تعریف صندوق های سرمایه گذاری

درقانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران ( ماده 1بند20) صندوق های سرمایه گذاری به شرح زیر تعریف شده اند :

"نهادی هالی مالی هستند که فعالیت اصلی آنها سرمایه گذاری در اوراق بهادار می باشد و مالکان آن به ، نسبت سرمایه گذاری خود در سود و زیان صندوق شریکند ( مجلس شورای اسلامی ، 1383 ماده 1 بند 20 )

به نظر می رسد این تعریف به اندازه کافی جامع و مانع نبوده و از ویژگی های یک تعریف قانونی کامل برخوردار نیست . همچنین در ماده 1 بند 5 قانون توسعه ابزار های نهادهای مالی جدید (مصوب 1388) مجلس شورای اسلامی در تعریف صندوق های سرمایه گذاری آمده است : " صندوق سرمایه گذاری نهاد مالی است که منابع حاصل از انتشار گواهی سرمایه گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه گذاری می کند " طبق بند الف همین ماده گواهی سرمایه گذاری اوراق بهادار متحدالشکل است که توسط صندوق سرمایه گذاری مشترک منتشر و در ازای سرمایه گذاری اشخاص در صندوق با درج مشخصات صندوق و سرمایه گذار و مبلغ سرمایه گذاری در آنها ارائه می شود ".

با توجه به تعریف ارائه شده می توان نتیجه گرفت که "صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان یکی از انوع واسطه های مالی از جمله نهادهایی هستند که با فروش پیوسته واحد های سرمایه گذاری خود به عموم مردم وجوهی را تحصیل و آنها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام ،اوراق قرضه ،ابزار های کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر با توجه به هدف صندوق بطور حرفه های سرمایه گذاری می کنند."

ترکیب دارایی های صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان پرتفوی یا سبد صندوق شناخته
می شود و خریداران واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها به نسبت سهم خود بخشی از مالکیت سبد اوراق بهادار را بدست می آورند و هر واحد سرمایه گذاری صندوق بیانگر نسبت مالکیت هر یک از سرمایه گذاریان در دارایی های صندوق و درآمدناشی از آن دارایی می باشد.(مدیریت پژوهش،توسعه و مطالعات سازمان بورس اوراق بهادر،141،1389)

صندوق سرمایه گذاری مشاع ، صندوق سرمایه گذاری، صندوق مشترک سرمایه گذاری نام هایی هستند که پیرامون و یا بجای صندوق سرمایه گذاری مشترک به کار رفته است.(جمشیدی فرد ، 1378)

2-3 تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری:

 اولین صندوق های سرمایه گذاری در اروپا و در اواخر قرن 18 پا به عرصه ظهور گذاشتند. در انگلستان تا سال 1875 ، هیجده صندوق سرمایه گذاری فعال بر اساس قوانین این کشور تشکیل شد که سرمایه ای بالغ بر 5/6 میلیلون دلار داشتند.این صندوق ها که همگی دارای ساختار سرمایه بسته بودند کم کم به دیگر کشورها تسری یافتند. در آمریکا در سال 1889 اولین صندوق سرمایه گذاری مشترک با نام "صندوق سهام نیویورک" تاسیس و پس از آن صندوق های با سرمایه بسته دیگری در دیگر شهر ها تشکیل یافت که از آن جمله می توان به تاسیس" صندوق دارایی های خصوصی بوستون در سال 1893 "و "شرکت اوراق بهادار ریل وی ولایت" در سال 1904 اشاره نمود . (گزارشات از سایت موسسه بین المللی سرمایه گذاری آمریکا،2005)

در ایالات متحده آمریکا ،شکل گیری و حیات صندوق های سرمایه گذاری به بعد از جنگ جهانی اول در سال 1922 بر می گردد.این جنگ که به نابودی بسیاری از صنایع محلی و مادر در اروپا انجامید فرصت مناسبی را برای توسعه صنایع در آمریکا فراهم نمود ،به طوری که با افزایش تولید پس از سالهای 1920و1921 به افزایش سطح عمومی درآمد ها و سطح رفاه جامعه انجامید که در نهایت رشد اقتصادی را برای این کشور به همراه داشت.جنگ جهانی اول به عنوان نقطه عطفی در اقتصاد آمریکا تلقی می شود ،به طوری که به تغییر رابطه طلبکار بدهکاری که تا قبل از آن بین اروپا و آمریکا بود ،انجامید.

اولین صندوق سرمایه گذاری مشترک با سرمایه باز در ماه مارس سال 1924 در شهر بوستون آمریکا توسط هیأت امنای شهر ماساچوست و بر اساس قوانین معمول زمان خود تاسیس گردید.این صندوق با ساختار سرمایه ای ساده و اعمال مجموعه ای از سیاست ها شفاف سرمایه گذاری و با امکان بازخرید واحدهای سرمایه گذاری صندوق ایجاد گردید که در آن سرمایه گذاران ناگزیر از نگهداری واحد های سرمایه گذاری خود تا پایان زمان انحلال صندوق نبودند.این صنعت که در چند دهه اخیر رشد چشمگیری را شاهد بوده است ، طیف وسیعی از انواع گوناگون صندوق ها را نظیر صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه بسته^[1] ،صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه باز^[2]، تراست های سرمایه گذاری^[3] صندوق های بیمه مستمری سالیانه^[4] صندوق های پوشش ریسک^[5] و صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله^[6] در بورس را شامل گردیده است.

2-4 پیشینه صندوق های سرمایه گذاری مشترک در ایران

ضرورت تشکیل و فعالیت صندوق های سرمایه گذاری مشترک، از مدت ها قبل از سوی دست اندر کاران اقتصادی و بازار سرمایه کشور،به انحاءمختلف عنوان گردیده و تلاش هایی صورت گرفته است که نتیجه این اقدامات را به نوعی می توان در دو مقطع زمانی قبل و بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه 1384 مورد توجه قرار داد.

2-4-1-قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار

با وجود تلاش های صورت گرفته در این دوره، به دلیل فقدان بستر قانونی لازم،امکان تشکیل صندوق سرمایه گذاری مشترک با شخصیت حقوقی مستقل فراهم نگردید و در نهایت به منظور پر کردن خلأ موجود در بازار سرمایه و در اولین اقدام ، آیین نامه ارائه خدمات مشاوره و سبد گردانی اوراق بهادار در سال 1383 و سپس دستور العمل اجرایی مربوط نیز "آیین نامه تشکیل سبد سرمایه گذاری مشاع" تدوین و تصویب گردید و بر اساس آنها در ادامه، شرکت های کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس ، به تشکیل سبد های اوراق بهادار در قالب های مشاعی و اختصاصی مبادرت کردند.

2-4-2 بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار

به دنبال تصویب قانون بازار اوراق بهادار و برطرف شدن نسبی موانع پیش رو ،اقدامات لازم در خصوص انجام مطالعات تطبیقی بر روی تعدادی از کشور های با سابقه در استفاده از صندوق ها ،از جمله کشور های اسلامی ،صورت گرفت و در نهایت دستور العمل های مورد نیاز،توسط سازمان بورس تدوین و اولین صندوق سرمایه گذاری با سرمایه باز / متغیر تأسیس شد. این صندوق ، پس از اخذ مجوز از سازمان بورس در چهارچوب قانون مذکور با عنوان "صندوق سرمایه گذاری کارآفرین" در تیر ماه 1386 رسماٌ پذیره نویسی و فعالیت خود را آغاز نمود.(عباسی،65،1388)

2-5 اهداف صندوق های سرمایه گذاری:

صندوق ها بطور کلی یکی از سه هدف یا سیاست زیر را برای خود در نظر می گیرند وبرای دستیابی به هدف تعیین شده ،برنامه سرمایه گذاری مناسب آن را نیز طراحی می کنند:

2-5-1درآمد: صندوق های این گروه با هدف ایجاد جریانات درآمدی جاری یا کوتاه مدت،در اوراق بهاداری سرمایه گذاری می کنند که درآمدهای مستمری را در طول سال به دنبال داشته باشد.در این استراتژی،اغلب بر روی اوراق قرضه سرمایه گذاری می شود و در صورت سرمایه گذاری در سهام، آن گروه از شرکتها که از فرصت رشد کمتر برخوردار باشند و قسمت عمده سود خود را توزیع کنند در اولویت قرار می گیرند.بدیهی است که هر چه ماهیت شرکت به گونه ای باشد که سود آوری بالاتری در کوتاه مدت ایجاد کند،خرید سهام چنین شرکتی ارجحیت خواهد داشت.مشتریان واحد های سرمایه گذاری این گروه از صندوق ها،غالباٌ افرادی هستند که برای امرار معاش و تامین مخارج روزمره خود بر روی مبالغ دریافتی از صندوق حساب باز کرده اند.

2-5-2رشد: صندوق های رشدی به دنبال منافع آتی یا بلند مدت هستند و در سبد دارایی های خود اوراق بهاداری را قرار می دهند که انتظار می رود از رشد بالاتر و سود آوری بیشتری در آینده برخوردار باشند و در این نوع اوراق بهادار ،اولویت بالاتر را به سهام می دهند.این گروه از صندوق ها در انتخاب سهام ، شرکت هایی را در اولویت قرار می دهند که از درجه بلوغ کمتر و فرصت بازدهی سرمایه گذاری و رشد بالاتری برخوردار باشند.

2-5-3درآمد و رشد: صندوق هایی که کسب درآمد جاری و امید به افزایش درآمد در آینده را به طور همزمان دنبال می کنند به دنبال ایجاد تعادل بین عایدات کوتاه مدت و بلند مدت و جلب نظر گروههای بیشتر و متنوع تری از سرمایه گذاران هستند،در حالیکه هر یک از دو نوع صندوق یاد شده مشتریان خاص خود را دارند.( روحانی ، 1391)

از طرفی دیگر صندوق های سرمایه گذاری دارای دو گروه اهداف مشترک و اختصاصی بشرح ذیل می باشند:

2-5-4 اهداف عمومی و مشترک این شرکت ها را می توان در چهار هدف زیر خلاصه کرد:

- ایجاد تنوع در سرمایه گذاری و حداقل کردن مخاطره

- استفاده از مدیریت با تجربه و حرفه ای

- پایین آوردن هزینه های اجرایی

- بالا بردن نقدینگی در سرمایه گذاری

2-6 قوانین مرتبط با تاسیس و نظارت بر صندوق های سرمایه گذاری:

2-6-1 قوانین صندوق های سرمایه گذاری در ایران

در ایران تا قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در آذر ماه 1384 بستر های قانونی لازم برای تشکیل صندوق های سرمایه گذرای مشترک^[7] فراهم نشده بود.این صندوق ها برای اولین بار در بند 20 ماده 1 مذکور به عنوان یک نهاد نالی تعریف و پس از آن به ترتیب ،دستور العمل نحوه تعیین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار در صندوق های سرمایه گذاری^[8] در تاریخ 30/11/1386 ،اساسنامه صندوق سرمایه گذاری مشترک (در سهام و اندازه کوچک) در تاریخ 19/12/1386 و اساسنامه صندوق سرمایه گذرای مشترک (در سهام و در اندازه بزرگ) در تاریخ 07/08/1387،به تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسیدند.تا ابتدای آذر ماه سال 1388 بر اساس قوانین فوق، 23 صندوق سرمایه گذاری مشترک (20 صندوق سهام در اندازه کوچک،2صندوق سهام در اندازه بزرگ و یک صندوق اوراق بهادار با درآمد ثابت) رسماٌ با دریافت مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار،فعالیت خود را آغاز نموده و فعلاٌ قانون خاص دیگری بر صندوق ها حاکم
نمی باشد.همچنین با توجه به مسائل مرتبط با شخصیت حقوقی صندوق ها و نیز مسائل مالیاتی آنها ،در فروردین ماه 1388لایحه یک فوریتی بازار سرمایه به منظور حل مسائل مذکور به مجلس شورای اسلامی تقدیم ، که در تاریخ بیست و پنجم آذر ماه 1388 به تصویب رسیده و مسائلی چون شخصیت حقوقی صندوق ها ، حداقل سرمایه و مالیات آنها تعیین گردیده است.(دستور العمل اجرایی ثبت و گزارشدهی،سازمان بورس،1388)،(لایحه توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید،سازمان بورس،1388)

2-6-2 قوانین صندوق های سرمایه گذاری در دیگر کشور ها

مقررات حاکم بر صندوق های سرمایه گذاری غالباٌ در کشور های توسعه یافته مانند ایالات متحده توسط قانون مجزایی (یا قسمت هایی از قوانین جامع) نظارت می شوند.در این قسمت ابعادی از قوانین کشور های مختلف شامل:ایالات متحده،ترکیه و مالزی اشاره خواهد شد.

1-6-2-1 قانون شرکت های سرمایه گذاری در ایلات متحده

در ایالات متحده «قانون شرکت های سرمایه گذاری» که نخستین بار در سال 1940 تصویب و در دهه های گذشته مورد اصلاح واقع شده است،قانون اصلی حاکم بر شرکت های سرمایه گذاری و جامع ترین قانون شناخته شده سرمایه گذاری در جهان است.

مقررات و نظارت مربوطه شامل موارد ذیل می باشند:

1- تدوین فلسفه و اهداف صندوق

2- افشا و ارائه اهداف به سرمایه گذاران

3- حفظ اهداف یاد شده و قابل تغییر تنها توسط رأی سهامداران

4- ثبت شرکت های سرمایه گذاری توسط SEC

5- هیئت مدیره مستقل (تا از تضاد منافع جلوگیری کند)

6- مقررات ارزش گذاری

7- مقررات فروش و بازخرید سهام

8- ضروریات نگهداری فیزیکی اجزای پرتفویCustodial

9- بیمه فیزیکی اجزای پرتفویی Fidelity Insurance

10-   نگهداری حساب های منظم بر اساس اصول پذیرفته شده عمومی حسابداری GAAP

11-   گزارش منظم وضعیت شرکت به سرمایه گذاران

12-   پیروی از روش خود تنظیمیSelf- Regulation علاوه بر مقررات دولتی

شایان ذکر است که یک انجمن نیز به نامInvestment Company Institute (ICI) توسط صندوق های سرمایه گذاری تاسیس شده است.ضمناٌ از سال 1982 طبق مقررات،بانک های تجاری آمریکا مجاز به ارائه صندوق های مشترک سرمایه گذاری نیستند.

تعداد صفحات: 57

فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

منابع کامل