گردشگری

لغت گردشگري^[1] از کلمه تور^[2] به معني گشت و گذار اخذ شده است. واژه توريسم يا گردشگري نخستين بار در سال 1811، در مجله­اي انگليسي به نام اسپورتينگ مگزين^[3] مطرح شد و به­معناي مسافرت به­منظور تماشاي آثار تاريخي و بازديد از مناظر طبيعي براي کسب لذت به­کار مي­رفت(رضواني،1387: 3). در آن زمان توريست به اشراف زادگان فرانسه اطلاق مي­شد که براي تکميل تحصيلات و کسب تجربه­هاي لازم زندگي مسافرت مي­نمودند؛ اما بعدها اين اصطلاح در مورد کساني به­کار رفت که براي سرگرمي و وقت گذراني و گردش به فرانسه سفر مي­کردند، بعداَ با تعميم بيشتر به کساني اطلاق شد که اصولأ به اين منظور به سفر مي­رفتند. کم کم کلمه توريست به بعضي زبان هاي ديگر وارد شد و از آن واژه توريسم به­وجود آمد و به بعضي مسافرت­ها و مسافريني اطلاق مي­شود که هدف آنها استراحت و گردش و سرگرمي و آشنايي با مردم بود و نه کسب درآمد و اشتغال به­کار(رضواني،1379: 15).

فرهنگ وبستر نيز حوزه گردشگري را به انجام مسافرت­هاي براي مقاصد تفريحي محدود مي­کند. مفهوم گردشگر و مسافر در قاموس واژگان دولت ايالات متحده يکسان و مشابه هستند يعني هر کسي بيش از 24 ساعت يا يک شبانه روز را دور از محل اقامت خود به­سرکند. استثنائاتي در اين زمينه وجود دارد مثل مسافرت­هاي نظامي، دانشجويان مقيم، دانشجويان مهاجر و ديپلمات­ها و افرادي که کارشان خارج از محل اقامتشان است، جزء گردشگران محسوب نمي­شوند(فرزين، 1386: 39).

لی(1378) به نقل از اريک کوهن گردشگر را چنين تعريف مي­کنند: "يک مسافر داوطلب و موقت که به اميد لذت بردن از يک تجربه متنوع و تازه طي يک سفر دو سره نسبتاَ طولاني و غير تکراري، به مسافرت مي­پردازد"(لی،1378: 15).

فرهنگ و ادبيات فارسي جهانگردي را به سفر کردن در اقطار عالم براي تفريح، تفرج، سياحت، زيارت و مسافرت به مقصدي و بازگشت به محل سکونت اصلي و سفرهاي کوتاه و موقتي در منطقه­هاي خارج از اتحاديه بين المللي جهانگردي، تعريف جامعي از جهانگردي انجام داده که عبارتست از: "مجموعه تغييرات مکاني انسان­ها و فعاليت­هايي که از آن منتج مي­شوند. اين تغييرات خود ناشي از به واقعيت پيوستن خواست­هايي است که انسان را به جابه­جايي وادار مي­کند و بالقوه در هر شخص با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد"(غفاري و مولاي،1381: 218). در قانون توسعه صنعت ايرانگردي و جهانگردي مصوب مهرماه 1370 مجلس شوراي اسلامي، هر نوع مسافرت انفرادي يا گروهي که بيش از 24 ساعت و به­منظور کسب و کار نباشد، ايرانگردي و جهانگردي تعريف شده است.

سازمان جهاني گردشگری جهانگردي را اين­گونه تعريف مي­کند:"جهانگردي عبارتست از مجموعه کارهاي که يک فرد در سفر و در مکاني غير از محيط عادي خود انجام مي­دهد. اين سفر بيش از يکسال طول نمي­کشد و هدف آن سرگرمي، تفريح، استراحت، ورزش و فعاليت­هاي از اين قبيل است"(پارسابصیر،1386: 27).

سازمان ملل در سال 1963 براساس پيشنهاد کنفرانس بين­المللي ترانسپورت و جهانگردي آن سازمان تعريف زير را از توريسم ارائه داده است :"توريست يا بازديد کننده موقت کسي است که به­منظور تفريح، استراحت­، گذران تعطيلات، بازديد از نقاط ديدني، انجام امور پزشکي - درماني و معالجه، تجارت، ورزش، زيارت، ديدار از خانواده، مأموريت و شرکت در کنفرانس­ها به کشوري غير از کشور خود سفر مي­کند مشروط بر آنکه حداقل مدت اقامت او از 24 ساعت کمتر و از 3 ماه بيشتر نباشد و کسب شغل و پيشه هم مدنظر نباشد". اين تعريف از دو نظر بسيار مهم است. يکي اينکه نظرات کساني را که به مسئوليت جهانگردي به عنوان يک ضرورت و پديده اجتماعي مي­نگرند تأمين مي­نمايد و دوم اينکه نظرات اقتصاددانان را برآورده مي­سازد(رضواني،1379: 17).

به­طور کلي بايد گفت گردشگري ساختاري است که از مجموعه اجزاء و عوامل گوناگون تشکيل شده است. درک مفاهيم تشکيل دهنده اين ساختار ما را در شناخت هرچه بهتر و ايجاد توسعه و زيرساخت­هاي لازم در اين صنعت ياري مي­نمايد. اين اجزاء عبارتند از:

- مسافرت: عمل جابه­جايي به خارج از جامعه که براي تجارت و يا تفريح و نه براي انجام کارهاي روزمره همچون تحصيلات صورت مي­گيرد؛

- مسافر: کسي که قصد عزيمت و بازديد از دو يا چند مکان را داشته باشد؛

- فراغت: يک دوره زماني و وضعيتي ذهني است که طي آن اجبارها و الزام­هاي روزمره به حداقل مي­رسد؛

- بازاريابي: در اين حوزه به معني پيش­بيني نمودن نيازها و درخواست­هاي متغير گردشگران است؛

- جاذبه­ها: سه عامل منابع طبيعي، آب و هوا و فرهنگ از عمده­ترين موارد جذب گردشگر به­شمار مي­آيند.

- فرهنگ: بازتاب شيوه زندگي حال و گذشته مردم يک ناحيه، همچنين چگونگي تفسير و تعبير رويدادهاي تاريخي، بناها و ساختمان­هاي آن است.

تعاريف ارائه شده از جهانگردي معمولاَ هر دو بعد عرضه و تقاضا را مدنظر قرار مي­دهد. تعاريفي که متوجه بعد عرضه جهانگردي هستند بر محصولات و خدمات ارائه شده به جهانگردان متمرکز مي­باشند؛ درحالي که تعريف­هاي مربوط به بعد تقاضاي جهانگردي بر رفتار جهانگردان و آن چه نياز دارند و جستجو مي­کنند، تمرکز مي­کنند(ابراهيمي­منيق و ايرواني، 1384: 107).

در مجموع براساس تعاريفي که بيان شد، چنين استنتاج مي­شود که که تعريف يکسان و واحدي درباره توريسم نمي­توان به­دست آورد، ليکن با وجود تعابير مختلف در مورد توريسم، اما درهمه تعاريف چند عامل مشترک را مي­توان يافت. يکي آن که همه آن­ها بر جابه­جاي انسان تأکيد مي­کنند. دوم آنکه اين جابه­جاي به محلي خارج از محل اقامت دائمي فرد صورت مي­گيرد. سوم آن که زمان را مدنظر قرار مي­دهند و چهارم آن­که به انگيزه مسافر به­عنوان يک عامل مهم توجه مي­کنند. اما آنچه در اين پژوهش مبناي کار قرار مي­گيرد و مي­توان گفت جامع­تر از بقيه تعاريف است، تعريف سازمان جهاني جهانگردي است.

 انواع توريسم

باتوجه به طول مدت مسافرت، نوع تأسيساتي که به­خدمت گرفته مي­شود، فصل و چگونگي سازماندهي مسافرت، همچنين انگيزه­هاي گوناگون که موجب پيدايش يک جريان توريستي مي­شوند، مي­توان انواع مختلفي از جهانگردي را از يکديگر تميز داد. ليکن عواملي که براي طبقه­بندي اشکال مختلف جهانگردي مورد استفاده قرار مي­گيرند، يکسان نيستند.

تا قبل از جنگ جهاني اول امکان تفکيک اشکال جهانگردي باتوجه به طبقات اجتماعي وجود نداشت، درحالي که امروزه بايد عواملي را مورد استفاده قرارداد که اين عوامل شامل زمان، مکان، انگيزه و هدف است. براين اساس طبقه­بندي­هاي مختلفي از توريسم ارائه شده است که به چند مورد از آنها اشاره مي­شود.

رضواني(1379: 18) در طبقه­بندي توريسم براساس انگيزه و هدف به توريسم درماني، توريسم فرهنگي و آموزش، توريسم اجتماعي، توريسم ورزشي، توريسم مذهبي، توريسم بازرگاني و تجارت و توريسم سياسي اشاره مي­کند. در يک طبقه­بندي ديگر جهانگردي را به سه گونه تقسيم مي­کند که عبارتند از:

1- جهانگرد بومي: ناظر بر افراد مقيم آن کشور است که تنها در داخل همان کشور سفر مي­کنند؛

2- جهانگرد درون­مرزي: افراد غيرمقيم يک کشور که تنها در همان کشور سفر مي­کنند؛

3- جهانگرد برون­مرزي: افراد مقيم يک کشور که به کشور ديگر سفر مي­کنند.

از تلفيق اين سه شکل جهانگردي سه نوع ديگري به وجود مي آيد که عبارتند از :

1- جهانگرد داخلي: جهانگرد بومي + جهانگرد درون مرزي.

2- جهانگرد ملي: جهانگرد بومي+ جهانگرد برون­مرزي.

3- جهانگرد بين­المللي: جهانگرد درون مرزي + جهانگرد برون­مرزي(جامعي، 1374: 16).

گردشگران را می­توان برحسب نوع تقاضايشان به هفت مقوله تقسيم کرد، که عبارتند از:

1- کاشف: گردشگراني که به­دنبال اکتشاف هستند و بدين لحاظ با مردم محلي در ارتباط­اند؛

2- نخبه: افراد مستقلي که به­طور ويژه و با هدف خاصي از مناطق خارجي ديدن مي­کنند؛

3- غيررسمي و غيرمتداول: افراد متمايل به گريز از شلوغي و ازدحام دارند؛

4- مسافرت گروهي ابتدايي: جريان ثابتي از مسافران که به تنهايي يا گروه­هاي سازمان­يافته کوچک و با استفاده از خدمات اشتراکي به مسافرت مي­پردازند؛

5- مسافرت گروهي انبوه: تورهاي مسافرتي که گردشگران را در بازديد از مناطق خارجي راهنمايي مي­کنند؛

6- غيرمعمولي: بازديد از اهداف ويژه­اي نظير خطر فيزيکي يا دوري از خطر؛

7- مسافرت از طريق قراردادها: مسافرت­هاي گروهي که به مناطق تفريحي که تاحدودي امکان بسياري از تسهيلات استاندارد شده را با يکديگر مي­آميزد و در اختيار آنان قرار مي­دهد(اریسیان،1382: 56).

هريک از مقولات تأثيرات متقابلي بر جامعه و منطقه ميزبان دارد و به­طور روزافزون آثار عميق­تري در هر يک از مقولات نامبرده احساس مي­شود. اريک کوهن يک نوع­شناسي، شناخت هنجاري را مطرح ساخت که درآن تمايز و تفاوت انواع مسافرت­ها باهدفي که مسافر دارد مشخص مي­گردد(حسيني و مهديزادگان،1387). اين نوع­شناسي، مسافرت­هايي را که فقط براي لذت­بردن انجام مي­گيرد و يا مسافرت­هايي که طي آن­ها مسافر به دنبال تجارت شخصي و جديد است در بر مي­گيرد. که به شرح زير مي باشند:

- تفريحي: يکي از معمول­ترين اشکال گردشگري است که تنها به­منظور رفع خستگي و تنش­هاي ناشي از کار صورت مي­گيرد و ساير مسائل از جمله کار و... اهميت چنداني ندارد؛

- سرگرمي: زماني که مسافرت به­منظور گريز از دلتنگي و خستگي محل زندگي صورت مي­گيرد؛

- مشاهده: در اين حالت گردشگر به­عنوان يک مسافر مدرن است که در جستجوي اسناد و مدارک و اعتبار در زندگي­هاي ديگر جوامع است. زيرا او معيارها، اسناد و مدارک و اعتبار زندگي در جامعه خود را کامل نمي­داند؛

- آزمايشي و تجربي: زماني رخ مي­دهد که مسافر شروع به آزمون نوع زندگي ديگران با نوع زندگي خود نمايد؛

- موجوديت و ارزيابي خود: اين نوع گردشگري، گردشگر به دنبال تجربه مسافرت به روحيه جديد دست مي­يابد. اين­گونه تعميم­ها به ما کمک مي­کند که به گردشگري هم از ديدگاه شخصي و هم از ديدگاه جامعه ميزبان نظري بيفکنيم(رکن­الدين افتخاري و قادري، 1383: 23).

فرمت ورد قابل ویرایش

تعداد صفحات: 64

فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

منابع فارسی کامل

منابع انگلیسی کامل