فرمت ورد قابل ویرایش

تعداد صفحات: 37

فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

منابع فارسی کامل

تاريخچه و تعريف

لفظ «شخصيت» به شيوه‌هاي مختلف تعريف شده است. از نظر ريشه‌اي گفته شده است كه كلمه شخصيت كه برابر معادل كلمه personality انگليسي يا personalite فرانسه است در حقيقت از ريشه لاتين persona گرفته شده است كه به معني نقاب يا ماسكي بود كه در يونان قديم بازيگران تأتر بر چهره خود مي‌گذاشتند. اين تعبير تلويحاً به اين مطلب اشاره دارد كه شخصيت هر كس ماسكي است كه او بر چهره خود مي‌زند تا وجه تميز او از ديگران باشد. (كريمي، 1380، ص 5).

اما در زبان عامه واژه شخصيت در معاني گوناگون و متفاوتي به كار برده مي‌شود. مثلاً وقتي در مورد كسي گفته مي‌شود بسيار با شخصيت است، غالباً درجه كارآيي و جاذبه اجتماعي وي مدنظر است. در درسهايي كه با عنوان پرورش شخيت تبليغ مي‌شود، سعي بر اين است كه به شخص برخي مهارتهاي اجتماعي را ياد دهند و وضع ظاهر و شيوه سخن گفتن او را بهبود بخشند. گاهي نيز كلمه شخصيت به منظور توصيف بارزترين ويژگي شخص به كار برده مي‌شود، مثلا گفته مي‌شود فردي شخيت پرخاشگر و يا شخيت خجولي دارد. (شاملو، 1375، ص 73) بعضي از اوقات هم مي‌شنويم فردي بي‌شخصيت است كه به معناي داشتن ويژگيهاي منفي است كه ديگران را در جهت منفي تحت تأثير قرار مي‌دهد. (كريمي، 1380، ص 6)

اما در روان‌شناسي، شخصيت به مفهومي متفاوت از آنچه ذكر شد بكار مي‌رود. موضوع شخصيت به بياني ساده، همان انسان واقعي است با همان وضعي كه در خيابان، يا در كار، يا به هنگام فراغت دارد. شخصيت يك كليت روان شناختي است كه انسان خاصي را مشخص مي‌سازد. در نتيجه يك مفهوم انتزاعي نيست بلكه تجلي همين موجود زنده‌ايست كه ما از برون مي‌نگريم و از درون او را حس مي‌كنيم، نگرش و حس كردني كه در مورد افراد متفاوت است پس در روانشناسي شخصيت همواره تفاوتهاي فردي را مدنظر قرار مي‌دهيم و هدف اين نوع از روانشناسي تعريف هرچه صحيح‌تر اين تفاوتها است. (منصور، 1379، ص 1) در اينجا برخي از تعريفهايي كه از شخصيت شده است عرضه مي‌شوند:

«شخصيت مجموعه تفكيك ناپذير آن خصايص بدني و نفساني است كه شناخته دوستان نزديك شخص يا به عبارت ديگر، آن نقاب يا ماسكي است كه فرد براي سازش با محيط، كه در حقيقت نوعي بازيگري در صحنه زندگي است، به چهره خود نهاده است.» (شخصيت از ديدگاه مكاتب، ايزدي، 1361)

«شخصيت سازمان پوياي جنبه‌هاي ادراكي و انفعالي و ارادي و بدني (شكل بدن و اعمال حياتي بدن) فرد آدمي است». (شلدون، به نقل از نظريه‌هاي شخصيت، سياسي، 1386).

«شخصيت عبارت است از الگوهاي رفتار و شيوه‌هاي تفكر كه سازگاري فرد با محيط را تعيين مي‌كند» (اتكينسون و هيلگارد،‌مقدمه‌اي بر روان‌شناسي، 1993).

هنگامي كه درباره رفتار بحث مي‌كنيم به شخصيت اجتماعي اشاره داريم يعني قسمتي از شخص كه ديگران مي‌بينند و مي‌شنوند، همان تصويري كه شخص از خود به دنيا عرضه مي‌كند. با اين حال شخصيت داراي جنبه خصوصي و ناآشكاري نيز هست جنبه خصوصي شخصيت شامل تخيلات، تفكرات و تجاربي است كه شخص نمي‌خواهد ديگران را در آن سهيم سازد. انديشه‌ها و خاطره‌هايي كه هنگام انتظار براي رفتن به كلاس درس يا قدم زدن از ذهن فرد مي‌گذرد بخشي از شخصيت خصوصي است. از آنجايي كه شخصيت خصوصي به دشواري قابل مطالعه است. لذا روان‌شناسان توجه خود را به مطالعه شخصيت اجتماعي متمركز كرده و تحليل و توصيف شخصيت خصوصي را [چنانكه از تعاريف ارائه شده برمي‌آيد] به داستانسرايان و شرح حال نويسان محلو كرده‌اند، اگرچه روانشناسان براساس مطالعه تخيلات و شيوه‌هاي ديگر، روشهايي براي بررسي شخصيت خصوصي ابداع كرده‌اند. (شاملو، 1375، ص 74).

شكل‌گيري شخصيت:

نوزاد كه با ماده ارثي خود به دنيا مي‌آيد، به سادگي از محيط تاثير مي‌پذيرد. ابتدا محيط خانواده به تدريج عوامل ديگر مانند بستگان، كودكستان، مدرسه و محيطهاي ديگر در تشكيل و تحول شخصيت فرد اثر مي‌گذارد. بنابراين شخصيت به عنوان كليه فعاليتها و صفات رواني و بدني فرد، كه او را از ديگران متمايز مي‌كند، تابع عوامل ارثي، ‌محيط، تأثير متقابل محيط و وراثت و سرشت جسماني است. (نوري، 1382).

عوامل ارثي:

نوزاد همراه با يك رشته ظرفيتهاي بالقوه به دنيا مي‌آيد. خصوصيات جسماني مانند رنگ چشم و مو اساساً در هنگام بسته شدن نطفه تعيين مي‌شود. هوش و بعضي استعدادهاي خاص مانند استعداد موسيقي نيز تا حدي به وراثت بستگي دارد. شواهد روزافزون نشان مي‌دهد كه ممكن است تفاوتهاي آدميان از لحاظ پاسخدهي هيجاني نيز امري فطري باشد. (شاملو، 1375، ص 75)

در يك پژوهش 139 دوقلوي هم جنس (سن متوسط 55 ماه) توسط مادران خود از لحاظ چند صفت شخصيتي مورد ارزيابي قرار گرفتند. به نظر مادران، از لحاظ واكنش هيجاني و ميزان فعاليت و مردم‌آميزي، بين دوقلوهاي يك تخمكي شباهت بسيار زيادتر وجود دارد تا بين دوقلوهاي دو تخمكي. در بزرگسالي معمولاً دوقلوهاي يك تخمكي نسبت به دوقلوهاي دوتخمكي پاسخهاي همسان‌تري به آزونهاي شخصيتي مي‌دهند و ارزيابي پژوهشهاي مربوط به مقايسه آن دسته از دوقلوهاي يك تخمكي كه در يك دوره از زندگي جدا از هم بوده‌اند با گروه ديگري كه با هم بزرگ شده بودند، نشان نمي‌دهد كه جدايي موجب كاهش شباهت خصوصيات شخصيتي مي‌شود. (شاملو، 1375، ص 77)

در مطالعات ديگري كه با نوزادان، كمي بعد از تولد آنان صورت گرفته، از لحاظ خصوصياتي مانند ميزان فعاليت، فراخناي توجه، سازگاري با تغييرات محيط و خلق و خوي كلي، تفاوتهاي پايايي بين آنها ديده مي‌شود. اين خصوصيات آغازين خلق و خوي در بسياري از كودكان كه مدت بيست سال رشد آنان مورد مطالعه پيگير قرار داشت، پايدار مانده است. (شاملو، 1375، ص 75)

چنانچه از اين پژوهشها درباره دوقلوها و نوزادان برمي‌آيد، بعضي خصوصيات شخصيت ارثي است، ليكن هيچ شواهدي مبني بر اينكه اين صفات را ژنهايي خاص تعيين مي‌كند وجود ندارد، و تحقيق در اين زمينه به چند دليل كاري مشكل است:

اول آنكه يك اتفاق نظر عمومي در زمينه شخصيت وجود ندارد و اين مسأله تحقيقات را كه نياز به روشهاي عيني اندازه‌گيري دارد، دچار مشكل مي‌كند و دوم آنكه از نظر اخلاقي امكان ندارد بتوانيم آزمايشاتي انجام دهيم كه لازمه آن تغيير دادن متغيرهاي ژنتيكي است. در مورد حيوانات مي‌توان از تلقيح مصنوعي يا توليد مثل انتخابي استفاده كرد ولي انجام چنين كاري در مورد انسان امكان‌پذير نيست و در اين مورد چنانچه ذكر آن رفت تنها مي‌توان از مطالعه بر روي دوقلوها براي رسيدن به نتيجه‌اي نسبتاً قطعي استفاده كرد. (جمالفر، 1385، ص 19)