در حدود 10  الي 20 قرن پيش كه بانكها وجود نداشتند صرفي ها، علاوه بر كار تعويض پول، خدمات ديگري هم براي مردم انجام مي دادند. ابتدا امانت داري مي كردند و بعد كم كم صرافان متوجه شدند كه اين پولهايي را كه دست آنها مي باشد به كار اندازند، چون ديدند كه به طور متوسط مقدار معين از سرمايه مردم مدام در دست آنهاست، پس مقدار معيني را به كار انداختند(البته بطوري كه بتوانند از عهده پرداخت آن برآيند) به علت اينكه نگهداري حجم زيادي از طلا و نقره مشكل بود، زيرا پول رايج ميان همه ملل طلا و نقره بود، صرافي ها با گرفتن طلا و نقره از پولدارها و احياناً پرداخت بهره به آنها و اعطاء اين طلا و نقره به فرد امانت گذار يك حواله مي دادند كه اين حواله ها بعدها در جامعه به عنوان نماينده طلا و نقره اعتبار پيدا كردند كه باعث ظهور اسكناس نيز شد بدين ترتيب كار صرافان از امانتداري محض، تبديل به اعطاي وام و تسهيلات به مشتريان ديگر شد. از ديگر خدماتي كه صرافان انجام مي دادند اين بود؛ سپرده را در يك شهر تحويل بگيرند و در شهر ديگر تحويل بدهند كه لازمه ي اين كار داشتن همكاري در شهر ديگر بود و اين نقطه آغاز بانكداري به روش امروز بود. صرافي هاي بزرگي در تبريز، مشهد، تهران، اصفهان، شيراز و بوشهر يعني مراكز تجاري عمده آن دوره وجود داشتند. در اين دوره هيچ مؤسسه دولتي يا بانك خارجي در كشور فعاليت نداشت و نقل و انتقال وجوه درداخل يا در خارج توسط صرافان انجام مي گرفت(پیروزفر،اکبر،1373 ،ص11) مؤسسات عمده آن روزگار شامل تجارتخانه برادران تومانيانس، تجارتخانه جمشيديان، تجارتخانه و شركت اتحاديه بودند كه فعاليت اكثر آنها تا قبل از سال1300 هجري شمسي متوقف گرديد(بهمندو بهمنی ، 1372،ص18)