دانلود کار تحقیقی حقوق - بررسی عدالت در محاکم حقوقی ایران

تعداد صفحات : 41  با فرمت ورد و قابل ویرایش

قسمتی از متن :

بررسی « عدالت » در محاکم حقوقی ایران

تحقق اصول تضمین عدالت قضایی، مبتنی بر دو مؤلفه عمده است:

یکی عوامل تأثیرگذار شخصی و روانی دادرس و دیگری جنبه قانونی، که ضمانت اجرای تخلف از اصول فوق و همچنین راهکارهای پیشگیرانه را ارائه کرده است.

آنچه که ذیل مؤلفه اول مورد مطالعه قرار می گیرد ریشه در قدرت نفس و نحوه تربیت قاضی دارد، که از موضوع این مقاله خارج است. در این کار تحقیقی بایستی جایگاه اصول یا شاخصه های عدالت قضایی را در قوانین موضوعة کنونی شناخته و در حقیقت به این پرسش پاسخ خواهیم داد که نظام قضایی تا چه حدودی توانسته است در قالب قوانین و مقررات تحقق این اصول را تضمین کند و احیاناً چه کاستی هایی در این زمینه وجود دارد.

● سخنی با شما

ما در این کار تحقیقی سعی بر آن داریم که راجع به چگونگی تسهیل سازی عدالت در محاکم کیفری مطالعت و پژوهش بیشتری را به خرج دهیم.

البته ابتدا بر این نیت راسخ بودم که از چند منبع حقوقی مناسب همچون دوره ی دو جلدی کتاب « گامی به سوی عدالت » نوشته دکتر ناصر کاتوزیان و . . . استفاده شود اما به دلیل عدم دسترسی به آن مجبور به استفاده از منابع موجود در مجلات حقوقی کتابخانه ی شخصی ام گردم. البته با رغایت امانت و انصاف که امیدوارم مورد پذیرش استاد محترم قرار بگیرد .

● مقدمه

شاخصه‎ های تحقق عدالت در نظام قضایی، اصولاً بر مدار تضمین حقوق اصحاب دعوی، قرار دارد. اصل تناظر،که یکی از اصول راهبردی آیین دادرسی است، عبارت است از اینکه هر یک از اصحاب دعوی باید علاوه بر اینکه فرصت و امکان مورد مناقشه قرار دادن ادعاها، ادله و استدلالات رقیب را داشته باشد، باید فرصت و امکان طرح ادعاها، ادله و استدلالات خود را نیز داشته باشد. اجرای اصل فوق الذکر که زمینه ای است برای حاکمیت قانون و دستیابی به نظام دادرسی عادلانه، مستلزم تحقق اصول دیگری است که ما از آن به عنوان شاخصه های عدالت قضایی یاد می کنیم. ثمره عملی اجرای این اصول تضمین حقوق اصحاب دعوی، خصوصاً متهم در امور کیفری است. چرا که در محاکمات کیفری آنچه که در معرض مخاطره است، جان و شخصیت آدمی است که بسی مهم تر و حیاتی تر از اموال و اشیاء بی جانی است، که موضوع دادرسی های حقوقی (غیرکیفری) قرار می گیرد.

اصول فوق را بدین شرح می توان ذکر کرد:

۱) استقلال و بی طرفی قاضی در رسیدگی.

۲) تسهیل دسترسی به وکیل و یا نهاد مشاورة حقوقی برای اصحاب دعوی و ترافعی بودن رسیدگی

۳) رعایت اصل علنی بودن رسیدگی به دعاوی

۴) دو درجه ای بودن رسیدگی

۵) لزوم تشکیل هیأت منصفه در دعاوی کیفری

۶) تعدد قاضی در رسیدگی به دعاوی

هدف از این کارتحقیقی شناخت جایگاه هر یک از اصول فوق الذکر در قوانین موضوعه است. بدین معنی که قوانین حاکم بر نظام حقوقی کشور تا چه حدی توانسته است حکومت اصول مذکور را تضمین کند و احیاناً چه نارسائی هایی در این خصوص وجود دارد.

اصول فوق را در دو بخش مورد بررسی قرار خواهیم داد:

۱) اصول مربوط به قاضی

۲) اصول مرتبط به طبیعت دادرسی .

● عدل و مساوات

واژه "عدل"، همیشه مرادف با مساوات و همسان با آن نیست، اما در قضاوت، "عدل" برابر مساوات در مقابل قانون است. سیره نبوی(ص)، بر اجرای حدود درباره همه افراد، چه آنها که از اشراف و خانواده های مشهور و مورد احترام بودند و چه دیگر مردم تأکید دارد. هیچ گونه شفاعت و واسطه گری درباره آنها پذیرفته نبود.

عدل و مساوات در اسلام، نه تنها نسبت به مسلمانان رعایت می شود، بلکه قرآن دستور داده که نسبت به دشمن هم نباید از مسیر عدالت خارج شد.

"دشمنی گروهی، شما را وادار نکند که عدالت را زیر پا بگذارید، عدالت را پیشه کنید که نزدیکتر به تقوا و پرهیزگاری است. " اسلام برای عدالت مرزی نمی شناسد و اجرای آن را برای دوست و دشمن لازم می شمارد. گفته اند آیه فوق در هنگام فتح مکه نازل شد؛ یعنی درباره جمعی که سالها پیامبر(ص) را آزار نمود و با وی به ستیز پرداخته بودند.

● عدالت قضایی

یکی از مهم‏ترین آرمان‏ها و آرزوهای جامعه بشری، اجرای عدالت قضایی است.

عدالت، یعنی برقراری مساوات و برابر شمردن همه افراد جامعه از نگاه قانون و همچنین نفی جامعه طبقاتی. عدالت قضایی نیز به معنای حل اختلاف‏های افراد با یکدیگر بر اساس قوانین مصوّب است.
در نظام جمهوری اسلامی ایران، قوه قضاییه عهده‏دار اجرای عدالت قضایی است. ازاین‏رو، مسئله قضادر قانون اساسی به منظور پاسداری از حقوق مردم، امری حیاتی شمرده شده و به دلیل حساسیت بنیادی و دقت در مکتبی بودن آن، بر لزوم دور ماندن نظام قضایی از هر نوع رابطه و مناسبت‏های ناسالم، تأکید شده است .

قضا در یک کشور، معیار سلامت آن کشور است. اگر دستگاه قضایی سالم بود، می‏توان نتیجه گرفت که وضع عمومی جامعه و کشور از جهت برخورداری از عدالت و دوری از تبعیض و ستم و اجحاف و تجاوز و این عنصرهای بزرگ بشری، سالم است؛ یعنی اگر فرض کنیم کسی از یک کشور هیچ خبر[ی] نداشته باشد، [سپس] به دستگاه قضایی آن کشور برود و تفحصی بکند، ببیند که آن‏جا قضاتی عادل و قاطع، سیستم و سازمانی منسجم و کارآمد، قوانینی حساب شده و عادلانه وجود دارد و مشاهده کند که آنها خوب کار می‏کنند، قاعدتا باید نتیجه بگیرد که وضع کشور خوب است .
"عدالت" از مقدس ترین ارزشهای بشری است که در مقایسه با مقوله هایی چون آزادی، دموکراسی و مساوات، برتر و مقدس تر است، زیرا "عدل" تأمین کننده همه آنها به شمار می رود. عدل همواره در گذر تاریخ، مورد توجه مردم و اندیشمندان بوده است. حاکمان عادل و قاضیان عدل گستر، خاطره های زیبایی در اذهان مردم بر جای گذاشته و معیاری برای سنجش رفتار دیگران قرار می گیرند.