انعطاف‌پذیری یکی از اجزاء آمادگی جسمانی و یک بخش کلیدی در پیشگیری از آسیب و بهبود اجرای ورزشی می‌باشد ( ). در افراد غیرفعالی که عادت به زندگی کم تحرک دارند، عضلات و تاندون‌هایشان کوتاه و فاقد قابلیت کشش می‌شوند. به عبارت دیگر دستگاه عضلانی در نتیجه بی‌تحرکی، به تدریج قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و در نهایت دچار کاهش قابلیت کشش می‌شود( ). برای توسعه سریع انعطاف‌پذیری، تمرینات مربوط به گرم کردن اجرا می‌گردد که در نتیجه اجرای یکسری حرکات کششی تا میزان محدودی می‌توان برانعطاف‌پذیری افزود، لیکن این نوع تمرینات به تنهایی نمی‌تواند سبب بهبود انعطاف‌پذیری در درازمدت شود( ). امروزه تمرینات کششی به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، بخش مهمی از هر نوع فعالیت جسمانی به شمار می‌رود ( ).

چندین شیوه کششی شامل ایستا، پویا و تسهیل عصبی ـ عضلانی گیرنده‌های عمقی (PNF) افزایش در انعطاف‌پذیری را نشان داده‌اند( ). برخی از مطالعات پیشین نشان داده‌اند که روش کششی PNF افزایش بیشتری را در دامنه حرکتی نسبت به سایر روشها ایجاد می‌کنند ( ). اگرچه برخی از مزایای استفاده از روشهای کششی PNF مشخص شده است اما کارایی بیشتر این روشها در تحقیقات هنوز مورد سؤال است ( ).

چندین نوع روش کششی PNF وجود دارد که عبارتند از: CR، HR، CRCA و SRHR و ACR ( ).

شماری از مطالعات شیوه SRHR را در تحقیقات خود به کار برده‌اند و هرکدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری انقضاض ایستا (MVIC) ذکر کرده‌اند ( ). در نتیجه تعیین مؤثرترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این شیوه باید بررسی شود. در صورتیکه زمان کوتاهتر MVIC، افزایش یکسانی ا در دامنه حرکتی (ROM) در مقایسه با یک زمان طولانی‌تر ایجاد کند، مربیان و ورزشکاران ممکن است شیوه‌ای که زمان کمتری را صرف کند، ترجیح دهند.

2ـ1 بیان مسأله

تمرینات انعطاف‌پذیری به طور کلی به عنوان یک بعد مهم در اجراهای ورزشی پذیرفته شده است و بطور وسیعی بعنوان یک شیوه مؤثر در درمان و پیشگیری از آسیبها مورد استفاده قرار گرفته است. تمرینات کششی برای افزایش قابلیت کشسانی بافت، و بدین طریق افزایش دامنه حرکت مفاصل ویژه طراحی شده‌اند. اعتقاد بر این است که افزایش دامنه حرکت عملکردهای ورزشی را بهبود و شدت و تعداد آسیبها را کاهش می‌دهد ( ). با وجود اینکه عوامل ارثی نقشی تعیین کننده در انعطاف‌پذیری ایفاء می‌کنند، حرکت‌پذیری مفصل می‌تواند از طریق یک برنامه منظم حرکات توسعه دهنده انعطاف‌پذیری حفظ و یا توسعه داده شود.( )

اجزاء مقاوم غیرفعال و انقباضی فعال در برابر کشش عضله مقاومت ایجاد می‌کنند و روشهای ویژه‌ای برای کاهش مقدار چنین محدودکننده‌هایی پیشنهاد شده‌اند( ).

به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، روشهای کششی مختلفی ارائه شده‌اند که محققین بطور کلی آنها را به سه دسته ایستا، پویا PNF تقسیم نموده‌اند ( ). روش کششی ایستا عبارت است از کشیدن عضله تا نقطه احساس مقاومت و حفظ این وضعیت به مدت 6 تا 60 ثانیه ( ) شیوه کششی پویا، متضمن حرکات تابی یا فعال می‌باشد. در این نوع کشش، گروه عضلات در حالت کشیدگی نگه داشته نمی‌شوند، بلکه از حرکات پویای مکرر در یک زمان کوتاه استفاده می‌شود ( ). به عقیده کنت و وس، PNF عبارت است از تسریع یا توسعه مکانیسم عصبی، عضلانی از طریق تحریک گیرنده‌های عمقی ( ).

از رایج‌ترین روشهای PNF که ورزشکاران در تمرینات خود مورد استفاده قرار می‌دهند، روش SRHR است که به عقیده برخی محققین انعطاف‌پذیری را بیش از سایر روشهای کششی معمول PNF افزایش می‌دهد ( ). روش SRHR شامل انقباض ایستای عضلات مخالف، پس از انقباض عضلات موافق است( ) و از آنجاییکه هر دو گروه عضلانی موافق و مخالف در این روش منقبض می‌شوند، با تحریک گیرنده‌های عمقی درون عضلانی از طریق بازداری اتوژنیک و بازداری دوسویه موجب انبساط (راحتی) در عضله تحت کشش می‌شود.

متون متعددی که از روش SRHR استفاده کرده‌اند، هر کدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری MVIC توصیه نموده‌اند( ). در حالیکه برخی از متون زمان مشخصی را برای MVIC ذکر نکرده‌اند( )، برخی از محققین 3 ثانیه MVIC را در روشهای مختلف PNF مورد حمایت قرار داده‌اند( ). در مطالعات دیگر 5 ثانیه ( ) و 6 ثانیه MVIC ( ) نیز مورد استفاده قرار گرفته است. بعلاوه، ابهام وقتی بیشتر می‌شود که محققان 7 ثانیه ( )، 7 تا 8 ثانیه ( )، 10 ثانیه ( )، 15 ثانیه ( ) و حتی تا بیش از 20 ثانیه MVIC ( ) را نیز بکار برده‌اند.

مطالعه حاضر تأثیر 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در کشش PNF به روش SRHR را بر توسعه دامنه حرکتی مفصل ران مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع محقق در جستجوی پاسخ به این سؤال است که آیا بین زمانهای 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در روش SRHR تفاوتی وجود دارد یا خیر؟

3ـ1 ضرورت و اهمیت تحقیق

انعطاف‌پذیری در آمادگی جسمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اهمیت آن در همه فعالیتهای ورزشی، حرکت درمانی و توانبخشی امروز، مورد قبول همه پژوهشگران و دست‌اندرکاران قرار گرفته است. انعطاف‌پذیری از طریق تمرینات روشهای مختلف کششی قابل توسعه می‌باشد. هدف کلی این تمرینات دوباره بدست آوردن یا ایجاد کردن فعالیت بافتهایی است که مفاصل را احاطه کرده‌اند ( ).

از آنجائیکه آسیب می‌تواند ناشی از کشش سریع عضلانی باشد که بخوبی آسوده نشده‌اند، طرفداران تمرینات کششی عضلانی اغلب بر روی میزان آسودگی عضلات در خلال استفاده از روشهای کششی تأکید دارند( ). یکی از موثرترین روشهای کششی که باعث آسودگی عضلات تحت کشش می‌شود، روش کششی PNF است. از سوی دیگر، قابلیت کشش عضلات همسترینگ در پیشگیری از آسیب، حفظ تعادل عضلانی و وضعیت بدنی، حفظ کامل دامنه حرکتی مفاصل، عملکرد مطلوب عضلانی ـ اسکلتی و بهبود اجرا در ورزش با اهمیت است( ). بعلاوه. کاهش قابلیت کشش عضلات همسترینگ با درد کمر، انحرافات وضعیت بدن، محدودیت در راه رفتن و خطر زمین خوردن در ارتباط است( ). همچنین بدلیل اهمیت قابلیت کشش عضلات همسترینگ است که اندازه‌گیری آن در بیشتر برنامه‌های آزمون آمادگی جسمانی گنجانده شده است( ). لذا، آگاهی از نحوه اجرای مؤثرترین روش کششی به منظور افزایش دامنه کشش ضرورت پیدا می‌کند.

در خصوص روش PNF، اگرچه فواید استفاده از آن در کشش مورد قبول واقع شده، لیکن در مورد برخی خصوصیات از جمله زمان نگهداری MVIC، تحقیقات بعمل آمده در خارج از کشور محدود و در داخل کشور تنها می‌توان به یک تحقیق صورت گرفته اشاره کرد.

بیشتر تحقیقات که در این زمینه صورت گرفته، اثرات کوتاه مدت روشهای کششی PNF بر دامنه حرکتی بررسی شده است (ornelius 1987, schmitt 1999, Nelson 1991, Bonnar, 2004) تنها در دو تحقیق اثرات بلندمدت روشهای کششی PNF بر توسعه دامنه حرکتی بررسی شده است. (فهیمی 79، Rouland 2003) که از طرفی تحقیقات مذکور بر روی زنان صورت گرفته و از سوی دیگر نتایج آنها متناقض است، لذا در مورد اثرات زمانهای مختلف MVIC بر توسعه دامنه حرکتی توافق نظر وجود ندارد.

نتایج این تحقیق نشان خواهد داد که مطلوب‌ترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این روش کدام است. برای استفاده در اختیار ورزشکاران، مربیان، فیزیوتراپیها و متخصصان تربیت بدنی و علوم ورزشی قرار گیرد تا در تمرینات آماده‌سازی ورزشکاران و قهرمانان در دوره گرم کردن و نیز بازتوانی و توانبخشی استفاده نمایند. از سوی دیگر ضمن مشخص نمودن دستورالعمل صحیح برای استفاده از این روش کششی، زمینه‌ای برای انجام تحقیق توسط دیگران فراهم گردد.