیاس و حوزه نفوذ، به پارک همسایگی، پارک محله ای، پارک ناحیه ای، پارک منطقه ای و پارک شهری تقسیم می شوند. ( مجنونیان ، 1374 : 72 ) .

در واقع پارک شهری، پارکی است که دارای جنبه های مختلف تفریحی ، فرهنگی، زیست محیطی و سالم سازی محیط زیست است و جنبه سرویس دهی به مناطق مختلف شهر را دارد ( سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، 1380 : 31 ) .

پارک های شهری دارای نقش اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی هستند که مزایایی مانند درمان
بیماری های روحی، محیطی مطلوب برای پرورش کودکان، یکپارچگی اجتماعی، حفظ آسایش و نیز شاخصی برای ارتقاء کیفیت فضای زندگی و توسعه جامعه محسوب می شوند. که در ذیل تعاریف هر یک از انواع پارک های شهری ارائه گردیده است.

2-3-1-2-1: انواع پارکهای شهری در مقیاس واحد همسایگی

پارک شهری در مقیاس واحد همسایگی عبارت است از پارکی که در یک واحد همسایگی قرار گرفته و مساحتی کمتر از 5000 مترمربع دارد و شعاع نفوذ آن از 100 متر تجاوز نمی کند. استفاده کنندگان آن اغلب گروه سنی کودکان و نوجوانان هستند؛ از اینرو، گاهی پارک کودک نیز نامیده می شود. دسترسی به این پارک باید با پای پیاده امکان پذیر باشد؛ بطوریکه یک کودک 9 ساله بتواند مسیر دورترین نقطه واقع در حوزه نفوذ تا پارک را به تنهایی طی کند. و در طی مسیر از خیابان شریانی و بزرگراه ها عبور نکند ( سعیدنیا ، 1383 : 46 ) .

2-3-1-2-2: پارک شهری در مقیاس محله

مساحت پارک محله ای، از 5000 مترمربع تا 50000 مترمربع متغیر است و شعاع حوزه نفوذ آن نیز، 1000 متر برآورد می شود. نحوه دسترسی به این پارک نیز، باید با پای پیاده امکان پذیر باشد، بطوریکه یک کودک 9 ساله بتواند دورترین نقطه در محله تا پارک را طی کند. او در این مسیر می تواند از خیابان تندرو بگذرد. همچنین این پارک بایستی در مجاورت مراکز آموزشی مانند دبستان و خانه های مسکونی باشد.

2-3-1-2-3: پارک شهری در مقیاس ناحیه

مساحت آن دو تا چهار برابر مساحت پارک محله ای( از 50000 تا 100000 مترمربع ) است. شعاع حوزه نفوذ آن، 2000 متر برآورد می شود و مراجعه کنندگان می توانند از دورترین مرکز ناحیه، با پای پیاده و طی چند دقیقه به پارک برسند. این پارکها جمعیتی معادل 96000 نفر را تحت پوشش قرار می دهند.
( رضویان 1381 : 143 ).

2-3-1-2-4: پارک شهری در مقیاس منطقه

مساحت پارک منطقه ای از 100000 مترمربع تا 200000 مترمربع، یعنی دوبرابر مساحت پارک ناحیه ای است و شعاع نفوذ آن نیز ، 4000 متر برآورد می شود. دسترسی به پارک، با استفاده از وسیله نقلیه امکان پذیر است؛ بطوریکه از دورترین نقطه منطقه تا پارک را بتوان در زمان 15 دقیقه یا بیش تر طی کرد. ( بان ، 1388 : 36 ) .

2-3-1-2-5: پارک فراشهری (پارکهای بسیار بزرگ)

این پارکهادارای مساحت بیش از 20 هکتار هستند و حوزه نفوذ آنها می تواند بخشی از شهر یا تمام آن باشد. این پارکها به منظور تفرج و گریز مردم از آلودگی هوا و شلوغی شهر مورد استفاده قرار می گیرند. دسترسی به این پارکها با استفاده از وسایل نقلیه امکان پذیر است. بخش هایی از این پارکها همچنین، درصورت نیاز مردم به جابجایی، می توانند به جاده دسترسی داشته باشند. بطور کلی، به ازای هر 50 هزار نفر جمعیت، یکی از این پارکها موردنیاز است.

2-3-2: باغها

باغ، عبارت است از فضای سبز محصور یا نیمه محصوری که در مالکیت اشخاص خاص حقیقی و حقوقی قرار دارد و تنها بخشی از مردم می توانند از آن استفاده کنند. چنانچه باغ خصوصی باشد کاربری آن براساس نیاز مالک تعیین می شود و اگر باغ، نیمه عمومی باشد می تواند از عملکردهای فضای سبز در زمینه های اجتماعی و زیست محیطی برخوردار شود. از جمله باغهای نیمه عمومی، می توان به فضاهای اطراف ساختمانهای اداری(باغ اداری)؛ فضاهای اطراف کاخها و موزه ها(باغ موزه یا باغ تاریخی)؛ فضاهای اطراف محوطه های آموزشی و فضاهای اطراف مراکز درمانی اشاره کرد.

2-3-3: فضای سبز خطی

فضای سبز خطی، دربرگیرنده فضاهای سبز معابر و کمربندهای سبز هستند.

2-3-3-1: کمربندهای سبز

این کمربندها از توده های خطی سبز تشکیل شده اند که در اطراف شهرها احداث می شوند. این کمربند سبز، به تثبیت شکل شهر و جلوگیری از تجاوز شهر به حریم های خارج از آن کمک می کند؛ ضمن اینکه
می تواند عهده دار وظایف زیست محیطی، از جمله بادشکن(در شهرهای در معرض وزش باد شدید) و یا کاهندگی آلودگی های صدا و صوت نیز باشد.

2-3-3-2: فضای سبز معابر

فضای سبز معابر، براساس نوع معبر، به دو دسته ی گذرگاهها و میدان ها تقسیم می شود.

2-3-3-2-1: میادین

این فضاها به عرصه های پیش بینی شده در تقاطع های مهم اطلاق می شود و هدف از احداث آنها، علاوه بر جنبه های زیباشناسی، جلوگیری و کنترل برخی از پیامدهای منفی ترافیک است.

2-3-3-2-2: فضای سبز گذرگاه ها

گذرگاهها اعم از اینکه خیابان باشند یا اتوبان، تندرو باشند یا کندرو، تعیین کننده ی سه نوع فضای سبز حاشیه ای، رفیوژ میدانی و فضاهای اصلاحی ترافیک هستند، هرچند عملکرد اینگونه فضاها بستگی مستقیم به نوع گذرگاه دارد.

v فضای سبز حاشیه ای:

به طور عمده بیانگر حریم گذرگاهها و مناطق مسکونی اطراف آنهاست. این فضا در معابری که دارای مسیر پیاده رو هستند، در تأمین سایه ایفای نقش می کنند. همچنین، در دسترسی های کندرو نیز، عهده دار کنترل صدا و نور هستند. این فضاها در مسیرهای تندرو، از عملکرد زیباشناسی برخوردارند و در کنترل آلودگی هوا نیز دخالت می کنند.

v رفیوژ میانی :

عبارت است از فضاهای سبزی که در وسط و در طول مسیر راهها، برای پیشگیری از آسیب نور جهت مقابل و زیباسازی مسیر ساخته می شوند. این فضاها می توانند تفکیک کننده ی دو باند حرکتی در طول مسیر باشند.

v فضاهای اصلاح ترافیک :

فضاهایی هستند که در طراحی های شهری به منظور ایجاد ارتباط بین دو گذر تعریف می شوند. این فضاها، که به انواع مختلف : لچکی، رمپ و لوپ شناخته می شوند، در تعریف کالبد شهر و شبکه های ارتباطی آن، نقش عمده ای دارند. فضاهای اصلاح ترافبک، اغلب عملکرد زیباسازی را برعهده دارند و به دلیل آنکه لازم است برای رانندگان محدودیت دید ایجاد نشود، در این فضاها از درختان استفاده نمی شود.

2-3-4: فضای سبز عمودی

فضای سبز عمودی، به معنای ایجاد سطوح سبز در ساختمانهای شهری است و شامل بام های سبز و دیوارهای سبز می شود. فضای سبز عمودی، دارای کارکردهای گوناگونی است که از آنجمله، می توان به زیباسازی محیطی، کاهش آلودگی محیطی، ذخیره سازی انرژی، کنترل باران های سیلابی، تأمین مواد غذایی و حفظ تنوع زیستی شهری اشاره کرد.

2-3-4-1: بام های سبز

بام سبز، یکی از رویکردهای نوین معماری و شهرسازی و برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار است که از آن می توان در جهت افزایش سرانه ی فضای سبز، ارتقای کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار شهری بهره برد. بام سبز به سیستم سبکی اطلاق می شود که از لایه های پیش ساخته فراهم می آید؛ با بام ساختمان، یک سیستم واحد به وجود می آورد و رشد گیاه را در محیط کشت رویش خاصی میسر می سازد. لایه های تشکیل دهنده بام سبز، معمولاً از بالا به پائین، به ترتیب از پوشش گیاهی، محیط کشت رویشی یا لایه ی کاشت، تثبیت کننده و محافظ ریشه، لایه ی زهکشی، هوادهی و انباره ی آب ، لایه ی محافظت رطوبتی و عایق بندی برای محافظت از لایه های سازه بام تشکیل می شود.

2-3-4-2: دیوار ه های سبز

دیواره های سبز، عبارتند از : سطوح سبزی که به طور عمودی، تزئین کننده ساختمانها یا دیگر سازه های شهری هستند. دیواره های سبز، در بهبود کیفیت ساختمانها تأثیرگذارند؛ چرا که به عنوان عایق صوتی و عایق حرارتی عمل می کنند؛ تا آنجا که حتی برخی اعتقاد دارند که 50% از انرژی گرمایی موردنیاز ساختمانها را کاهش می دهند.

دیواره های سبز، از عملکرد زیباشناسی نیز برخوردارند و می توانند در کاهش آلودگی بصری در شهرها نقش به سزایی داشته باشند. دیواره های سبز، علاوه بر تأمین نیازهای زیباشناسی، پاسخگوی ضرورتهایی همچون : عایق سازی طبیعی ساختمان(حرارتی، رطوبتی و صوتی)، استفاده از فضای مرده بام به منظور خلق فضای دلپذیر و ایجاد سطوح چشم انداز در نمای بنا، تلفیق ساختار مصنوع با طبیعت، کمک به کاهش
آلودگی های جوی و افزایش نسبت اکسیژن هوا و ... است. از طرفی، طراحی ساختمان با بام سبز، منجر به افزایش پایداری و مدیریت صحیح باران های سیل آسا و آب باران می شود.

فرمت ورد قابل ویرایش

تعداد صفحات: 59

فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

 فارسی کامل