ضرورت توجه به نهاد داوری یکی
از معضلات دستگاه قضایی کشور تراکم دعاوی در دادگاه ها است که موجب کاهش
دقت و سرعت در رسیدگی قضایی می گردد.هزینه های سر سام آور دادگستری نیز یکی
از دغدغه های مسئولین قضایی به شمار می رود. بنابر این به نفع نظام قضایی
است که درپی ترویج حل و فصل اختلافات خصوصی افراد در خارج از دادگستری
برآید صلح وسازش را مورد تشویق قرار دهد،توسل به میانجیگری را توصیه کند
ویا اصحاب دعوا را ترغیب نماید تا خود شخص یا اشخاصی را برای قضاوت تعیین
نمایند تا با بررسی اختلافات افراد توسط قاضی یا قضات منتخب خودشان ، رای
شایسته صادر شود ودادگستری تنها اجرای این رای را به عهده گیرد طریق اخیر
در نظام دادرسی به داوری شهرت یافته است ، به عبارت دیگر بررسی و حل وفصل
اختلافات در بادی امر توسط داور مرضی الطرفین صورت پذیرد و در گام بعدی
اجرای حکم داور در سازوکار وسیستم قضایی باشد تا از پتانسیل های اجرایی
سیستم قضایی، اجرای حکم داور صورت پذیرد .پس داوری نهادی جایگزین برای
دستگاه قضایی به شمار می رود که می تواند از بار دستگاه قضایی بکاهد و
دادگاه ها با یک تمرکز ودقت بهتری پرونده ها را بررسی ومورد حکم قرار دهند
که این خود نتیجه اش این است که هرچه بهتر وسریع تر پرونده ها بررسی شوند
واین خود سبب افزایش امنیت قضایی واعتماد بیشتر مراجعین به سیستم قضایی از
این نظر که موضوع پرونده ی آنها با یک دقت فزاینده یررسی خواهد شد و سرعت
رسیدگی را افزایش خواهد داد.
پیشنه ی قانون گذاری
در
رابطه با تاریخچه و پیشینه ی نهاد داوری باید اشاره کرد که از همان ابتدای
دوره ی قانون گذاری نوین ایران تحکیم وحکمیت مورد توجه قانون گذار قرار
گرفت. برای نمونه واژه ی تحکیم در ماده ی 376 قانون تشکیل ایالات و ولایات و
دستور العمل حکام مصوب 14 ذیقعده 1325 به کار گرفته شد. این ماده بدین شرح
است (غیر از دفتر مذکور در ماده ی قبل دفاتر ذیل نیز باید در اداره ی
ناحیتی مرتب باشد اول دفتر دعاوی که در محاکم ناحیتی طرح می شود وکذالک
دفتر دعوی که یه حکمیت حل و تسویه می گردد...)ولی اولین قانونی که حاوی
مقررات مفصلی راجع به داوری بوده مجموعه ی قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی
مصوب کمیسیون قوانین عدلیه مورخ 1329 قمری می باشد که مواد 757 به بعد آن
به حکمیت مربوط می گردد، این قوانین ترجمه شده ی قوانین فرانسه، صربستان و
بلژیک بوده است پس از این قانون در سال 1306 قانونی تحت عنوان قانون حکمیت
تصویب گردید که به طور اختصاصی به مبحث داوری پرداخته بود . بعد از آن در
سال 1318 قانونی نگاشته شد که تا سال 1379 در ایران مجاب بود ومواد 632 الی
680 آن به داوری اختصاص داشت بعد از آن در سال 1379 قانونی نگاشته شد که
در مواد 454 الی 501 این موضوع را بررسی کرد در واقع علت نگاشت این قانون
شرعی ساختن قوانین و مقررات بود در زمینه ی داوری های سازمانی هم از مهم
ترین قوانین در این حیطه می توان به مرکز داوری اتاق بازرگانی اشاره کرد که
قواعدی را پیش بینی نموده است. به طور کلی می توان گفت پیشینه ی داوری به
قبل از اسلام بر میگردد که یکی از قدیمی ترین نهاد های حل وفصل اختلافات
بوده که با ظهور اسلام داوری به یکی از روش های اصلی حل وفصل اختلافات مبدل
گشت که در این زمینه آیات متعددی نازل شد در فقه هم باب جداگانه ای تحت
عنوان قاضی تحکیم به بحث داروی اختصاص داشت که این خود اهمیت این نهاد را
دو چندان می کند به عنوان مثال آیه ی 35 سوره نسا که عده ای آن را مبنای
داوری می دانند می فرماید (وان خفتم شقاق بینهما فابعثو حکماد من اهله
وحکما من اهلها ان یریدا اصلاحا) اگر از آن بیم داشتید که در میان آنان
جدایی افتد حکمی از خانواده ی شوهر وحکمی از خانواده ی زن برگزینید که اگر
خواهان آشتی باشند خداوند میان آنان سازگاری برقرار می کند ؛ شیخ طوسی این
آیه را مبنای مشروعیت حکمیت می داند از نظر ایشان این آیه در مقام بیان
حکمیت می باشد وگر نه به انتخاب وکیل اشاره می کرد به عبارت دیگر انتخاب
حکمین بر سبیل تحکیم است نه توکیل . ( شیخ طوسی ،1385،ج 4، 417 )
در
مقابل این نظریه عده ای میگویند که استناد به این آیه برای نهاد داوری
صحیح نیست و دلایلی را یرای نظر خود می آورند از جمله این که موضوع این آیه
رفع اختلاف است و صدور حکم درروابط زناشویی نیست و دوم این که موضوع به
طور خاص است و نمی تواند در همه ی موارد مطرح گردد انچه که از این آیه
مستفاد میگردد به میانجیگری وتلاش جهت صلح و سازش می پردازد دلیل دیگر آن
است که چنان چه نظر داور بر جدایی و عدم امکان سازش باشد نظر داور فی نفسه
دارای اعتبار نیست بلکه این زوج است که در نهایت تکلیف ادامه ی زندگی را
مشخص خواهد کرد این شوهر است که در نهایت می تواند موافق عمل داور عمل
نموده و همسرش را طلاق دهد یا این که بر خلاف نظر داور به ادامه زندگی
مشترک بیندیشد در حالی که می دانیم یکی از خصوصیات رای داور لازم الرعایه
بودن آن است و یکی از طرفین نمی تواند نظر خود را بر نظر داور تحمیل کند.
همچنین آیه (اذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل )
یا آیه ( من لم یحکم بما انزل الله فاولئک هم الکافرون) نیز می تواند قابل
استناد باشد اما عموم احکام مندرج در این آیه هم قضات منصوب و هم قاضی
تحکیم را شامل می شود .
در حقوق داخلی در مورد مبنای داوری عده ای عقیده دارند که مبنای داوری اراده ی قانون گذار است،
مقنن است که برخی از دعاوی را داوری پذیر و برخی دیگر را داوری ناپذیر
میداند پس فلسفه ی داوری های اجباری در اراده ی مقنن است یعنی اگر مبنای
داوری را اراده ی طرفین بدانیم دیگر نخواهیم توانست داوری های اجباری را
توجیه کنیم ( کریمی، 1392 ، 23)
اما
باید گفت در حقیقت مبنای داوری اراده ی طرفین است این طرفین هستند که
توافق می کنند اختلاف آنها از طریق داوری حل شود این طرفین اند که می
خواهند از معطل ماندن در دستگاه قضایی رهایی یابند و شرایط ، محل ، داور و
... را ا نتخاب میکنند؛ بر اساس ماده 10 قانون مدنی ما حاکمیت اراده را
مبنای داوری می دانیم و برای توجیه داوری های اجباری باید گفت که اصل بر
حاکمیت اراده ی طرفین در داوری است اما استثنا بعضی موارد حالت اجباری به
خود می گیرد و به طور کلی استثنا بودن یک امر نمی تواند کلیت و مبنای داوری
را از حالت ارادی خارج نماید . پس داروی علی القاعده مبتنی بر اراده ی
طرفین است .
از
جمله عللی که فرد را متمایل می کند که دعوای خود را از طریق مکانیسم داوری
حل و فصل نماید این است که در بیشتر موارد طرف بازنده دعوا دادرس را به
صدور رای نادرست متهم می کند و اورا فاقد اطلاعات تخصصی در شناخت موضوع فرض
می کند ولی اگر خود فرد در انتخاب شخص صادر کننده رای دخالت کرده باشد این
احساس نارضایتی به حداقل کاهش می یابد همچنین امکان افشای اسرار در
مکانیسم دادرسی های دولتی سبب می شود طرفین دعوا مخصوصا اگر تصدی به امور
تجاری داشته باشند همواره از افشای اسرار خود در هراس باشند ، همچنین افراد
به دلیل تشریفا ت زیاد دادرسی های دولتی که معمولا باعث می گردد افراد
دچار اطاله دادرسی گردند فراری هستند و به طور خلاصه از جمله علل افراد جهت
گرایش به داوری به شرح زیر است :1- سرعت سریع تر رسیدگی به پرونده ها چرا
که داوران ملزم به رعایت تشریفات نیستند و این خود سبب هر چه سریع تر پیش
رفتن سیر پرونده می شود 2- در دادرسی های دولتی امکان افشای اسرار طرفین
وجود دارد چرا که اصل اولیه علنی بودن محاکمات است در صورتی که در داوری ها
اصل غیر علنی بودن محاکمات است 3- در دادرسی های دولتی معمولا قاضی رسیدگی
کننده همه نوع از دعاوی را مورد بررسی قرار می دهد واین دقت و تخصص را
پایین می آورد در حالی که در داوری طرفین می توانند در مورد دعاوی خاص خود
مثلا امور تجاری به صاحب نظر ومتخصص این رشته مراجعه کنند که این سبب
افزایش دقت و رای صادره به منطق حقوقی و عدل و انصاف نزدیک تر است 4- در
دادرسی های دولتی قضات منصوب هستند و طرفین در انتخاب آنها دخالتی ندارند
این در حالی است که در داوری طرفین با اختیار و رضایت کامل داوران را
انتخاب می کنند5- از انجا که در دادرسی های قضایی افراد در انتخاب قاضی
رسیدگی کننده دخالتی ندارند سبب می شود بازنده دعوا همیشه یک حس نارضایتی و
بدبینی به قاضی رسیدگی کننده و سیستم قضایی داشته باشند در حالی که در
داوری چون طرفین در انتخاب داور همکاری داشته اند این میزان نارضایتی به
حداقل کاهش می یابد 6- در دادرسی های قضایی به طور کلی اصل حاکمیت دولت است
این قانون است که تشریفات آیین و قاضی رسیدگی کننده را تعیین می کند اما
در داوری ها اصل همیشگی حاکمیت اراده طرفین است .
فرمت ورد قابل ویرایش
تعداد صفحات: 68
فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری
همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن
منابع فارسی کامل
برچسب ها:
پیشینه تحقیق و مبانی نظری نهاد داوری دانلود پیشینه تحقیق و مبانی نظری نهاد داوری مبانی نظری نهاد داوری نهاد داوری