اختلال کمبود توجه – بیش فعالی
اختلال کمبود توجه- بیش فعالی[1] یک نشانگان اولیه ظاهر شده در کودکان است که به وسیله سطحی نابهنجار از بیتوجهای، بیش فعالی و یا هردو مشخص است( بارکلی[2]، 1990؛ به نقل از رایت[3]، 2002). بر طبق راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان پزشکی امریکا[4](2000) شیوع این اختلال 3 تا 7 درصد برآورد شده است.
در
تشخیص این اختلال بعضی از نشانه ها باید قبل از سن 7 سالگی ظاهر شده
باشند، ولی اختلال معمولاً بعد از این که رفتار کودکان باعث مشکلاتی در
مدرسه و مکان های دیگر می شود، تشخیص داده می شود. باید اختلال ناشی از
کمبود توجه و یا بیش فعالی و تکانشگری حداقل در دو زمینه مانند مدرسه و
خانه ایجاد شده باشد و عملکرد فرد را بسته به میزان رشد، در زمینه های
اجتماعی، تحصیلی و شغلی مختل کرده باشد. بیماری نباید در زمینه اختلال
فراگیر رشد، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک ایجاد شده باشد و هم چنین
نباید اختلال روانی دیگری توجیه بهتری برای آن مشکلات باشد( سادوک و
سادوک[5]، 2000).
قدیمی ترین توصیفی که از فزون جنبشی وجود دارد از پزشکی آلمانی، به نام هاینریش هافمن[6] درمیانه های سال 1800 است. شکسپیر در یکی از شخصیت های داستانی خود در نمایشنامهی «شاه هنری هشتم[7]»
به نوعی بیماری در توجه اشاره کرده است. ویلیام جیمز در سال 1890 در کتاب
اصول روانشناسی به ویژگی هایی اشاره کرده است که خود، آن را «اراده ی
انفجاری[8]»
می نامد، و این ویژگی ها بسیار شبیه به بیش فعالی هستند. پس ازجنگ جهانی
اول و همه گیری آنسفالیت، هافمن (1992) و اباف (1923) ویژگی هایی را توصیف
کردند که این ویژگی ها در کودکان با اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی نیز
مشاهده می شوند. یکی از این ویژگی ها، بی ثباتی رفتار بود که مؤلفان مذکور
آن را «اختلال رفتار پس از آنسفالیت» نامیدند. این نشانه ها در کودکانی که
در گذشته رفتارهای عادی داشتند نیز به سرعت مشاهده می شد: نابهنجاری های
حرکتی، بی مسئولیتی، بی قراری، بیش فعالی و حرکت های رقص گونه. با وجود آن
که بیش فعالی ازدهه ی 1920 تقریباً در تمام کشورهای دنیا شناسایی شده
بود، اما از دهه ی 1960 به طور جدی مورد توجه و علاقه ی دانشمندان قرار
گرفت. می توان گفت که از دهه ی 1930 تا اواخر دهه ی 1950، جامعه ی علمی
آمریکا در درجه اول، به مسأله آموزش رشد و خانواده ی این کودکان توجه می
کرد و کارآیی گروه درمانی را مورد آموزش قرارمی داد؛ وهمین دوره مصادف با
کشف داروهای آمفتامین بود. اما در آن سال ها تنها افراد ثروتمند می
توانستند ازاین دارو بهره ببرند. دارودرمانی درمورد این اختلال، تا سال
های آخر دهه ی 1960 گسترش یافت و در پایان همین دهه و دهه ی پس ازآن،
دارودرمانی به عنوان درمان بیش فعالی مورد پذیرش قرار گرفت. در سال 1957،
لوفر[9]و دنهوف[10]
نشانگان رفتار بیش فعالی را توصیف کردند که نشانه های اصلی آن، بیش
فعالی، ضعف در تمرکز حواس، کم توجهی، ضعف درانجام تکالیف مدرسه،
تکانشگری، زودرنجی و بی ثباتی کلی بود. آنها بر این باور بودند که علت این
نشانگان، چیزی جز آسیب مغزی در دی آنسفال (تالاموس، هیپوتالاموس) نیست.
اگرچه، پیدا کردن شاهدی بر این ادعا کار دشواری بود و به همین دلیل،
اصطلاح آسیب خفیف مغزی[11](MBD)،
پیشنهاد شد؛ واژه ای که با وجود شهرت خیلی زیاد، عمری چندان طولانی
نداشت. این اصطلاح همیشه مورد بحث قرار داشت و به همین دلیل نیز به علت
گزارش های متعددی که درمورد نارسایی توجه در اختلال صورت گرفته بود، انجمن
روانپزشکان آمریکا در گزارش های تشخیصی و آماری خود، به جای این اصطلاح،
کمبود توجه را مطرح کرد. (علیزاده، 1383).
تعریف اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD)
اختلال
کمبود توجه/ بیش فعالی به شکل های مختلف و با نام های متفاوتی تعریف شده و
تقریباً هیچ گاه توافقی در این زمینه وجودنداشته است. این اختلال معمولاً
با ویژگی هایی چون بیش فعالی، تکانشگری، بی توجهی و مانند این ها توصیف
شده، و اغلب این نگرش وجود داشته است که آن را ناشی از عوامل زیستی، آسیب
مغزی یا وراثت بدانند. در این میان درمانگران به تعریفی عملیاتی احتیاج
دارند تا در کارهایشان به آن مراجعه کنند، زیرا بدون در اختیار داشتن تعریف
عملیاتی، مجبور می شوند براساس مفاهیم نه چندان مشخصی هم چون آسیب مغزی،
مشکل های عاطفی، محرومیت های محیطی و توصیف های مقوله ای گوناگون کار کنند
(علیرزاده، 1383).
برطبق
چهارمین نشر راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی
آمریکا در سال 1994، اختلال کمبود توجه / بیش فعالی، مجموعه علایمی است با
محدودیت میدان توجه که با سطح رشد فرد ناهماهنگ است و به ضعف تمرکز، رفتار
ناگهانی و بیش فعالی منجر می شود. به عبارت دیگر، مشخصه اصلی این اختلال،
وجود الگوی پایدار فقدان توجه و یا بیش فعالی تکانشگری است که درمقایسه
با افرادی که درهمان سطح از رشد قراردارند، شدیدتراست.
علائم
اختلال، دست کم باید در دو موقعیت (نظیر مدرسه، خانه و محیط کار) بروز
یابد و در عملکرد اجتماعی و تحصیلی فرد اشکال ایجاد کند. کودکان مبتلا به
اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، غالباً از خود تحریک پذیری انفجار گونه ای
نشان می دهند. ایشان از نظر هیجانی بی ثبات اند و خلق و خو و عملکرد ایشان
متغیر و غیر منتظره است.
مهار
گسیختگی و حالت تکانشی این کودکان، در آن ها رفتارهای ضد اجتماعی رادامن
می زند و نیز در برخی از آن ها اشکال در توجه و تمرکز منجر به اختلالاتی
در یادگیری ایشان می شود این کودکان غالباً به دلیل ناکامی ها و عدم
موفقیت در مدرسه و در ارتباط با همسالان و خانواده خود به مشکلات عاطفی
دچارند.
بنابراین
می توان گفت، اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی که محدودیت میدان توجه و بیش
فعالی و رفتارهای تکانه ای از وجوه مشخص آن است که از زمره بحث انگیزترین
اختلالات روانی دوره کودکی محسوب می شود. (کاپلان سادوک، 1994).
همهگیرشناسی اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD)
انجمن
روانپزشکی آمریکایی بروز علائم اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی را
به طور متوسط در سن 4 و 5 سالگی می داند (نیکخو و آمادیس یانس، 1381)
بااین وجود کوبن و شفارد و کارتر[12]
(2000)، معتقدند که اکثر این کودکان به صورت رسمی تا سال های ابتدایی
مدرسه یعنی هنگامی که مشکلاتی درانجام تکالیف مدرسه وعملکرد اجتماعی
درمقایسه با همسالانشان پیدا می کنند تشخیص داده نمی شوند (دادخواه و
همکاران، 1382).
براساس گزارش های (DSM-IV)،
میزان بروز اختلال کمبود توجه / بیش فعالی در ایالات متحده از 2 تا 20
درصد کودکان دبستانی متغیر بوده است. یک رقم محافظه کارانه نیز حدود 3 تا 5
درصد کودکان حاضر در مدارس ابتدایی را که به مرحله بلوغ نرسیده اند،
تخمین می زند. در انگلستان بروز اختلال کمتر از یک درصد گزارش شده است.
بروز اختلال در پسرها بیشتر از دختران است به گونه ای که نسبت 3 به 1 و
حتی 5 به 1 می باشد. (کاپلان و سادوک، 1994).
البته
میزان شیوع آن در دختران و پسران، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. برای
مثال، در جمعیت بالینی و غیر بالینی، این نسبت 4 به 1 است و گاهی 9 به 1
است. (انجمن روانپزشکی آمریکا، 1994). این تفاوت ممکن است از چند عامل ناشی
شود. نخست آن که اگر چه نشانه های این اختلال در دختران زودتر آشکار می
شود ولی پسران به میزان بیشتری برای ارزیابی به مراکز تشخیص و درمان ارجاع
می شوند (سیلورتون و همکاران[13]، 1996؛ به نقل از علیزاده، 1383).
در ایران، عبدالهیان و وثوق (1383)، در مطالعهای میزان شیوع اختلال ADHD
درکودکان سنین قبل ازدبستان شهر مشهد را در پسران 1/18 درصد و شیوع در
دختران را 7/6 درصد به دست آوردند (تقریباً نسبت 3 به 19، هرچند یوسفی و
همکاران (1377) در پژوهش خود شیوع اختلال را در بین دانش آموزان سنندجی 2/6
درصد و نسبت آن را 2 به 1 در پسران و دختران گزارش نموده اند.
فرمت ورد قابل ویرایش
تعداد صفحات: 55
مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری
همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن
پیشینه تحقیق کامل: خارجی و داخلی
منابع فارسی کامل
منابع انگلیسی کامل