تعاريف هوش هيجاني

تعاريف زيادي از هوش هيجاني از طرف انديشمندان روان شناس مطرح شده است دانيل گلمن در سال 1998 در كتاب خود تحت عنوان كاركرد هوش هيجاني آن را اينگونه تعريف مي كند: (هوش هيجاني توانايي درك و فهم هيجان ها و عواطف است به منظور تعميم آن به عنوان حامي انديشه ، شناخت هيجان ها و دانش هيجاني تا بتوانيم آنها را نظم داده تا موجبات رشد عقلي، عاطفي و هيجاني فراهم گردد (رضوانی، 1386).

هوش هيجاني يعني توانايي­هايي مانند اين كه فرد بتواند انگيزه­هاي خود را حفظ نمايد و در مقابل ناملايمات پايداري كند، تكامنش­هاي خود را كنترل كند و كاميابي را به تعويق بيندازد. همچنين به اين معني است كه فرد حالات رواني خود را تنظيم كند و نگذارد پريشاني خاطر قدرت تفكر او را خدشه دار سازد، با ديگران همدلي كرده و اميدوار باشد (گلمن، 1380).

هوش هيجاني به منزله توانايي تشخيص، پردازش و مديريت هيجانهاي خود و ديگران تعريف شده است (ماير و همکاران، 2001).

هوش هيجاني مفهومي چند عاملي از تواناييهاي شخصي و اجتماعي است كه به ما در برابر مطالبات روزمره كمك مي كند (سياروچي و همكاران، 2001، به نقل از نوري، 1383). تواناييهاي هيجاني شخص و اجتماعي كليدي كه ساختار عاملي هوش هيجاني را تشكيل مي دهند به شرح زير بيان مي‌دارند:

* خود توجهي: توانايي ادراك و ارزيابي دقيق خود

* جرات مندي: توانايي بيان سازنده‌ي هيجانات

* تحمل استرس: توانايي مديريت موثر هيجانات

* كنترل تكانه: توانايي كنترل هيجانات

* واقعيت آزمايي: توانايي رواسازي عيني احساسات و افكار

* انعطاف پذيري: توانايي سازش يافتگي با افكار و احساسات در موقعيت هاي جديد

* حل مسأله: توانايي حل مشكلات شخصي و بين شخصي

* همدلي: توانايي آگاهي و فهم هيجانات ديگران

* روابط بين فردي: توانايي برقرار كردن روابط بهينه با ديگران

به اعتقاد آنها، علاوه بر اين مولفه‌ي كليه‌ي هوش هيجاني، مدل بار – ان پنج عامل ديگر را به عنوان تسهيل كنندگان رفتار هوشمندانه اجتماعي و هيجاني در بر مي گيرد كه عبارت اند از:

* خوش بيني: توانايي مثبت انديشي و نگاه به نيمه‌ي روشن زندگي

* خودشكوفايي: تواناييي و مديريت رسيدن به اهداف و تواناييهاي بالقوه

* شادكامي: توانايي احساس سرخوشي با خود، ديگران و به طور كلي زندگي

* استقلال: توانايي رهاشدگي از وابستگي هيجاني به ديگران و اتكا به خود

* مسئوليت پذيري اجتماعي: توانايي شناسايي خود به منزله‌ي قسمتي از گروه اجتماعي خود و مسئوليت در قبال آن (ساعتچی، 1376).

هوش هيجاني شامل چهار مولفه  و بيست قابليت است كه عبارتند از :

1- خود آگاهي :  از طريق شناخت عميق عواطف ،‌هيجان ها و حالات رواني ديگران ، نقاط قوت و ضعف و توانايي ارزيابي صحيح از خود به دست مي آيد و به عبارتي در خود آگاهي شما هيجانات و احساسات خود را بخوانيد و از آنها آگاه باشيد . خود آگاهي به افراد اجازه مي دهد تا نقاط قوت و محدوديت هاي خود را بشناسند.

2- خود مديريتي : توانايي كنترل و اداره كردن عواطف و هيجان ها ، توانايي حفظ آرامش در شرايط بحراني و استرس زا ، توانايي خود انگيزشي و ابراز منويات دروني است. به عبارتي خود مديريتي توانايي كنترل عواطف و هيجانات و رفتارهاي صادقانه و درست است. افراد با مهارت خود مديريتي اجازه نمي دهند بدخلقي ها در طول روز از آنها سر بزند و مي دانند منشاء بد خلقي ها كجاست و ممكن است چقدر طول بكشد.

3- آگاهي اجتماعي: افراد داراي اين مهارت دقيقاً ‌مي دانند كه گفتار و كردارشان بر ديگران تاثير مي گذارد و مي دانند اگر تاثير رفتارشان منفي باشد آن را تغيير دهند. يك نمونه از مهارت آگاهي اجتماعي همدلي است. همدلي يعني توانايي ورود به احساسات ديگران يا توانايي درك احساسات كاركنان در فرآيند تصميم گيري هوشمند فردي يا گروهي است.