مقدمه:

در عصر حاضر، پیشرفت فن آوری در تمام زمینه های صنعتی، گسترش و کاربرد وسیع و سیال، ماشین آلات و تجهیزات مختلف را به همراه داشته است. این رشد سریع سبب گردیده تا انسان در زندگی روزمره و شغلی خود هرچه بیشتر تحت تأثیر آشفتگی های ناخوشایند آکوستیکی، یعنی «صدا» باشد ؟؟ مختلفی قرار گیرد. به طوری که امروزه صدا جزئی از زندگی انسان را تشکیل می دهد به همین دلیل صدا یکی از خطرات شغلی و صنعتی به شمار می آید و بسیاری از کارگران به ویژه کارگران بخش صنعت در معرض این خطر قرار دارند.

امروزه، در صنایع کشورهای مختلف توجه زیادی به کاهش سروصدا در محیط کار می شود چون تحقیقات نشان داده که بین خستگی، بی علاقگی به کار، خشم و عصبانیت و سانحه در کار پریشانی روانی کارگر و میزان سروصدا در محیط کار رابطه ای مستقیم وجود دارد.

– مشکلات ناشی از سروصدا:

1- دیدگاه آسایشی: سروصدا در مکانهای دیگر غیر از محیط کار مشکلات فزاینده‌ای را ایجاد کرده است. پیشرفت و تکامل فن آوری و توسعه هرچه بیشتر شهرها، تراکم وسایط نقلیه، ازدحام جمعیت، زندگی در مجاورت فرودگاه ها، ایستگاه ها و اماکن و کارخانجات پر سروصدا و نظایر اینها باعث شده تا سایر افراد جامعه نیز در معرض تماس با سروصدا باشند. با توجه به اینکه سروصدا علاوه بر اثر سوء بر سیستم شنوایی به عنوان یک استرمور عمومی ممکن است سبب افزایش فشار خون بروز مشکلات قلبی و عروقی و تحریک اعصاب، اضطراب و تأثیر بر خواب و مشکلات روانی و روحی شود.

2- دیدگاه ایمنی[1]: از دیدگاه ایمنی اولین نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد ایجاد حادثه در محیط های کاری به دلیل سروصدای زیاد می باشد. مکالمه در محیط های کار به عنوان یکی از راههای ارتباط می باشد که در صورت وجود صدای زمینه خصوصاً در فرکانسهای حدود مکالمه می تواند ارتباط بین افراد را از طریق کلامی مختل سازد و باعث بروز اشتباه و نیز حوادث گردد که در این مورد در ارزیابی صدا تراز تداخل با مکالمه محاسبه و مورد توجه قرار می گیرد. بر اساس تجربات گری ورلد (Gri world) با کاهش 5/14% از سروصدای کارگاه بازده کار 8 .8 % افزایش یافته و از اشتباهات ماشین نویسها 29% کاسته شده است. پس کاهش سروصدا در کاهش اشتباهات و کاهش حوادث محیط کار نقش مهمی را ایفا می کند.

بر طبق نظریه سازمان بین المللی کار بنا به دلایل ایمنی، صدا نباید از 70 دسی بل بیشتر باشد. در عملیات مربوطه به بررسی های مهندسی بهداشت حرفه ای صدا اندازه گیری می شود تا طی حرارت مبدأ بر روی شنوایی کارگران مشخص گردد و اندازه گیری صدا برای تعیین کمیت خطر و آسیب شنوایی اهمیت دارد.

موضوع پایش های محیطی و زیستی در مورد عوامل بیماری زا و زیان آور به طور کامل از سوی قوانین کار و تأمین اجتماعی در کشورمان حمایت می شود و در موارد قانونی 85 ، 22 و 95 قانون کار و 88 و 90 قانون تأمین اجتماعی به طور مستقیم این حمایت ها مشاهده می شود. که موضوع سروصدا به عنوان یک عامل زیان آور و بیماری زا که می تواند منجر به حادثه شود از این قوانین مستثنی نیست.

تبصره 1 ماده 96: وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مسئول برنامه‌ریزی کنترل و ارزشیابی و بازرسی در زمینه ارزیابی بهداشت کار و درمان کارگری بوده و موظف است اقدامات لازم را در این زمینه به عمل آورد.

– روشهای اندازه گیری و ارزیابی صدا:

مهمترین نکاتی که باید قبل از اقدام به اندازه گیری و ارزیابی در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است:

الف: تعیین هدف اندازه گیری

ب: گردآوری اطلاعات دقیق از کارگاه

ج: گردآوری اطلاعات نحوه مواجه کارگر

د: تعیین روش مناسب اندازه گیری

ه: انتخاب وسیله مناسب اندازه گیری

و: کالیبراسیون

ز: شناخت استاندارد مواجه کارگر

– اهداف اندازه گیری:

1- اندازه گیری صنعتی: بطور مثال اندازه گیری صدای یک دستگاه برای اهداف عیب یابی یا بازرسی فنی

2- اندازه گیری محیطی: بمنظور تعیین توزیع تراز فشار صوت در سطح کارگاه یا معین نمودن منابع اصلی

3- اندازه گیری فردی: برای مشخص نمودن میزان مواجه کارگر

4- اندازه گیری به منظور تعیین روش و چگونگی کنترل صدا

– گردآوری اطلاعات:

اولین مرحله از فرآیند اندازه گیری و ارزیابی صدا جمع آوری اطلاعات لازم در محیط کار و نحوه مواجه کارگران می باشد که ابتدا نقشه ساده محیط کار که دارای مقیاس و محل نصب دستگاه ها خصوصاً دستگاه های مولد صدا هستند ترسیم گردید. پس اطلاعات مربوط به محل تردد و توقف کارگران، ساعات مواجه هر گروه کارگران با صدا، اوقات تغییر شیفت و اطلاعات مدیریتی مهم مانند اضافه کاری کار گردشی و مرخصی ها ثبت می گردد.

– تعیین ایستگاه های اندازه گیری:

تعداد و حمل ایستگاه های اندازه گیری در هر کارگاه بسته به هدف اندازه گیری متفاوت خواهد بود. در صورتی که اندازه گیری برای ناحیه بندی کارگاه از نظر تراز فشار صوت یا ترسیم نقشه صوتی کارگاه باشد با توجه به الگویی که بعداً گفته خواهد شد اقدام می شود. همچنین برای ارزیابی مواجه کارگر باید نقاط توقف یا تردد کارگر در ناحیه شنوایی مدنظر قرار گیرد.

– روشهای اندازه گیری:

الف: اندازه گیری و ارزیابی محیطی: در این هدف محل های استقرار کارگران موردنظر نبوده ولی از نتایج آن برای تعیین و مشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و محدود های خطر در کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صورت برای کنترل صدا استفاده می شود. که شامل:

1- روش تهیه نقشه ناحیه بندی صورتی

2- روش تهیه نقشه خطوط هم تراز

3- روش اندازه گیری تراز کلی صدا در کارگاه

4- روش متوسط گیری تراز فشار صوت

5- روش تفاضل ترازهای صوتی.

ب: ارزیابی به منظور ارزیابی مواجه کارگر: که شامل:

1- اندازه گیری مواجه کارگر با صدای ناشی از یک منبع صوتی

2- اندازه گیری مواجه کارگر با صدای یکنواخت

3- اندازه گیری مواجه کارگر در مدت های معین با صدای متغیر با زمان

4- اندازه گیری مواجهه کارگر در مدت های نامعین با صدای متغیر با زمان

5- اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای کوبه ای و ضربه ای

 – برگرفته از جمله فراسو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی