ساختار سازمانی

ساختار سازماني چهارچوب روابط حاكم بر مشاغل، سيستم‌ها و فرايندهاي عملياتي و افراد و گروه‌هايي است كه براي نيل به هدف تلاش مي‌كنند (بارنی و همکاران 1992؛ به نقل از الوانی 1377). آن مجموعه راه‌هايي است كه كار را به وظايف مشخص تقسيم مي‌كند و هماهنگي ميان آنها را فراهم مي‌كند (میتزبرگ 1972، به نقل از الوانی 1377). ساختار، توزيع قدرت در سازمان را نشان مي‌دهد و صرفاً يك ساز و كار هماهنگي نيست بلكه فرايندهاي سازماني را تحت تأثير قرار مي‌دهد. ساختار سازماني به الگوهاي روابط دروني سازمان، اختيار و ارتباطات دلالت دارد. و روابط گزارش‌دهي، كانال‌هاي ارتباط رسمي، تعيين مسئوليت و تفويض اختيار تصميم‌گيري را روشن مي‌سازد (هانگر و همکاران 1991، به نقل از اعرابی 1384). بوسيله ساختار سازماني عمليات و فعاليت‌هاي داخل سازمان، آرايش مي‌يابد و خطوط مسئوليت و اختيار مشخص مي‌شود. ساختار به مديران نشان مي‌دهد كه مسئول سرپرستي چه كساني هستند و به كاركنان، مديراني را مي‌شناساند كه از آنها آموزش و دستور مي‌گيرند. كمك به جريان اطلاعات نيز از تسهيلاتي است كه ساختار براي سازمان فراهم مي‌كند. ساختار سازماني بايد توان تسريع و تسهيل تصميم‌گيري، واكنش مناسب نسبت به محيط و حل تعارضات بين واحدها را داشته باشد. ارتباط بين اركان اصلي سازمان و هماهنگي بين فعاليت‌هاي آن و بيان ارتباطات درون سازماني از نظر گزارش دهي و گزارش گيري، از وظايف ساختار سازماني است (اعرابی 1382).

اگر چه مفهوم ساختار سازماني يك حقيقت است و بر هر كسي در سازمان اثر مي‌گذارد و همه به نوعي با آن سروكار دارند، ولي كم و بيش مفهومي انتزاعي است. سنگ زيرين ساختار، نقش‌هاي افراد در سازمان و الگوي روابط ميان نقش‌ها، ساختار سازماني را شكل مي‌دهد، بنابراين ساختار را مي‌توان انتظارات موجود از هر نقش و ارتباط ميان آنها دانست. اين نقش‌ها اغلب بوسيله شرح پست‌ها و شرح شغل‌ها و اسناد مكتوب كه حوزه مسئوليت و دامنه فعاليت هر شغل را مشخص مي‌كنند، جنبه قانوني مي‌يابد (رابینز، ترجمه الوانی و همکاران 1376).

بين ساختار سازماني و نمودار سازماني تمايز قايل مي‌شوند. ساختار سازماني كه مفهوم كلي‌تري هست، بوسيله نمودار سازماني نشان داده مي‌شود. در نمودار سازماني؛ روابط اختيار، كانال‌هاي ارتباط رسمي و گروه‌هاي كاري رسمي و خطوط رسمي پاسخگويي نمايان است. بنابراين مي‌توان گفت ساختار آيينه تمام نماي قواعد، مقررات، رويه ها، استانداردها، جايگاه تصميم گيري، نحوه ارتباطات، تفكيك بخش‌ها مشاغل و تلفيق آنها و سلسله مراتب اختيارات است. مفهوم نسبتاً ساده و ملموس از ساختار به شكل نمودار سازماني، نمايان مي‌شود كه يك نماد قابل رؤيت از كل فعاليت ها، شيوه‌هاي ارتباطي و فرآيندهاي سازماني است. پس مي‌توان اين گونه استدلال كرد كه نمودار سازماني، تلخيص و تجريدي از واقعيت ساختار سازماني است (هودگ و همکاران 1991، به نقل از اعرابی 1382).

  ابعاد ساختار سازماني

در تعيين ابعاد ساختاري، عوامل زيادي را شمرده‌اند و اين عوامل با توجه به ديد و نگرش انديشمندان داراي تنوع زيادي است. شايد اگر محققين در نظر بگيرند كه چرا عواملي كه بر مي‌شمارند، جزو ابعاد ساختاري است، از تنوع و تعدد اين ابعاد كاسته خواهد شد (حسن پور 1384).

از جمله اين عوامل مي‌توان به اجزاي اداري، استقلال، تمركز، پيچيدگي، تفويض اختيار، تفكيك، رسميت، تلفيق، حرفه‌اي‌گرايي، حيطه نظارت، تخصص‌گرايي، استاندارد‌سازي و تعداد سطوح سلسله مراتب عمودي اشاره كرد كه اكثر نظريه‌پردازان سازماني از ميان آنها روي سه بعد؛ تمركز، رسميت و پيچيدگي اتفاق نظر دارند.

ابعاد ساختاري بيانگر ويژگي‌هاي دروني سازمان هستند و شدت يا ضعف هر كدام از اين سه بعد در شكل‌گيري كلي ساختار سازماني مؤثر است. لازم به ذكر است كه عوامل فوق‌الذكر بطور مستقيم يا غيرمستقيم در اين سه بعد مستتر هستند و عدم توافق انديشمندان روي اين عوامل از نحوه تعاريف عملياتي آنان نشأت مي‌گيرد (فری و همکاران 1984، به نقل از حسن پور 1384).

  پيچيدگي

پيچيدگي درجه‌اي از تخصصي كردن افراد برحسب متخصصين شغلي در داخل سازمان است (فری و همکاران 1984) و ممكن است بوسيله؛ تعداد مكان‌هايي كه كار در آنجا مي‌شود، تعداد مشاغلي كه انجام مي‌شود و تعداد سلسله مراتبي كه وظايف مختلف را انجام مي‌دهند، تعريف و اندازه‌گيري شود.

پيچيدگي، مشكلات كنترل و هماهنگي را افزايش مي‌دهد و سازمان براي حفظ موقعيت خود در مقابل رقبا بايد نوآوري را افزايش دهد. پيچيدگي حاصل عدم اطمينان محيطي است و بطور فرايند چرخشي، محيط پيچيده و متغير موجب افزايش عدم اطمينان محيطي مي‌شود، با افزايش پيچيدگي و تنوع در محيط، سازمان براي تطبيق با آن، در خود پيچيدگي ايجاد مي‌كند. سازماني كه به طور همزمان داراي سطوح سلسله مراتب زياد (تفكيك عمودي)، حيطه نظارت گسترده (تفكيك افقي) و مكان‌هاي جغرافيايي چندگانه باشد، بسيار پيچيده است (دامنپور 1994، به نقل از حسن پور 1384).

تعداد صفحات: 38

مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

پیشینه تحقیق کامل: خارجی و داخلی

منابع فارسی کامل

منابع انگلیسی کامل