اقوام مینو ساکن جزیره کرت^[1] از اولین اجتماعاتی بودند که بازرگانی و رفت­وآمد از راههای دریایی را به عنوان فعالیت­های اقتصادی انتخاب کردند. از جوامع آسیایی، فنیقی­ها دریانورد بودند و در پیوند با امپراتوری بزرگ ایران از استقلال نسبی برخوردار شده و بر محور امور دریایی و دریانوردی به همکاری با پارسیان پرداختند. نیاز به توسعه دامنه تجارت، بخش دیگری از این انگیزه، تمایل به دریا و حمل­نقل دریایی را تشکیل می­دهد و این نهفته در هر عملکرد نظامی است. فاتحان پس از فتح کاخ­ها به فتح بازارها اقدام می­کنند و پس از ورود فرماندهان لشکری و سربازها، تجار و بازرگانان به سرزمین­های جدید وارد می­شوند. پس از کسب پیروزی، بازرگانان جامعه­های کشاورزی، مبادرت به کشف بازارها می­کردند و از آنجا که هزینه­های حمل­و­نقل سنگین بود، بازرگانان سعی می­کردند تا حد امکان به تجارت کالاهای کم­وزن ولی دارای ارزش اقتصادی زیاد بپردازند. فرآورده­های ابریشمی، ادویه معطر، اسباب تزئینی ظریف وسنگهای ریز قیمتی از انواع این کالاها بودند. اما بازارهای دیگری نیز برای کالاهای حجیم در آنسوی دریاها وجود داشت که فقط روش حمل­و­نقل دریایی پاسخگوی آن بود و می­توانست راه مناسبی برای ارضای تمایلات رو به رشد تجارت باشد. چنین تمایلاتی در دوران متعلق به قرون وسطی به اوج شکوفایی رساند.

 حمل­ونقل دریایی از زمانهای دور زمینه­ساز رشد و توسعه تمدن­ها بوده و موجب تغییر و پیشرفت افق دید بشر گردیده است. از 6000 هزار سال پیش از میلاد مسیح، مصریان دارای کشتی­هایی با دکل و بادبان بودند و از 3000 سال پیش از میلاد مسیح، کشتی­هایی با نام گالی در رود نیل مورد استفاده قرار می­گرفتند. در عصر حضرت سلیمان پیامبر (حدود سالهای 922 تا 961 پیش از میلاد) کشتیهای گالی فنیقی­ها از قبرس­، مصر، آفریقا و دیگر سرزمینها، مس، کاغذ مصری( پاپیروس)، دندان فیل(عاج)، طلا و برده بارگیری می­نمودند.

 آمده است^[2] تا پیش از ساخت قطب­نما در اروپا­­، دریانوردان اروپایی برای سفر در دریاها از امکانات ابتدایی بهره می­بردند. برای پیدا کردن راه خشکی از پرواز پرندگان همراه کشتی استفاده و در شرایط عام، در نیم­کره شمالی از ستاره قطبی و از خورشید در هنگام ظهر به منظور تعیین موقعیت جنوب استفاده می­کردند. بعدها دریانوردان با استفاده از تجربه­های مختلفی که کسب کرده بودند، امکان ناوبری خود را افزایش دادند. در ابتدا دریانوردی مختص مسیرها و فاصله­های مشخص بود مانند؛ گذرگاه مانش، دریای مدیترانه و حدودی از دریای بالتیک. ساخت و ورود قطب­نما و سکان کشتی به این عرصه باعث ایجاد تحولات و پیشرفتهای قابل­توجهی در کشتیرانی شد. در مدارک اروپایی، از اواخر قرن دوازدهم درباره قطب­نما سخن به میان می­آید. پی­یر روسو می­نویسد:

اولین باری که در مدارک موجود اروپایی، از قطب­نما گفتگو می­­شود، مربوط به سال 1200میلادی در فرانسه، 1207 در انگلستان و 1213 در ایسلند است. این قطب­نما به­طور کامل ابتدایی بوده و از پرکاهی تشکیل می­شده که عقربه مغناطیسی بر آن قرار داشته است و مجموعه آنها را روی تشتک آبی می­گذاشته­اند. پی­­یرروسو همچنین می­نویسد: با ذکر قطب­نما با اختراعی مواجه می­شویم که تا پیدایش مدرک خلاف آن، کشور چین می­تواند اولویت در اختراع آن­را به خود منسوب کند. آنچنان که مشهور است، در زمان سلطنت سلسله تسین در کشور چین (265 تا 419 میلادی) برای یافتن سمت جنوب، از عقربه مغناطیس در ارابه­های مغناطیسی استفاده می­کردند و آن عبارت از ارابه­ای بود که مجسمه کوچکی بر آن قرار داشت که می­توانست در حول محور قائمی حرکت کند و در داخل آن، آهن­ربایی تعبیه شده بود به نحوی که آدمک مزبور تحت تاثیر آن بطور خودکار همواره متوجه سمت جنوب می­شد.^[3]

 طی قرن پانزدهم، دریانوردان اروپایی سفرهای مخاطره­آمیزی را با هدف کشف راه­ها و سرزمینهای جدید و انجام مبادلات بازرگانی وسیعتر آغاز کردند. توسعه حمل­­ونقل دریایی به سمت چین و هند و برتری­جویی بر تجار و بازرگانان خاورمیانه از جمله اهداف آنان بود. در ادامه تعقیب چنین اهدافی قاره آمریکا کشف شد. اروپاییان و در ابتدا پرتغالی­ها و اسپانیایی­ها آنرا در اختیار گرفتند و ظرف پنجاه سال با غلبه برتمدن "اینکا" در پرو فعلی و "ازتک "در مکزیک ­بطور کامل، صاحب یک سرزمین ثروتمند و غنی شدند. در این شرایط آرام آرام تغییراتی در اوضاع طبقات اجتماعی پدیدار شد، بطوریکه احیای تجارت و پیدایش شهرها را در پی داشت، کشاورزی رونق زیادی پیدا کرد و به حمل­ونقل محصولات کشاورزی (گندم، پارچه، ادویه، پنبه، ابریشم) جان تازه داد. تجارت دریایی باعث رونق حمل­ونقل دریایی و شهرهای بندری و ساحلی گردید. جنوا، ونیز، مارسی، سواحل لومبارد، کرانه­های دریای مانش، دریای مدیترانه و بالتیک و رود راین در این شرایط توسعه گسترده­ای را شاهد بودند.^[4]